Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo'lsin.
Payg'ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo'lsin.
Ibn Mas'ud Kosoniy “Badoi'”da: “Tahorat qiluvchidan talab qilinadigan narsa poklik. “Bismilloh”ni aytishning bunga daxli yo'q. Sababi suv pok yaratilgan. Suvning poklashi banda amaliga bog'liq emas”, degan. Bu bilan tahoratni “bismillah” bilan boshlash shart emas, balki fazilatdir, deyilmoqchi.
Abu Hurayra roziyallohu anhu Rasululloh sollallohu alayhi va sallamdan rivoyat qiladi: “Tahorati yo'q kishi uchun namoz yo'q. Alloh taoloning ismini zikr qilmagan kishi uchun tahorat yo'q”(Abu Dovud, Termiziy, Ibn Moja, Ahmad, Hokim, Doraqutniy, Tabaroniy “Kabiyr”da rivoyat qilgan. Hadis sanadi sahih).
Ushbu hadisni ulamolar ikki xil talqin qilishgan. Ba'zilar: “Hadisga ko'ra, “bismillah”ni aytmagan kishining tahorati durust bo'lmaydi”, deyishsa, boshqa toifalar: “Bu erdagi inkor komillikni inkor qilishdir. “Bismillah”ni aytmagan bandaning tahorati mukammal bo'lmaydi, savobni to'liq ololmaydi”, deyishgan.
Ahli zohirlar, xususan imom Ahmad ibn Hanbalga ko'ra, “bismillah” aytmasa, tahorat durust bo'lmaydi. Ba'zilar buni mustahab, deyishgan. Ishoq aytadi: “Agar “bismilloh”ni atayin tark qilsa, tahoratini qaytadan qiladi. Agar esidan chiqib qolsa, uning tahorati joizdir”. Valiyyulloh Dehlaviy “Hujjatullohil balig'o” kitobida: “Ushbu hadis tahoratda “bismilloh” aytish rukn yoki shartligiga etarli dalildir. Balki u tahoratning komil bo'lmasligini anglatishi ham mumkin. Lekin men bu ta'vilga qo'shilmayman. Chunki u ancha uzoq ta'vildir”, degan. Imom Molik: “Tahoratda “bismilloh” deyish farz. Agar unutsa, qalb bilan “bismilloh” deyish til bilan aytish o'rniga o'tadi”, degan.
Hasan Basriy, Ishoq ibn Rohvayh va ahli zohirlar tahoratda “bismilloh” aytish vojibligini aytishgan. Hanafiy, shofe'iy va molikiylar uni sunnat, deyishgan. Bunga ular bir necha rivoyatlarni dalil qilib keltirishadi. Ana o'sha rivoyatlarning eng kuchlisi shuki, Usmon va Ali roziyallohu anhumolar tomonidan Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning tahorat qilishlari haqida keltirilgan rivoyatlarda “bismilloh” zikr qilinmagan. Agar tahoratdan oldin ushbu kalimani aytish shart bo'lganida, Payg'ambarimiz sollallohu alayhi va sallam uni aytgan va sahobalar ham “bismillah”ni qoldirmasdan o'z rivoyatlarida zikr qilgan bo'lar edilar.
Oisha roziyallohu anho rivoyat qiladi: “Rasululloh sollallohu alayhi va sallam tahorat qilmoqchi bo'lsalar, “bismillah” der edilar” (Doraqutniy “Sunan”da rivoyat qilgan).
U zotning odatlari shunday edi. Har bir ibodatdan oldin Alloh taolo ismini zikr qilar edilar.
Abu Hurayra roziyallohu anhu Rasululloh sollallohu alayhi va sallamdan rivoyat qiladi: “Allohning nomini zikr qilmagan tahorat olmabdi. Tahorat olmagan namoz o'qimabdi. Meni yaxshi ko'rmagan menga imon keltirmabdi. Ansorlarni yaxshi ko'rmagan meni (ham) yaxshi ko'rmabdi”(Doraqutniy “Sunan”da rivoyat qilgan. Hadis sanadi zaif).
Ibn Umar roziyallohu anhu Rasululloh sollallohu alayhi va sallamdan rivoyat qiladi: “Kim tahorat qilib, tahoratida Allohning ismini zikr qilsa, (o'sha tahorati butun) badani uchun poklik bo'ladi. Kimki tahorat qilib, unda Allohning ismini zikr qilmasa, (faqat o'sha yuvgan) a'zolari uchun poklik bo'ladi”(Doraqutniy “Sunan”da rivoyat qilgan).
Yana Abu Hurayra roziyallohu anhu Rasululloh sollallohu alayhi va sallamdan rivoyat qiladi: “Kimki tahorat qilib, Alloh ismini zikr qilsa, uning butun jasadi poklanadi. Agar tahorat paytida Alloh ismini zikr qilmasa, faqat tahorat o'rnigina(ya'ni, tahoratda yuvilgan a'zolargina)poklanadi”(Doraqutniy “Sunan”da rivoyat qilgan. Hadis sanadi zaif).
Ushbu hadis tahoratda “bismilloh” deyish sunnat, deganlarning fikrini tasdiqlovchi hujjatdir.
Kim tahorat avvalida “bismilloh”, desa, uning butun badani, tahoratda yuvmagan a'zolari ham poklanadi. Agar “bismilloh”ni zikr qilmasa, faqat tahoratda yuvgan a'zolarigina poklanadi. Bu ham “bismilloh” aytilmay qilingan tahorat to'g'ri bo'lishi, ammo mukammal bo'lmay qolishini anglatadi.
Abdulloh ibn Mas'ud roziyallohu anhu rivoyat qiladi: “Men Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning: “Agar sizlardan biron kishi tahorat qilsa, Allohning ismini zikr qilsin. Shunda (tahorat) uning butun badanini poklaydi. Agar tahoratida Allohning ismini zikr qilmasa, badanining faqat suv tekkan joyigina poklanadi. Agar tahoratdan forig' bo'lsa, “Laa ilaaha illallohu va anna Muhammadan 'abduhu va Rasuluhu”, deb shahodat keltirsin. Agar shunday desa, unga osmon eshiklari ochiladi”, deb aytganlarini eshitganman” (Doraqutniy “Sunan”da rivoyat qilgan).
Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: “Ey Abu Hurayra, agar tahorat qilsang, “bismillaah val-hamdu lillaah”, deb aytgin. Shunda amallaringni yozib turuvchi farishtalar tahorating singunicha senga yaxshilik (ajr-savob) yozishdan to'xtamaydi”, dedilar” (Tabaroniy “Mu'jam”da rivoyat qilgan. Haysamiy rivoyat sanadini hasan, degan).
Tahoratni “bismillaah” deb boshlash shart emas, ammo mazkur ibodatni Allohning ismi bilan boshlash afzal. Ushbu rivoyatda aytilishicha, kim tahoratni “bismillaahi val-hamdu lillaah” deb boshlasa, banda amallarini nomai a'moliga yozib turuvchi farishtalar banda tahorati singunicha uning haqqiga yaxshilik, mukofot va savoblar yozib turar ekan. Bu xushxabar har birimizni tahoratni “bismillaah” bilan boshlashga undashi lozim.
“Bismilloh”ni tahorat avvalida aytish kerak. Agar ba'zi a'zolarni yuvgandan so'ng eslab, keyin aytsa, sunnatni bajarmagan sanaladi . Ammo tahorat boshida unutsa, eslagan chog'ida aytib qo'yaverish kerak. Tahorat qilib bo'lguncha aytishga ulgursa bas, shunda tahorati “bismilloh”dan xoli bo'lmaydi .
“Bismilloh” kalimasi istinjodan oldin yoki keyin aytilishi borasida ixtilof qilingan. Ba'zilar: “U istinjodan avval aytiladi. Sababi istinjo tahoratni ochuvchi sunnatdir”, desa, yana ba'zi toifa ulamolar: “Istinjodan so'ng aytiladi. Chunki istinjoda avrat ochiladi. Hurmat yuzasidan bunday holatda Alloh nomi tilga olinmaydi”, deyishgan. Aslida ikkala fikr ham to'g'ri. Faqat istinjodan oldingi “bismilloh”ni hojatxonada emas, balki tashqarida aytib olinsa, yaxshi bo'ladi. Istinjodan so'ng qo'llarni yuvayotganda ham yana bir bor Alloh nomi zikr qilinsa, maqsadga muvofiq bo'ladi.
Odilxon qori Yunusxon o'g'li
Prezident Shavkat Mirziyoyev 20 oktyabr kuni Islom sivilizatsiyasi markaziga tashrif buyurib, bu yerdagi ekspozitsiyalar orqali xalqimizning boy tarixiy va ma’naviy merosini keng namoyish etishga qaratilgan ishlar bilan tanishdi.
Mazkur ulkan va noyob loyiha davlat rahbarining 2017 yil 23 iyundagi qaroriga asosan boshlangan. Ko‘p o‘tmay, 2018 yilgi Ramazon hayiti kuni uning poydevoriga tamal toshi qo‘yilgan edi. O‘tgan davrda bu yerda katta hajmdagi qurilish va obodonlashtirish ishlari amalga oshirildi.
Markaz qadimiy me’moriy an’analarimiz va milliy bezaklar uyg‘unligida barpo etildi. Inshootning to‘rt tomonida balandligi 34 metrli peshtoqlar, o‘rtada esa 65 metrli milliy uslubdagi gumbaz qad rostlagan.
Inshootning markaziy qismida Qur’oni karim zali joylashgan. Bu yerda musulmon olamining noyob ma’naviy durdonasi sanalgan qadimiy Usmon Mus'hafi namoyish etiladi. Shuningdek, somoniylar, qoraxoniylar, xorazmshohlar, temuriylar va boshqa sulolalar davriga oid muqaddas kitob nusxalari, ularning eski o‘zbek tilidagi tarjimalari, shu bilan birga, jahondagi eng nodir qo‘lyozma Qur’onlardan namunalar ham joy oladi.
Bundan tashqari, davlatimiz rahbarining tashabbusi bilan chet ellarda saqlanayotgan tariximiz va ulug‘ allomalarimiz merosi bilan bog‘liq qimmatli manbalar va ashyolar Vatanimizga qaytarildi.
Markaz tarkibida 460 o‘rinli anjumanlar zali ham qurib bitkazilgan bo‘lib, xalqaro miqyosdagi uchrashuv va ilmiy anjumanlarni o‘tkazish uchun barcha zamonaviy shart-sharoitlar yaratilgan.
Majmuada “Islomdan avvalgi sivilizatsiyalar”, “Birinchi Renessans”, “Ikkinchi Renessans”, “O‘zbekiston XX asrda” hamda “Yangi O‘zbekiston – yangi Renessans” bo‘limlari tashkil etilgan. Bu yerda buyuk allomalarimiz faoliyati haqida ma’lumotlar, shuningdek, Imom Buxoriy, Imom Termiziy, Abu Mansur Moturidiy, Bahouddin Naqshband va boshqa ulamolar merosi ham keng yoritilgan.
Shuningdek, tariximizda ilmu ma’rifat va ma’naviyat homiysi bo‘lgan Bibixonim, Nodirabegim, Uvaysiy, Anbar Otin kabi mo‘tabar zotlar faoliyati ham alohida ekspozitsiya sifatida namoyish etilgan.
Davlatimiz rahbari doimo markazning ilmiy-ma’rifiy yo‘nalishini samarali tashkil etish, uning mazmun-mohiyatini boyitib borish zarurligini alohida ta’kidlaydi. Bu borada O‘zbekiston xalqaro islomshunoslik akademiyasi, Imom Buxoriy, Imom Termiziy va Imom Moturidiy nomidagi ilmiy markazlar bilan hamkorlikni kuchaytirish bo‘yicha olib borilayotgan ishlar to‘g‘risida axborot berildi.
Tashrif chog‘ida Prezidentimiz zallarda amalga oshirilayotgan pardozlash va jihozlash ishlarini ko‘zdan kechirdi, bo‘limlar va ko‘rgazmalarning mazmun-mohiyati, qo‘llanilayotgan interfaol texnologiyalar bilan yaqindan tanishdi.
Davlatimiz rahbari eksponatlarni mahalliy va xorijiy tashrif buyuruvchilarga har tomonlama qiziqarli hamda tushunarli qilib taqdim etish muhimligini ta’kidladi. Shu maqsadda markazda faoliyat yuritadigan mutaxassis va gidlarning sonini ko‘paytirish, ularni maxsus dasturlar asosida tayyorlash zarurligiga e’tibor qaratildi.
Markaz faoliyatini mazmunan yanada boyitish, ekspozitsiyalar orqali xalqimiz ma’naviy va ilmiy merosini to‘liq namoyon etish bo‘yicha qator tavsiyalar berildi.