— Musulmon va muslimalar, mo'min va mo'minalar, deb aytamiz. Ularning qanday farqlari bor? Kimni mo'min deymiz, kimni muslim deymiz? Savolim noo'rin bo'lsa, uzr so'rayman.
— Payg'ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam keltirgan din Islom dini nomi bilan mashhurdir. Bu nomni Payg'ambarning o'zlari tanlagan emas, balki uni Alloh taolo ixtiyor qilgan. Qur'oni Karimda Alloh taolo:
﴿وَرَضِيتُ لَكُمُ الإِسْلاَمَ دِيناً﴾
“Va sizga Islomni din deb rozi bo'ldim”, deydi (“Moida” surasi, 3-oyat). Islom so'zining lug'aviy ma'nosi “ixlos”, “ofatlardan salomat bo'lish”, “sulh va omonlik”, “itoat va bo'ysunish” kabi ma'nolarni anglatadi.
Shundan musulmon va muslima Muhammad sollallohu alayhi vasallam keltirgan din Islom diniga mansub, ixlosli, turli ofatlardan salomat bo'lgan, sulhli, omonatli, itoatli va Allohga bo'ysungan shaxs degani bo'ladi.
Iymon so'zi lug'atda omon bo'lish va tasdiqlash ma'nolarini bildiradi. Ulamolar istilohida Iymon Alloh taolodan kelgan narsani tasdiqlab, unga iqror bo'lishdir. Shundan mo'min va mo'mina Alloh taolodan kelgan aqidaga oid narsalarni tasdiqlab va ularga iqror bo'lib, turli yomonliklardan omonda bo'lgan shaxsdir.
Islom va Iymon tushunchalari umumiy tarzda bir-biriga qovushib ketgan, biri ikkinchisini ifoda etaveradigan tushunchalardir. Ammo ikkisini alohida olib qaraydigan bo'lsak, Iymon ishonish-e'tiqod nazariy masalalarga, Islom esa bo'ysunish-amaliy masalalarga xosdir.
Islom asoslari shahodat, namoz, zakot, ro'za va hajdan iborat. Iymonning asoslari Allohga, Uning farishtalariga, kitoblariga, payg'ambarlariga, oxirat kuniga, yaxshi-yu yomon qadar Allohdan ekanligiga ishonish, tasdiqlashdan iboratdir.
Ulug' aqoid ilmi olimi Umar Nasafiy o'zining kitobida: “Iymon va Islom birdir. Qachonki, bandada tasdiq va iqror mavjud bo'lsa, men haqiqatda mo'minman, demog'i to'g'ri bo'ladi”, degan.
Muhammad Ayyub HOMIDOV
Inson hayotida eng qimmatbaho ne’matlardan biri vaqtdir. U nihoyatda tez o‘tadi, biror narsaga bog‘lab, to‘xtatib, ortga qaytarib bo‘lmaydi. Har lahza inson umridan bir bo‘lakdir. Shuning uchun vaqtni samarali o‘tkazish, uni qadrlash har bir aqlli inson uchun juda muhim.
Har insonga bir umr berilgan. U yillar, oylar, kunlar, daqiqalar bilan hisoblanadi. Bir soat bekorga ketsa, umrimizdan bir qism bekor ketgan bo‘ladi. Ko‘pincha biz "ertaga qilib qo‘yaman", "keyinroq boshlayman" deya o‘zimizni aldab qo‘yamiz. Aniq reja asosida hayot kechirish, har bir kunni maqsadli va mazmunli o‘tkazish vaqtdan unumli foydalanishning asosiy yo‘lidir. Ilm o‘rganish, mehnat qilish, sog‘liqqa e’tibor qaratish, oila va yaqinlarga vaqt ajratish — bularning bari vaqtning to‘g‘ri taqsim qilinishi bilan bo‘ladi.
Tan olish kerak, zamonaviy texnologiyalar, ijtimoiy tarmoqlar va axborot oqimi vaqtimizni o‘g‘irlab, bizni chalg‘itmoqda. Lekin ayb o‘zimizda. Ba’zan keraksiz narsalarga soatlab vaqt sarflaymiz, keyin esa "vaqtim yetmadi" deb shikoyat qilamiz. Shuning uchun ham hayotda "nimalar muhim, nimalar esa vaqt sarflashga arzimaydi" degan savolga aniq javob topib olish lozim. Vaqtga e’tiborli inson – mas’uliyatli insondir. U har bir vazifani o‘z vaqtida bajaradi, orzulari sari qat’iyat bilan intiladi va hayotini nazorat qila oladi.
Islom dinida ham vaqtga alohida ahamiyat berilgan. Qur’oni karimdagi Asr surasida Alloh taolo asr (vaqt)ga qasam bilan insonning zararda ekani ta’kidlagan. Bu esa vaqtning beqiyos ekanini yana bir bor yodga soladi. Faqat iymon keltirgan va yaxshi amallar qilgan, bir-birlariga Haq (yo‘li)ni tavsiya etgan va bir-birlariga (mana shu Haq yo‘lida) sabr-toqat qilishni tavsiya etgan zotlargina najot topishi aytilib, ulgurib qolishga da’vat etilgan. Demakki, vaqtni to‘g‘ri sarflay olgan insongina yutuqqa erishadi. Hayotimizdagi har bir daqiqa – bebaho xazina. Undan oqilona foydalanib qolish kerak, azizlar.
Abdulvohid ISAQOV,
Namangan shahridagi
“Miryoqubboy Mirhakimboy”
jome masjidi imom xatibi