Hozirgi kunda ham xalqimiz orasida bunday irim-sirimlar uchrab turadi. Masalan, safar oyida safar qilinmaydi, shanba kuni kasal ko'rilmaydi kabi gaplar shular jumlasidan.

Aslida, oy va kunlarning hammasi bir xildir. Ularda turli fazilatlar bor, ammo hech birida yomonlik yo'q. Safar oyi ham fazilatli oylardan bo'lib, unda yomonlik ham, shumlanish ham aslo yo'q.

Hijriy-qamariy 1443 yilning ikkinchi oyi arabcha Sofar, xalqimiz tilida safar oyi deb ataladi. U 29 kundan iborat bo'lib, milodiy 2021 yilning 9 sentyabridan 7 oktyabrgacha davom etadi.

Ayrim kishilarning: “Safar oyida safarga chiqib bo'lmaydi” deganini eshitib qolamiz. Ho'sh, aslida ham shundaymi?

Safar oyi yilning boshqa oylari bilan bir xil. Bu oyda ham safar qilish, turli marosimlarni o'tkazish mumkin. Safar oyi nomi safar qilish ma'nosini anglatmaydi. Chunki safar qilish “sin” harfi bilan, “Sofar” so'zi esa “sod” harfi bilan boshlanadi.

O'zbek tili izohli lug'atida: “Safar – sayohat, sayr; biror joyga borish”, degan ma'nolarni anglatadi. Oy nomi bo'lgan “safar” atamasi esa “sod” harfi bilan boshlanadi. Bu o'rinda oyning Safar deb atalishi “sariq” rang ma'nosida keladi. Ushbu oy atalish tarixida Safar oyi nomi kuz faslida hammayoq sap-sariq bo'lgan paytga to'g'ri kelgani uchun “sariq”, ya'ni “sofar” degan nom beriladi. Shu sabab Safar oyida safar qilinmaydi, deyish noto'g'ri. Bu Safar oyidan shumlanishga kiradi.

Payg'ambarimiz sollallohu alayhi va sallam: “Kasallik yuqishi yo'q, boyqush yo'q, nav' yo'q va safar yo'q”, dedilar” (Imom Muslim va Abu Dovud rivoyati).

Ulamolarning fikricha, hadisdagi “safar yo'q” deyilishi johiliyat davridagi safar oyidan shumlanishni rad etadi.

Odamlar orasida eng yomon odatlardan biri irim-sirimlarga berilish, biror narsadan shumlanishdir. Johiliyat davrida odamlar ish boshlamoqchi bo'lsa, bir narsaning betiga “bo'ladi”, ikkinchisiga “bo'lmaydi”, deb yozib, ularni osmonga otardi. O'sha narsaning erga “bo'ladi” degan beti tushsa, u ishni qilar, mabodo “bo'lmaydi” degan beti bilan tushsa, uni bajarmas edi.

Halq orasida ayrim kohin, ko'rimchilar kitob aylantirib, fol ochib, ba'zi oy va kunlardan shumlanar edi. Ayrimlar seshanba kuni supra yozib, unning ustiga chiroq yoqib, “Bibi seshanba” yo “Mushkul kushod” kabi bid'at ishlarni qilib, o'zlarini irim-sirimlarga ko'mib tashlashardi.

“Bibi seshanba” yoki “Mushkul kushod” bilan biror insonning ishi hech qachon yurishib ketmaydi. Aksincha, bu bid'at marosimlar bilan insonning baxt yoki ish yo'llari berkiladi. Bu ishlar xurofot ishlar bo'lib, odamlar mablag'i va umrining isrofidir. Ular ayrim folchi va kohinlarning cho'ntagini to'ldiradi, xolos.

Ruhiddin AKBAROV,
O'zbekiston musulmonlari idorasi Qashqadaryo viloyati vakilligi xodimi

“Islom nuri” gazetasining 2020 yil 17-sonidan