Hazrati Muhammadning inson bolasi bo'lganlari butun odmizodga iftixordir. Chunki u zot ummiy bo'lishlari barobarida o'n asr oldin shunday qonun va asoslarni keltirdilarki, biz – ovrupaliklar ikki ming sanadan keyin ularning qiymati va haqiqatini anglab etsak, eng mas'ud, eng saodatli insonlar bo'lamiz.
Shebol, G'arb mutafakkiri.
* * *
Payg'ambar Muhammad alayhissalom hech qanday hokimiyatga ega bo'lmagan holda eng qudratli saltanatlar – Eron va Vizantiyani yagona Parvardigor nizomi bilan yashashga da'vat etgandilar.
Roje Gorodi, Farangiston Komfirqasi Markaziy Qo'mitasi a'zosi.
* * *
Biz Ovrupa millatlari madaniy imkonimiz yuqori bo'lishiga qaramay, hazrati Muhammad so'nggi pog'onasiga qadar chiqa olgan zinaning birinchi bosqichidamiz, xolos. Hech shubha yo'qki, bu musobaqada biron kimsa u zotdan yuqoriroqqa o'ta olmaydi.
Volfgang Gyote, mashhur olmon shoiri.
* * *
Alloh taoloning birligi va borligini Muso alayhissalom o'z millatiga, Iso alayhissalom o'z ummatiga, Muhammad alayhissalom esa, butun insoniyatga ma'lum qildi.
Napoleon Bonapart, Fransiya imperatori.
* * *
Men dunyo tarixini o'rganib bir xulosaga keldim: dunyo podshohlari to'plagan jamiki saltanatu sarvat-boyliklar, shohona qasrlaru muhtasham saroylar Muhammad alayhissalomning yamoq yaktaklariga arzimas ekan.
Volfgang Gyote, mashhur olmon shoiri.
* * *
Hazrati Muhammad haqida gapirganlarimiz bir nuqta ustida to'planadi. U ham bo'lsa, u zot xulq-atvorining yuksakligi, axloqining pokizaligidir. Bular shunday ulug' fazilatlarki, u zamondagi makkaliklar orasida juda nodir edi.
Vilyam Muir, ingliz sharqshunosi.
* * *
Faylasuf, notiq, payg'ambar, faqih, sarkarda, qalblar himoyachisi, g'oyalar koshifi, imom, davlat arbobi, Yer kurrasining yigirma joyida diniy saltanat tashkil etgan zot. Muhammad (alayhissalom) ana shunday kishi edi. U kishini dunyodagi qaysi buyuk shaxs bilan tenglashtirish mumkin? Nahotki u zotning qiyoslari bo'lsa?
Luis de Lamartin, farang mutafakkiri.
* * *
Mashhur payg'ambarlar va fotihlar ichida tarixiy hayoti hazrati Muhammad tarixidek eng ko'p va hamma nuqtalarigacha batafsil o'rganilgan tarixiy shaxs yo'qdir.
Jon Davenport, ingliz olimi.
* * *
U bir vaqtning o'zida ham Tsezar, ham Papa edi. Ammo Papa bo'lib, unda Papaning iddaolari yo'q edi, Tsezar bo'lib, unda Tsezar legionlari yo'q edi. Muntazam qo'shinsiz, tansoqchilarsiz, saroysiz, davlat daromadisiz (soliqlarsiz) agar biror shaxs men Allohning iznu ixtiyori bilan boshqardim, deya olsa, unda u Muhammadddir (sollallohu alayhi va sallam). Chunki uning qo'lida hech qanday hokimiyat vositalarisiz va asoslarisiz hokimiyat bor edi.
Bosvort Smit, angliyalik mutafakkir.
* * *
O'z e'tiqodi yo'lida Muhammad (alayhissalom) har qanday mashaqqat va qiynoqlarga tayyor edi. U ummat etakchisi bo'lishiga qaramay, kamtar va odamiyligicha qoldi. U odamlarni qattiq hurmat qilar, sharafini joyiga qo'yar edi. Uning buyukligiga uning zafar va yutuqlari dalildir. Uning shaxsi ulug'ligi g'oyasini tarqatishda muvaffaqiyat keltirdi.
Vilyam Montgomeri Uott, ingliz sharqshunosi, “Muhammad Makkada”, “Muhammad Madinada” kitoblari muallifi.
* * *
Muhammad (alayhissalom) targ'ib qilgan ta'limotlar tufayli uning izdoshlarini Payg'ambar shaxsiyati o'ziga qattiq jalb qiladi. Zero, u odamlarni aql va din vositasida boshqarar edi.
Edvard Gibbon, ingliz olimi.
Internet ma'lumotlari asosida tayyorlandi
Mana, bu yilgi Haj safarini ado qilish uchun yurtimizdan otlangan barcha ziyoratchilar muqaddas amallarni bajarib, eson-omon vatanga qaytdilar. Bu ulug‘ safar nihoya topgan bo‘lsada, uning xotirasi doimo yodda qoladi.
Yurtimizdan 15 000 dan ziyod, Farg‘ona viloyatidan esa 1600 dan ortiq mo‘min-musulmonlar Haj amallarini ado etdilar. Ziyoratda bo‘lgan hojilarning ayrimlari taassurotlarini bo‘lishdi.
Ibrohimjon Rustamov:
– Hojilarning ulug‘ safarga yo‘l olishida hujjat ishlaridan tortib, shifokor ko‘rigidan o‘tishgacha barcha jarayonlar tizimli va xavfsiz tashkil etildi. Madinai munavvaraga kelib, amallarni Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning ravzalariga kirish bilan boshlash biz uchun juda xursandlik bag‘ishladi. O‘zimizning va yuborilgan salomlarni Rasululloh sollallohu alayhi vasallam hamda hazrati Abu Bakr va Umar roziyallohu anhularga yetkazdik. Duolarda yurtimiz tinchligi, el farovonligi, yaqinlarimiz va barcha yurtdoshlarimizning xayrli holati uchun iltijo qildik.
Ziyoratlar chog‘ida Uhud va Qubo masjidi, ikki qiblali masjid va boshqa muqaddas joylar sayohat qilindi. Ilmiy suhbatlar va tarixiy voqealar qalbimizga chuqur ta’sir qildi. Madinadagi vaqtimiz ibodat bilan o‘tdi.
Makkai mukarramaga avtobuslarda “Labbayka” sadolari ostida yo‘l oldik va shu kuniyoq guruhimiz bilan to‘liq Umra ibodatini ado etdik. Mino, Arofot, Muzdalifa va Ka’ba atrofidagi ibodatlar davomida jamoaviy duo va zikrlar bilan tavof qilish, guruhimiz tartibi hamda birdamligi boshqalar uchun ham ibrat bo‘ldi.
Shu ulug‘ safarda o‘zimni musulmon va o‘zbekistonlik sifatida baxtli his etdim. Hotirjam ibodat qilishimga yaratilgan imkoniyatlar uchun yuragimdan shukronalar aytdim. Guruhimizdagi har bir ziyoratchi yurt tinchligi, oilalar barakati, farzandlar saodati uchun chin dildan duo qildi.
Bu safar biz uchun buyuk imkoniyat bo‘ldi. Barcha tashkilotchilar, yo‘lboshchilar, xizmatchilar va, albatta, davlatimiz rahbariyatiga chuqur minnatdorlik izhor etamiz. Kelgusida manaviyat targ‘ibotchisi sifatida vatanimga va xalqimga sidqidildan xizmat qilishda davom etaman, insha Alloh.
Qurbonali Aripov:
— Haj safari juda chiroyli o‘tdi. Juda ham hursandmiz. Prezidentimizga shunday sharoitlarni yaratib berganliklari uchun minnatdorchilik bildiramiz. Yurtimiz uchun duolar qildik, muqaddas ziyoratni ado etishga imkon bo‘lgan kunlarga shukronalar aytamiz. Endilikda mahallamizda yoshlarga ta’lim-tarbiya berishda, ma’naviyat targ‘ibotida faol ishtirok etamiz. Ezgu ishlarga bosh-qosh bo‘lishga harakat qilamiz.
Hojilarning ulug‘ safarga kelishida hujjat tayyorlashdan tortib shifokor ko‘rigidan o‘tishda tizimli ish tashkil etib, namunali holda xavfsizligimizni ta’minlab, bizni safarga kuzatishdi.
Tolibjon O‘rmonov:
— Men avval ziyoratga borganlardan eshitgan-bilganlarimga taqqoslasam, buyilgi ziyorat umuman o‘zgacha bo‘ldi. Ishchi guruh, elikboshilar xizmatini alohida qayd etish kerak. Davlat rahbarining hojilarga bergan e’tibori hammani xursand qildi.
Muborakxon Inomova:
— Taassurotlarimni til bilan ifodalay olmayman, Madinai munavvara, Makkai mukarrama kabi ulug‘ dargohlarga avvalo qadamim yetgani men uchun katta baxt. Ayniqsa, yurtboshimizni bizni ortimizda turib hol-ahvol so‘ragani, bizga tabrik yo‘llaganlaridan ko‘zimga yosh oldim. Juda ham quvondim, shunday prezidentim borligidan.
Qaysi bir hoji bilan suhbatlashmang yuzida xursandchilik va shukronalik ifodasini ko‘rasiz. Alloh barchalarini ibodatu duolarini qabul qilsin!
Rahmatulloh Jalilov
tayyorladi