Bismillahir Rohmanir Rohiym
Alloh taologa beadad hamdu sanolar
Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga durudu salavotlar bo'lsin
Qurbonlik lug'atda “yaqinlashmoq”, “yaqin bo'lmoq” ma'nolarini bildirib, istilohda bu so'z Allohga qurbat hosil qilish maqsadida jonliq so'yishni anglatadi.
Qurbonlik Islom dinining vojib bo'lgan ulug' amallaridan biridir. Alloh taolo Qur'oni karimda bunday marhamat qiladi: “Parvardigoringiz uchungina namoz o'qing va qurbonlik qiling” (Kavsar surasi, 2-oyat).
Sevikli Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallam qurbon hayiti kuni erta bilan o'zlari qurbonlik qilardilar va boshqalarni ham kurbonlik qilishga targ'ib etardilar. Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Imkoniyati bo'la turib, qurbonlik qilmagan kimsa namozgohimizga yaqinlashmasin”, deganlar (Imom Ahmad, Ibn Moja rivoyati). Boshqa bir hadisda esa: “Har kim qurbonlik qilishga qodir bo'lsa-yu, qurbonlik qilmasa, vafotidan keyin majusiylar yoki nasroniylar qatorida tiriladi”, dedilar.
Qurbonlik tarixiga bir nazar
Qurbonlik hijriy ikkinchi yil vojib bo'lgan bo'lsada, lekin uning tarixi ancha uzoqlarga – Ibrohim alayhissalom zamonlariga borib taqaladi va u zotdan bizga qolgan amallardandir. Bu haqda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Qurbonlik qilinglar! Albatta, u otamiz Ibrohim alayhissalomning sunnatlaridir”, deganlar (Imom Abu Dovud rivoyati).
Qurbonlik qilishdan maqsad nima?
Qurbonlik qilishdan maqsad banda o'zining Alloh amriga itoatini, taqvosini namoyon etishdir. Alloh taolo banda so'ygan hayvonning go'shtiga ham, qoniga ham muhtoj emas: «Allohga (qurbonlik) go'shtlari ham, qonlari ham etib bormas. Lekin u Zotga sizlardan taqvo etar. Alloh sizlarni hidoyat qilgani sababli – U zotni ulug'lashlaringiz uchun – ularni sizlarga bo'ysundirib qo'ydi. Ezgu ish qiluvchilarga xushxabar bering!» (Haj surasi, 37-oyat).
Shuningdek, qurbonlik qilish Alloh taoloning amrini ado etishga bandaning tayyor ekanini ko'rsatadi va to'g'ri yo'lga hidoyat qilgani uchun Alloh taologa shukr etish bo'ladi.
Allohga har qancha shukr qilsak, shuncha oz. Holis Allohning O'zi uchun ibodat qilib, namoz o'qish, faqat Allohning yo'lida jonliq so'yib, beva-bechoralarni to'yg'azish shukrning bir ko'rinishidir.
Qolaversa, bu amalni bajarishda Alloh taoloning buyukligi va dinining ulug'ligi zohir bo'ladi.
Qurbonlik kimlarga vojib?
Qurbonlik zimmaga vojib bo'lishi uchun 4 narsa topilishi shart.
- Musulmon bo'lishi. Chunki qurbonlik qurbat bandani Alloh taologa yaqin qiluvchi ibodat bo'lib kofir unga ahl emas (Badoye'us sanoye').
- Ozod bo'lish. Chunki qulning mulki bo'lmaydi (Al bahrur roiq).
- Nisob egasi bo'lish.
- Muqim bo'lish. Musofirga qurbonlik vojib emas. Garchi safarda nisob miqdoriga ega bo'lsa ham. Hazrat Ali roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Musofir zimmasiga qurbonlik vojib emas”.
Qurbonlik qilinadigan hayvonlar
Qurbonlik quyidagi hayvonlardan birini so'yish bilan ado topadi:
Qo'y (qo'y deyilganda echki ham tushuniladi), qoramol va tuyadir. Ushbu hayvonlardan boshqa hayvonlar qurbonlik o'rniga o'tmaydi.
Qo'yda yolg'iz bir kishi, qoramol va tuyada esa bir kishidan etti kishigacha sherik bo'lib ado qilishlari mumkin. Qo'y olti oylik va undan katta bo'lishi shart. Qoramol ikki yosh va undan katta bo'lishi shart, tuya besh yosh va undan katta bo'lishi shart.
Shu bilan birga, qurbonlikka so'yiladigan hayvon semiz, yo'g'on va yoshi katta bo'lishi afzal sanaladi. Qurbonlikka yaramaydigan aybi yoki nuqsoni bor hayvonlarni so'yishdan ehtiyot bo'lish lozim.
Baro ibn Ozib roziyallohu anhudan rivoyat qiladi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bizning ichimizda turib: “To'rt nafar hayvon qurbonlikka yaramaydi: ko'zi ko'rligi bilinib turgan (aybli) hayvon, kasali zohir kasal hayvon, cho'loqligi zohir cho'loq va o'rnidan tura olmaydigan o'ta ozg'in hayvon”, dedilar» (Imom Termiziy rivoyati).
Kurbonlik qilinadigan hayvon aybdan xoli bo'lishi lozim. Qurbonlik qilinadigan hayvonning qulog'i, yoki dumi, yoki ko'zining bir qismidan ko'prog'i yo'q bo'lsa, qurbonlikka so'yish joiz emas.
Kasal, cho'loq va ozg'in hayvonlar so'yadigan joyga o'z oyog'i bilan yurib bora olmasa, qurbonlikka so'yish joiz emas.
Qurbonlik qilish vaqti
- qurbonlik hayit namozi o'qib bo'lingandan keyin boshlanadi.
- hayitning uchinchi kuni quyosh botishi bilan tugaydi.
Qurbonlikning qiymatini sadaqa qilish mumkinmi?
Qurbonlik talab etilgan jonliqlardan birini so'yish orqali ado etiladi. Jonliqni so'ymay, jonliqni yoki uning miqdoriga teng mablag'ni berish qurbonlik hisoblanmaydi. Balki sadaqa hisoblanadi. Alouddin Kosoniy rahmatullohi alayh bunday deydi: “Bir kishi qurbonlik kunlarida qo'yning o'zini yoki qiymatini sadaqa qilsa, qurbonlik o'rniga o'tmaydi. Chunki qurbonlikning vojibligi qon oqizishga bog'liqdir” (Badoye'us sanoye').
Qurbonlik odoblari
Qurbonlik qilish vojib bo'lgan kishi quyidagi odoblarga rioya qilishi lozim:
Avvalo – Qurbonlik qiluvchi shaxs niyati to'g'ri, amalini xolis Alloh taolo uchun qilgan bo'lishi lozimdir. Boshqalar “ko'rsin” yoki “eshitsin”, degan niyatdan yiroq bo'ladi.
Ikkinchi odob – qurbonlik qiluvchi soch, soqoliga va badaniga hech narsa tekkizmasligi.
Qurbonlik qilishni iroda qilgan kishi zulhijja oyining birinchi kunidan boshlab, to hayit kuni qurbonlikni bajargunga qadar soch-saqolini olmaydi va badanining boshqa joylariga ham tig' tekkizmasligi mustahabdir.
Ummu Salama roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi. Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Qachon sizlardan birortangiz qurbonlik qilishni iroda qilsa, sochiga va terisiga hech narsa tekkizmasin”, dedilar (Imom Muslim rivoyati).
Uchinchi odob – qurbonlik qilishda ayb va nuqsoni bor hayvonni qurbonlik qilishdan saqlanish.
To'rtinchi odob – qurbonlikni o'z qo'li bilan qilish. Qurbonlik qiluvchi o'z qo'li bilan so'yishi mustahabdir. Ammo o'zi so'yishni bilmasa yoki boshqa sabablarga ko'ra o'zi so'ymasdan, boshqaga so'ydirishning zarari yo'q.
Beshinchi odob – qurbonlikning vaqtini rioya qilish.
Oltinchi odob — so'yish odoblariga rioya qilish.
Hayvonlarni so'yishning o'ziga xos odoblari, mustahablari bordir. Tuyani tik turgan holida oldingi chap oyog'ini bog'lab, bo'ynining pastidan, ko'kragi tamondan so'yish, qoramol va qo'ylarni esa chap tomoni bilan yotqizib, tomog'ining tagidan so'yish, pichoqning o'tkir bo'lishi, uni so'yiladigan hayvonning oldida o'tkirlamaslik, boshqa hayvonning ko'z oldida so'ymaslik shular jumlasidandir.
Alloh taolo qilayotgan har bir amalimiz qatorida ushbu qurbonliklarimizni ham O'zining rizoligi uchun qilingan ibodatlar qatorida qabul aylasin!
Iymon 
Namoz 
Ro'za 
Zakot 
Haj 
Qur'on 
Islom saboqlari 
Aloqa 
