Sayt test holatida ishlamoqda!
24 Iyun, 2025   |   28 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:05
Quyosh
04:51
Peshin
12:31
Asr
17:41
Shom
20:03
Xufton
21:42
Bismillah
24 Iyun, 2025, 28 Zulhijja, 1446

Yurtimizda diniy bag'rikenglikka e'tibor qanday?  

14.06.2021   2150   6 min.
Yurtimizda diniy bag'rikenglikka e'tibor qanday?  

Qur'oni karimda marhamat qilinadi:  “(Ey imon keltirganlar! Alloh) sizlar uchun din bo'yicha Nuhga buyurgan narsani va Biz sizga (Muhammadga) vahiy qilgan narsani, (shuningdek) Biz Ibrohim, Muso va Isoga buyurgan narsani – shariat qildi: «Dinni barpo qilingiz va unda firqa-firqaga bo'linmangiz!» (Ey Muhammad!) Mushriklarga Siz da'vat qilayotgan narsa (tavhid) og'irlik qildi. Alloh unga (dinga) O'zi xohlagan kishilarni tanlar va Unga inobat qiladigan kishilarni hidoyat sari yo'llar” (Sho'ro surasi, 13).

Dinlararo bag'rikenglik g'oyasi xilma-xil e'tiqodli kishilarning bir zaminda olijanob niyatlar yo'lida hamkor va hamjihat bo'lib yashashini anglatadi. Dunyodagi dinlarning barchasi ezgulik g'oyalariga asoslanadi, u halollik, tinchlik, yaxshilik va do'stlik kabi bir qancha ezgu fazilatlarga tayanadi. Insonlarni halollik va poklik, mehr-oqibat, insonparvarlik va bag'rikenglikka da'vat etadi.

Yana bir oyati karimda marhamat qilinadi: “Ey, imon keltirganlar! Alloh uchun (to'g'rilikda) sobit turuvchi, odillik bilan guvohlik beruvchi bo'lingiz: biror qavm (kishilari)ni yoqtirmaslik sizlarni ularga nisbatan adolatsizlik qilishga undamasin! Adolatli bo'lingiz! Zero, u (adolat) taqvoga yaqinroqdir. Allohdan qo'rqingiz! Albatta, Alloh ishlaringizdan xabardordir” (Moida 8).

G'ayri dinlar musulmonlar tilida “Ahli zimma” deb nomlanadi, ya'ni samoviy din egalarining barchasi musulmonlarning zimmasida degani. Musulmonlar bu ahli zimmani omonligi, tinchligi, moli, jonini o'z zimmalariga olgan. Ularni himoya qilish, ularni ijtimoiy ta'minot bilan ta'minlash musulmonlarning bo'yniga bo'lgan. Shuning uchun ularni “Ahli zimma” deb atalgan. Ular o'z dinlarining ko'rsatmalariga binoan bemalol yashayveradi. Faqat o'zlarining dinlarini musulmonlarga targ'ib qilmasliklari kerak.

Hozirgi globallashuv jarayonda diniy bag'rikenglik muammosi jahon hamjamiyati davlatlari uchun g'oyat dolzarb masalalardan biri. 1995 yil 16 noyabrda BMTning fan, ta'lim va madaniyat bo'yicha ixtisoslashgan tashkiloti YuNYeSKO tomonidan Bag'rikenglik printsiplari deklaratsiyasining qabul qilinishi buning yorqin dalilidir.

Bosh qomusimizda mamlakatimizda yashayotgan barcha millat vakillari millati, tili, e'tiqodi, ijtimoiy xolatidan qat'iy nazar O'zbekiston halqini tashkil qilishi va ularning huquq va manfaatlari, shuningdek, e'tiqod erkinligini mustahkamlaydi.

Konstitutsiyasimizning 18-moddasida: “O'zbekiston Respublikasida barcha fuqarolar bir xil huquq va erkinliklarga ega bo'lib, jinsi, irqi, millati, tili, dini, ijtimoiy kelib chiqishi, e'tiqodi, shaxsiy va ijtimoiy mavqeidan qat'iy nazar, qonun oldida tengdirlar”, deya qayd etilgan.

Asosiy qonunimizda ushbu huquqning aks ettirilishi mamlakatimizda insonlarning vijdon va e'tiqod erkinligi ta'minlanishining asosi bo'lib xizmat qilmoqda.

Mamlakatimizda bir yuz o'ttizdan ortiq millat va elat vakillari yagona oila farzandlaridek ahil yashaydi. Ana shunday ko'p sonli millat va elat vakillarining birgalikda hamkor va hamjihat bo'lib umr kechirishi natijasida ularning har biri ma'naviy va madaniy jihatdan boyib, o'zaro munosabatlar ta'sirida ko'p millatli xalqimizning turmush tarzi yanada yuksalmoqda.

Shuningdek, ularning konstitutsiyaviy huquq va erkinliklari, qonuniy manfaatlarini ta'minlash, ta'lim olishi, o'z qiziqishi va layoqati bo'yicha kasb-hunar egallashi, mehnat qilishi uchun barcha shart-sharoitlar yaratilgan.

Ayni paytda turli millat va elatlarning milliy an'ana va qadriyatlarini asrab-avaylash, ularni yanada rivojlantirish, boyitish masalasi davlatimizning doimiy e'tiborida bo'lib kelmoqda. 

Yurtimizda istiqomat qilayotgan barcha millat va elat vakillarining o'z ona tilida o'qishi uchun keng imkoniyatlar yaratilgani, oliy o'quv yurtlari, kasb-hunar kollejlari, akademik litsey va maktablarda barcha millat vakillari uchun teng shart-sharoitlar yaratilgani, ko'plab tillarda gazeta va jurnallar chop etilib, teleko'rsatuv va radioeshittirishlar olib borilayotgani bu boradagi faoliyatning yaqqol dalilidir.

Mustaqillik yillarida respublikamizda yuzlab masjid, cherkov, sinagoga va ibodat uylari qurildi, borlari qayta ta'mirlandi.

O'zbekistonda diniy bag'rikenglik va millatlararo totuvlik tarixiy ildiz va mustahkam qonuniy asoslarga ega bo'lib, dunyoviy davlat va din orasidagi munosabatlarning mustahkam huquqiy asoslari yaratilgan.
 O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 31-moddasida: “Hamma uchun vijdon erkinligi kafolatlanadi. Har bir inson xohlagan dinga e'tiqod qilish yoki hech qaysi dinga e'tiqod qilmaslik huquqiga ega. Diniy qarashlarni majburan singdirishga yo'l qo'yilmaydi” deb belgilangan. 

Ushbu moddani amalga oshirish mexanizmi 1998 yil 1 mayda qabul qilingan “Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to'g'risida”gi qonunida keng yoritib berilgan. Uning 3-moddasiga ko'ra: «Vijdon erkinligi fuqarolarning har qanday dinga e'tiqod qilish yoki hech qanday dinga e'tiqod qilmaslikdan iborat kafolatlangan konstitutsiyaviy huquqidir».

Shuningdek, Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasining 18-moddasida: “Har bir inson fikr, vijdon va din erkinligi huquqiga ega, bu huquq o'z dini yoki e'tiqodini o'zgartirish erkinligini va ta'limotda, toat ibodat qilishda va diniy rasm-rusum hamda marosimlarni ommaviy yoki xususiy tartibda ado etish, o'z dini yoki e'tiqodiga yakka tartibda, shuningdek, boshqalar bilan birga amal qilish erkinligini o'z ichiga oladi”, deb belgilangan.

Hulosa qilib aytganda, yurtimizda millatlararo va davlatlararo totuvlikni yanada mustahkamlashga qaratilgan yangi g'oya va tashabbuslarning paydo bo'layotganligi do'stlik va hamjihatlik qo'rg'onining yanada mustahkam bo'lishiga xizmat qiladi.

Muhammad G'oibov,

Sayxunobod tumani “Mulla Negmurod”

Jome masjid  imom-xatibi

MAQOLA
Boshqa maqolalar

Janozada imomga iqtido qilgan kishi nima o‘qiydi?

23.06.2025   1743   1 min.
Janozada imomga iqtido qilgan kishi nima o‘qiydi?

Savol: Besh vaqt namozda imomga iqtido qilganimizda, Fotiha va zam suralarni o‘qimaymiz. Janoza namozida qanday yo‘l tutamiz? Unda ham quloq qoqqandan keyin jim turamizmi?

Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym. Janoza namozida besh vaqt namozdan farqli ravishda, imomga iqtido qilganlar to‘rt takbirni va sano, salavot hamda duolarni o‘qiydi. Ya’ni birinchi takbirdan keyin sanoni, ikkinchi takbirdan keyin salavotni, uchinchi takbirdan keyin janoza duosini o‘qiydi. To‘rt takbir janoza namozining rukni ya’ni farz, boshqa zikrlar esa, sunnat hisoblanadi. Agar iqtido qilganlar takbirni ham, boshqa zikrlarni ham aytmay, jim tursa, janoza o‘qigan hisoblanmaydi. Agar takbirlarni aytsa-yu, boshqa zikrlarni aytmasa, sunnatni tark etgan bo‘ladi. Vallohu a’lam.


O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi.