«Keyingi paytda sahnaga chiqqan aqidaviy ixtiloflar sababi ko'p o'ylantirayotgan va qiynayotgan edi.
Musulmonlarni bo'laklarga bo'lib tashlayotgan bu ko'rinish meni qattiq iztirobga solib, uning sabablari va muolajalari haqida jiddiy izlanayotgan edim. Va bular natijasida ayrim xulosalarga kelgan ham edim.
Bugun ana shu xulosalarimni to'ldiradigan qimmatli jumlalarni uchratdim. Ular marhum shayx Muhammad Said Ramazon Butiyning «Tavhidiy mazhablar va zamondosh falsafalar» kitoblaridagi quyida keltiradiganim satrlar edi», deydi ustoz, Islom olimi Mubashshir Ahmad domla.
Quyida ushbu iqtibosni keltirib o'tamiz:
«Agar aqida asoslari qalbiy taslimiyat bilan himoyalangan va asl insoniy fitrat to'siqlari bilan o'ralgan bo'lsa, odatda nafsning tashidan keladigan tashvish va shubhalar aqlni egallamagan bo'lsa, ixtilof omillaridan biror narsa bunday holdagi kishi ongiga kirib kela olmaydi.
Ixtilof bir narsada chuqurlashish natijasida paydo bo'ladi. Chunki izlanish olib borayotgan kishi bunda aniq zohirdan zonniy botinga o'tgan bo'ladi.
Agar izlanuvchilar ana shunday botinga etib borishsa, ixtilof qilishdan omonda bo'lishmaydi. Chunki bunda dalillarning ko'pi zonniy bo'ladi. Bu esa, ittifoqqa erishishga yo'l bermaydi.
Qalbiy taslimiyat egalari esa ixtilofga o'rin bermaydigan zohirdan boshqa tomonga o'tib ketishmaydi.
Zero, ular zohirning ortida bo'lgan noaniqlik va muammolarga e'tibor qaratishmaydi. Masalani mushohada qilishdan ko'z yumishadi va fikriy taammul eshiklarini yopishadi.
Ishni Alloh azza va jallaga taslim etishadi. So'ng, asosiy o'q tomir va ravshan kulliy zohirni mahkam tutishga qaytishadi. Bunda hech qanday xilofga o'rin qolmaydi.
Bu ilk davrlardagi Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ashoblarining holatlari edi. Agar holat mana shunday davom etganida musulmonlar safiga ixtilof sizib kirmagan va turli mazhab-firqalar paydo bo'lmagan bo'lar edi».
(Shayx Muhammad Said Ramazon Butiyning «Al-mazohibut tavhidiyya val falsafotul muosira» kitoblaridan, 45-46 betlar. «Dorul-fikr» nashriyoti, 2008-y.)
Bu iqtibosdan ma'lum bo'lyaptiki, agar musulmon Allohning borligi va birligiga iymon keltirish bilan kifoyalanib, qolgan masalalarni Allohga taslim eta olsa, ixtiloflardan omonda bo'lar ekan.
Mubashshir Ahmad
Sobit ibn Ibrohim tahorat ola turib ariqda oqib kelayotgan bir olmaga ko‘zi tushadi va olmani olib yeydi. Olmaning yarmini yeb bo‘lganida, uning haqqi haqida o‘ylab qoladi. Shu xayolda Sobit ibn Ibrohim ariq chetidan yurib olma oqib chiqqan bog‘ga kiradi va bog‘ egasiga:
– Yeb qo‘ygan yarimta olmam uchun haqqingizni halol eting. Qolgan yarmi mana, oling, – deydi.
– Mayli, haqqimni halol etaman, faqat bir shartim bor, – deydi bog‘ egasi yigitning halol, taqvoli ekanini anglab.
– Shartingizni ayting, – deydi Sobit ibn Ibrohim.
Shunda bog‘ egasi:
– Bir qizim bor, uni nikohingga olasan. Lekin rozi bo‘lishingdan avval uning holatidan seni ogoh etishim lozim. Qizimning ko‘zi ojiz, hech narsani ko‘rmaydi, soqov – gapirmaydi va yana qulog‘i eshitmaydi – kar, qimirlamaydi – shol, – deydi.
Bog‘ egasining gaplarini eshitgan Sobit ibn Ibrohim lol bo‘lib qoladi. Yeb qo‘ygan yarimta olmaning haqqidan qo‘rqib, qizga uylanishga rozi bo‘ladi va:
– Mayli, taklifingizni qabul qildim, zora shu bilan Allohning roziligiga erishsam, – deydi.
Ota qiziga oq fotiha beradi. To‘y-tomoshalar o‘tgach, Sobit ibn Ibrohim salom berganicha qizning yoniga kiradi. Qiz salomga alik qaytargancha qo‘li ko‘ksida qulluq qiladi.
Yigit bo‘layotgan ishlardan hayratlanadi: “Bu juda g‘alati-ku, soqov emas ekan-da, salomimga javob berdi. Tik turibdi, demak shol ham emas. Qo‘li ko‘ksida, bundan chiqdi ko‘zlari ham ko‘radi”.
Yigit shoshgancha tashqariga chiqadi va qizning otasiga: “Bu menga va’da qilingan qiz emas-ku, ko‘r, soqov, kar va shol deganingizning boisi ne?!” – deydi.
“Nega endi?” – izoh beradi qizning otasi: “Bu o‘sha qiz. Ko‘zi ojiz deganim – uning ko‘zlari Alloh harom qilgan narsaga boqmagan, qulog‘ining karligi – Alloh harom qilgan narsalarga quloq tutmagan, soqovligi ham rost, chunki tili Allohning zikrigagina aylangan, sholligi – yomon ishga yurmagan”.
Sobit ibn Ibrohim birovning haqqidan qo‘rqqanligi evaziga oliy mukofotga erishadi. Vaqt o‘tishi bilan uning ayoli yer yuzini ilm va fiqhga to‘ldirajak bir zotga, buyuk Imom Abu Hanifaga homilador bo‘ladi.