Mag'rur nafs – kasallikka chalingan nafsdir. Bu illat bir lahzalik zavq olish istagida va o'z xohish-istaklarini qondirish uchun boshqalarning xohishlariga zarar etkazishda namoyon bo'ladi.
Muolaja uslubi
Shuni unutmaslik kerakki, Alloh taolo boyligi bilan odamlarni kamsituvchi, ularga pastnazar bilan qaraydigan insonlarni yoqtirmaydi. Bu haqda Alloh taolo aytadi: «Albatta, Qorun Muso qavmidan edi. Bas, u (qavm)larga kibr qildi. Biz xazinalardan unga kalitlari baquvvat jamoatga ham og'irlik qiladigan narsalarni ato etgan edik. O'shanda qavmi unga: “Mag'rurlanmagin! Chunki Alloh mag'rurlanuvchilarni suymas”» (Qasos surasi, 76-oyat).
Qorun Muso alayhissalomga amakivachcha edi. Tavrotni yaxshi o'qib, o'rgangan bo'lsa-da, Somiriyga o'xshab munofiq, hasadgo'y va mutakabbir edi. Boyligi shu qadar behisob ediki, xazinalarining kalitlari oltmishta xachirga yuk bo'lardi. Ammo imtihon o'laroq berilgan mol-dunyosi bilan g'ururga ketdi. Alloh va Muso alayhissalomga osiylik hamda mutakabbirlik qilgani uchun uni er yutdi. Alloh taoloning lutf va ehsoniga noshukrlik qilgan va kibrga ketgan insonlar ana shu Qorunga o'xshatiladi.
Demak, mo'min kishi o'tkinchi dunyoning zeb-ziynatlariga muhabbat qo'ymasligi, mol-dunyosi bilan odamlarga mag'rurlanmasligi, ulardan o'zini ustun deb bilmasligi kerak ekan. Balki o'z nafsini poklash, axloqini sayqallash bilan mashg'ul bo'lishi, qilgan gunohlariga afsus-nadomat chekishi va Allohning oldida har bir amali uchun javob berishini unutmasligi lozim. Hamisha o'z nafsini hisob-kitob qilgan, ayb-nuqsonlarini yodidan chiqarmagan insonning qalbi siniq bo'ladi. Bunday bandada mag'rurlanish, kibrlanish illati yo'qoladi.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning o'ziga xos axloqlari – doimo kamtar holda yurardilar.
Buyuk olim Molik ibn Dinor aytadi: "G'amgin bo'lmaydigan qalb halok bo'ladi, xuddi hech kim yashamaydigan uyga o'xshaydi".
Ato Sulaymoniydan: “Nima uchun g'amgin ko'rinasiz?”deb so'rashganida, u kishi: “Axir o'lim – bo'ynimdagi (aniq yo'liqadigan) haq narsa bo'lsa, qabr – uyim bo'lsa, Qiyomat kuni har bir amalim uchun hisob-kitob qilinsam, jahannam ko'prigi esa o'tishim kerak bo'lgan yo'lim bo'lsayu, shu holda mening holim endi nima bo'lishini bilmay tursam, qandoq mahzun bo'lmayin?”deb javob berdilar.
Abu Abdurahmon as-Sulamiyning
“Nafs illatlari va ularning muolajasi” kitobidan
Davron NURMUHAMMAD tarjimasi.
Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
عَنْ أَبِي مُوسَى t قَالَ: صَلَّيْنَا الْمَغْرِبَ مَعَ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ، ثُمَّ قُلْنَا نَجْلِسُ حَتَّى نُصَلِّيَ الْعِشَاءَ، فَخَرَجَ عَلَيْنَا رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ: مَا زِلْتُمْ هَاهُنَا، قُلْنَا: نَعَمْ يَا رَسُولَ اللهِ، قُلْنَا نَجْلِسُ حَتَّى نُصَلِّيَ الْعِشَاءَ، قَالَ: أَحْسَنْتُمْ أَوْ أَصَبْتُمْ، ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ إِلَى السَّمَاءِ وَكَانَ كَثِيرًا مَا يَفْعَلُهُ فَقَالَ: النُّجُومُ أَمَنَةٌ لِلسَّمَاءِ فَإِذَا ذَهَبَتِ النُّجُومُ أُتِيَ السَّمَاءَ مَا تُوعَدُ، وَأَنَا أَمَنَةٌ لِأَصْحَابِي فَإِذَا ذَهَبْتُ أُتِيَ أَصْحَابِي مَا يُوعَدُونَ، وَأَصْحَابِي أَمَنَةٌ لِأُمَّتِي فَإِذَا ذَهَبَتْ أَصْحَابِي أُتِيَ أُمَّتِي مَا يُوعَدُونَ. رَوَاهُ مُسْلِمٌ.
Abu Muso roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:
«Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bilan Shom namozini o‘qidik. So‘ngra «Xuftonni o‘qigunimizcha o‘tirib turaylik», dedik. Bas, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam oldimizga chiqdilar va:
«Hali ham shu yerdamisizlar?» dedilar.
«Ha, yo Allohning Rasuli. Xuftonni o‘qigunimizcha o‘tirib turaylik, dedik», deb javob berdik.
«Yaxshi qilibsizlar» yoki «To‘g‘ri qilibsizlar», dedilar u zot. So‘ngra boshlarini osmonga ko‘tardilar. Ko‘pincha shunday qilar edilar. Keyin u zot:
«Yulduzlar osmon uchun omonlikdir. Qachon yulduzlar ketsa, osmonga unga tahdid qilingan narsa keladi. Men sahobalarim uchun omonlikdirman. Qachon men ketsam, sahobalarimga ularga tahdid qilingan narsa keladi. Sahobalarim ummatim uchun omonlikdirlar. Qachon sahobalarim ketsalar, ummatimga ularga tahdid qilingan narsa keladir», dedilar».
Muslim rivoyat qilgan.
Ushbu hadisi sharifda Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning masjidlarida bo‘ladigan suhbatlardan birining mazmuni haqida so‘z ketmoqda. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning masjidlari o‘sha paytdagi Islom jamiyatining qalbi – yuragi ekanligi hammaga ma’lum. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning shaxslari musulmonlarga o‘rnak bo‘lganidek, u zotning masjidlari ham o‘zga masjidlarga o‘rnakdir. Islom jamiyatida har bir masjid o‘z qavmidan tashkil topgan kichik jamiyatning tinimsiz urib turgan yuragi bo‘lishi kerak.
Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam mazkur suhbatda sahobai kiromlarga ajoyib o‘xshatish ila o‘zlarining fazllarini bayon qilib bermoqdalar:
«Yulduzlar osmon uchun omonlikdir».
Yulduzlar osmonda tursalar, osmon omon bo‘ladi. Ular osmonning omonlik ishonchlaridir.
«Qachon yulduzlar ketsa, osmonga unga tahdid qilingan narsa keladi».
Osmonga tahdid qilingan narsa uning nizomining buzilishi va qiyomat qoim bo‘lishidir.
«Men sahobalarim uchun omonlikdirman».
Osmon yulduzlar bilan omon turganidek, sahobai kiromlar ham Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam bilan tinch-omon yashar ekanlar.
«Qachon men ketsam, sahobalarimga ularga tahdid qilingan narsa keladi».
Sahobai kiromlarga tahdid qilingan narsa ularning oralarida xilof va kelishmovchiliklar kelib chiqishidir.
«Sahobalarim ummatim uchun omonlikdirlar».
Osmon yuduzlar bilan, sahobai kiromlar Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam bilan tinch-omon yashaganlaridek, Islom ummati ham sahobai kiromlar bilan tinch yashar ekanlar.
«Qachon sahobalarim ketsalar, ummatimga ularga tahdid qilingan narsa keladir».
Islom ummatiga tahdid qilingan narsa havoi nafsga ergashish va molu dunyoga o‘ch bo‘lish kabi nuqsonlarga mubtalo bo‘lishdir.
Ushbu hadisi sharifdan sahobai kiromlarning fazllari qanchalik ulug‘ ekanligini bilib olishimiz kerak. Ana shunday ulug‘ fazl egalari bo‘lgan zotlarni hurmatlash va ulardan o‘rnak olish musulmon ummatining burchidir.
«Hadis va hayot» kitobining 21-juzidan olindi