Deggaron masjidi qaysi davrga oid majmua ekanligini bilasizmi?
Karmana tumani markazining 30 kilometr g'arbidagi Hazora qishlog'i yonida Movarounnahrdagi eng qadimgi masjidlardan biri Deggaron masjidi joylashgan. Ushbu masjid Markaziy Osiyo o'rta asrlar me'morchiligida qadimiy va betakror me'moriy konstruktsiyaga ega bo'lgan yagona inshoot desak mubolag'a bo'lmaydi.
Ma'lumotlarda keltirilishicha, masjid Buxoro shahridagi Ismoil Somoniy maqbarasidan ham qadimiyroqdir. Adabiyotshunos N.Mallayev o'z asarida “Qoraxoniylar va Horazmshohlar hukmronligi davrida qurilgan binolardan birmuncha ko'proq yodgorliklar saqlanib qolgan. Bulardan biri Hazora qishlog'idagi XI asrda qurilgan masjiddir”, deb Deggaron masjidini XI asr obidasi sifatida qayd etgan.
Yodgorlik zardushtiylar davri me'morchiligi uslubida qurilgan. U tashqi ko'rinishi jihatidan unchalik mahobatli emas. To'rt devorli imorat ustida to'qqizta gumbaz joylashgan. Qator ustunlarga tayanadigan tosh yoylar ichkari qismini kichik xonalarga ajratadi.
Masjid kvadrat shaklida 17x17 metr o'lchamdagi binodan iborat bo'lib, paxsa va g'ishtdan qurilgan. Masjidning ichki qismidagi xonaqoh kubsimon, o'rta qismida diametri 1,28 metr keladigan to'rtta pishiq, g'ishtin ustun bo'lib, ular oralariga katta ravoqlar, tepalariga ikkitadan kichik ravoqlar joylashtirilgan. Masjidning markaziy gumbazi to'rtta ustunning ustidan o'n ikki burchakli bezak hosil qiladigan ravoqlar ustidan ko'tarilgan. Honaqohning shimoliy, janubiy va g'arbiy tomonlarida xushbichim g'ishtin sharaflar mavjud.
Mavlono Orif Deggaroniy maqbarasi yonida bugungi kunda muzey ham tashkil qilingan. Ilgari bu xonaqohdan namozxona sifatida foydalanilgan bo'lsa, keyinchalik Deggaron masjidi qayta qurilgach, bu er Deggaron majmuasining restavratsiya ishlari jarayonida topilgan tarixiy buyumlarni saqlash maqsadida muzeyga aylantirilgan.
Mavlono Orif Deggaroniy ziyoratgohiga har yili mingga yaqin mahalliy hamda Germaniya, Frantsiya, Turkiya, Avstraliya kabi xorijiy davlatlardan sayyohlar tashrif buyurmoqda.
Siroj ASLONOV, O'zA
“Guruhbozlik qilmang!”
Sabrsizlik musulmonlar orasida turli ixtiloflar, urush-janjallar kelib chiqishiga sabab bo‘ladi. Alloh Taolo sabr qiluvchilar bilan bo‘ladi. Ularni turli yomonliklardan asraydi. Sabr qilmay, chidamsiz bo‘lganlar esa, ixtilof girdobiga duchor bo‘ladilar.
Oyati karimaning oxirida Alloh taolo: “Va sabr qiling. Albatta, Alloh sabr qiluvchilar bilandir”, deb marhamat qilgan.
Shuningdek, Alloh taolo “Rum” surasi 31-32 oyatlarda mo‘min-musulmonlarga quyidagi xitobni qiladi: “...Va mushriklardan bo‘lmang. Dinlarida tafriqaga tushgan, guruh-guruh bo‘lib olib, har bir jamoa o‘z oldidagi narsadan shod bo‘lganlardan bo‘lmang”.
Demak, dinda tafriqaga tushish mushriklarning ishi bo‘lib tanilgan ekan. Guruh-guruh bo‘lib olib, ixtilof chiqarish, talashib-tortishish ham mushriklarning ishi ekan. Har bir jamoa o‘z oldidagi narsadan shod bo‘lib, boshqalarni past sanashi ham mushriklarning ishi ekan.
Alloh taolo “An’om” surasi 109-oyatda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamga xitob qilib: “Dinlarini tafriqa qilib, o‘zlari guruhbozlik qilganlar bilan hech bir aloqang yo‘q. Albatta, ularning ishi Allohning O‘ziga havola. So‘ngra qilgan ishlarining xabarini berur”, degan.
Ushbu oyati karimada Alloh taolo tafriqa va guruhbozlikka olib boradigan nizo hamda ixtiloflarni Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning yo‘llaridan boshqa, ul hidoyat yo‘liga teskari yo‘l hisoblamoqda. Alloh taolo bu oyatda tafriqa va guruhbozlik Payg‘ambarimizning ummatlariga munosib emasligini qattiq ta’kidlamoqda.
Alloh taolo “Oli Imron” surasida siz bilan biz musulmonlarga xitob qilib: “O‘zlariga ochiq bayonotlar kelganidan keyin bo‘linib, tafriqaga tushganlarga o‘xshash bo‘lmanglar! Ana o‘shalarga ulug‘ azob bordir”, degan.
Tafriqaga tushib bir-birimiz ila tortishish nizolar urchib, fayzu baraka ko‘tarilishiga sabab bo‘ladi.
Yangiqo‘rg‘on tumani "Sayid bobo Termiziy" jome masjidi
imom-xatibi Abduvali Mahmudxonov
@SOFTALIMOTLAR
