OZ-OZ O'RGANIB DONO BO'LUR...
* * *
Zahiruddin Muhammad Bobur xazinalari
* * *
MUBAYYaN VA NASRIY BAYoNI
* * *
IYMON-E_''TIQOD KITOBI
* * *
NAZM
Kimki iymon bularg'a keltursa,
Ushbu deganlar ustida tursa,
Qutular bandaliqtin, o'lmaktin,
Talamoqtin, jihotiy bo'lmaktin.
Dunyaviydur, bularni yod olingiz,
Uxraviyni deyin, quloq solingiz.
Jovidoniy azob ila mehnat
Ko'rmasu oqibat borur jannat.
NASRIY BAYoN
Iymonning natijayu foyidasi haqida
Kimki bularga (Allohga, oxirat kuniga, farishtalariga, Kitoblariga, payg'ambarlariga, taqdirga) iymon keltirsa, shu aytilgan narsalar ustida tursa, u qul bo'lishdan, o'lishdan, talanmoqdan, jihotiy bo'lmoqdan, ya'ni birovning qo'lida mulk bo'lmoqdan qutuladi.
Bular iymonning dunyoviy (bu dunyodagi) natija va foydalaridir, yod olingizlar. Endi uxroviy (oxiratdagi) natijalarini aytayin, quloq solingizlar.
(Iymonning oxiratdagi foydasi shuki,) u inson abadiy azob bilan mehnat-qiynoqda qolmaydi va oqibatda jannatga erishadi.
IZOH. Mo''minlarning jannatga kirib, u erda abadiy qolishiga dalillar.
Baqara surasi, 25-oyat ma'nosi: “(Ey Rasulim!) Iymon keltirgan va solih amallar qilgan zotlarga ular uchun ostidan anhorlar oqib turguvchi jannatlar (tayyorlab qo'yilgani)dan xushxabar bering! U erda ularga qachon rizq qilib bir meva berilsa: «Bu – bundan oldin (dunyoda) bizlarga rizq qilib berilgan narsa-ku!» – derlar. Ularga (ta'mi, lazzati butkul o'zgacha go'zallikda bo'lishi bilan birga, dunyodagi mevalarning) o'xshashlari berilgani uchun (shunday derlar). Ular uchun u erda pokiza juftlar ham bordir. Va ular u erda abadiy qolurlar”.
“Solih amallar” «Solih» so'zi «yaxshi» degan ma'noda bo'lib, istilohda «solih amal», “Alloh uchun qilingan hamda savob qozonishga vasila bo'lgan ibodat va ishlar”dir. Mu'oz ibn Jabal roziyallohu anhu: «Solih amalda ilm, niyat, sabr va ixlos bo'lishi lozim», deganlar.
“Pokiza juftlar” – hayz, kir, noxush hid, yomon xulq kabi narsalardan tamoman pok bo'lgan juftlar bordir (Bayzoviy).
Baqara surasi, 82-oyat ma'nosi: “Iymon keltirib, solih amallar qilgan kishilar esa jannat ahlidirlar, ular u erda abadiy qolurlar”.
Niso surasi, 122-oyat ma'nosi: “Iymon keltirib, solih amallar qilgan kishilarni esa ostidan anhorlar oqib turadigan jannatlarga kiriturmiz, u erda abadiy qolurlar. Allohning va'dasi haqdir (qat'iy bir haqiqatdir), Allohdan ko'ra to'g'ri so'zlaguvchi kim bor?”.
Gunohkor mo''minlar do'zaxda abadiy qolmasligiga esa ushbu oyati karimalar dalildir (ma'nolari):
Oli Imron surasi, 152-oyat ma'nosii: “Alloh mo''minlarga nisbatan behad fazlu karam sohibidir”.
Maryam surasi, 72-oyat ma'nosi: “Keyin muttaqiy bo'lgan (ibodat va itoat bilan gunohlardan saqlangan) kishilarni qutqarurmiz (jannatga kiriturmiz). (Bayzoviy izohi).
Nasriy bayon va sharh muallifi:
Mirzo KYeNJABYeK.
Bismillahir Rohmanir Rohiym
Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Nihoyat, Makka fath bo‘ldi. Bir paytlar g‘ordan vahiy dahshatidan titrab-qaltirab yolg‘iz tushib kelgan bir nafargina Inson butun bir ummatga aylandi.
Tun zulmatida Quraysh o‘ldirishga qasd qilgan Inson Makkadan sodiq do‘sti bilan Madina tomon chiqib, bir necha yildan so‘ng Makkaning to‘rt darvozasidan kuppa-kunduz kuni g‘olib bo‘lib kirib keldi! Kuraysh esa, o‘sha kuni o‘zlaridan qasos olinishini kutib, u zotning oldida bosh egib o‘tirardi. Ularni nima qildi deb o‘ylaysiz?
U kishini yolg‘onchiga chiqarganlarni, aziyat berganlarni, Ka’ba atrofida sajda qilayotganida ustiga tuyaning eshini (ya’ni, ko‘p kitoblarda " سَلَى جَزُور"ni tuyaning ichak-chavog‘i deb yozishadi. Ustoz Abdul Azim Ziyouddin domla «Nurul yaqiyn» kitoblarida yozgan izohda bunday tushuntirganlar: «Imom Buxoriy rivoyatida سَلَى جَزُور va Muslim rivoyatida سَلَى جَزُور, ya’ni «tuyaning qog‘onog‘ini» deyilgan. Qog‘onoq — homilani o‘rab turuvchi shilliq parda, yo‘ldosh.) ag‘darganlarni, Abu Tolib darasida qamal qilganlarni, u kishini yolg‘onchi, sehrgar, majnun deb ayblaganlarni, so‘ngra u kishini o‘ldirish uchun har bir qabiladan bittadan kishi tanlab, u kishining qoni barchaga tarqalishi uchun birgalikda o‘ldirmoqchi bo‘lganlarni nima qildi deb o‘ylaysiz?
U zot sollallohu alayhi vasallam ulardan qasos olmadilar. Balki ularga: «Boraveringlar, sizlar ozodsizlar!» dedilar!
Abu Bakr roziyallohu anhu uyiga borib, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam duo qilishlari va islomga kirishi uchun qartayib qolgan, oyoqlarini ko‘tarishga ham majoli yo‘q otasi Abu Quhofani olib keldi. U hali-hamon iymon keltirmagan edi. Uni ko‘rgan Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Qariyani ovora qilibsan-ku, uni uyida qoldirsang bo‘lmasmidi, biz o‘zimiz uning oldiga borar edik», dedilar.
Abu Bakr roziyallohu anhu aytdi: «Yo Allohning Rasuli! Sizning borishingizdan ko‘ra otam kelishi to‘g‘riroqdir».
Nabiy sollallohu alayhi vasallam uni o‘tirishga taklif qildilar. Uning ko‘ksini siladilar va: «Musulmon bo‘l», dedilar. Abu Quhofa iymon keltirdi. Abu Bakr roziyallohu anhu yig‘ladi. Qo‘lida ko‘p sahobalar islomga kirgan, ko‘p buyuklar iymonga kirgan buyuk sahobaning otasi endi Islomga kirdi...
Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning odoblariga qarang! U kishi yoshi bir joyga borib qolgan qariyaning huzurlariga kelishini noo‘rin bildilar. O‘zlari uning oldiga borishga tayyor ekanliklarini aytdilar. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam doimo yoshi kattalarga shafqatli edilar. Doimo: «Sochlari oqargan musulmonni ikrom qilish Allohni ulug‘lashdandir!» der edilar.
Bir qariya Nabiy sollallohu alayhi vasallamni qidirib keldi. Sahobalar unga yo‘l berishmadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ularga: «Kichigimizga rahm qilmagan, kattamizni hurmat qilmaganlar bizdan emas!» dedilar.
Qariyalarga xuddi otamiz yoki bobomiz kabi muomalada bo‘lishimiz lozim. Onaxonlarga esa onamiz yoki buvimiz kabi muomalada bo‘lishimiz kerak. Inson qariganda o‘zining zaifligi, bemorligi va ojizligiga qarab qachonlardir yosh bo‘lganini, kuchli bo‘lgan paytlarini eslaydi, eziladi. Garchi boshqalarga ko‘rsatmasa-da, qalbida siniqlikni his qiladi. Bu siniqlikka faqatgina atrofdagilar beradigan e’tibor va hurmatgina davo bo‘la oladi! Ko‘ngil olish ibodatdir!
«Nabaviy tarbiya» kitobi asosida tayyorlandi