Sayt test holatida ishlamoqda!
04 Iyul, 2025   |   9 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:11
Quyosh
04:55
Peshin
12:33
Asr
17:42
Shom
20:04
Xufton
21:40
Bismillah
04 Iyul, 2025, 9 Muharram, 1447

Nega hanafiya emas, moturidiya deyiladi?

26.02.2021   2423   2 min.
Nega hanafiya emas, moturidiya deyiladi?

Imom Moturidiy fiqhda Imom Abu Hanifa mazhabida bo'lganidek, e'tiqodiy qarashlari ham u zotning aqidaga oid asarlari asosida shakllangan. Shuning uchun ham ba'zi asarlarda moturidiylarni hanafiylar deb ham atalgan. Masalan, Hasan ibn Abdul Muhsin Abu Azba “Ravzatul bahiya fiyma baynal Ashairoti val Moturidiya” (Ash'ariylar va Moturidiylar o'rtasidagi go'zal chamanzor” asarida moturidiylarni hanafiylar deb atagan.

Shu o'rinda modomiki Abu Mansur Moturidiy aqidada Imom Abu Hanifaga ergashgan bo'lsa, nega aqidada ham hanafiya mazhabidamiz deyilmasdan, moturidiya mazhabidamiz deyiladi? degan haqli savol paydo bo'ladi. Bu savolga Doktor Ali Abdulfattoh Mag'ribiy “Imomu Ahlis sunna val jamoa Abu Mansur Moturidiy va aroouhul kalamiya” (Ahli sunna val jamoa imomi Abu Mansur Moturidiy va uning kalom ilmidagi qarashlari) asarida batafsil javob bergan bo'lib, javobning xulosasi quyidagilardir: “Abu Hanifadan keyin u zotning davrlarida bo'lmagan karromiya va botiniya singari yangi firqalar paydo bo'lgan. Bundan tashqari Abu Mansur Moturidiydan ilgari ma'rifatulloh singari ayrim masalalar ehtiyoj bo'lmagani sababli hali tahqiq qilinmagan edi.

Shuningdek, Abu Hanifa davrida Alloh taoloning sifatlari to'g'risidagi hamda tavhidni isbot qilish va unda aqlning tutgan o'rni qay darajada ekani haqidagi masalalar batafsil bayon qilinmagan edi. Bir so'z bilan aytganda kalom ilmi to'liq shakllanib ulgurmagan edi. Qolaversa kalom ilmi Abu Mansur Moturidiydan ilgari Ahli sunna val jamoa ulamolari nazdlarida maqbul ilm sanalmas, balki man qilingan ilm hisoblanar edi. Abu Mansur Moturidiyning tahqiqlari tufayli bu ilm maqbul ilmga aylandi. Demak, Abu Mansur Moturidiy aqidada Imom Abu Hanifaning tutgan yo'llarini faqatgina sharhlab berish bilan kifoyalangan emas, balki alohida o'ziga xos yangi yo'lga asos solgan olimdir. Shunga ko'ra hanafiya mazhabida fiqhda Abu Hanifaga, aqidada Moturidiyga murojaat qilinadi”.

Abdulqodir Abdur Rahim
Imom Buxoriy nomidagi Toshkent islom instituti o'qituvchisi

 
Maqolalar
Boshqa maqolalar

ANKASAM: “Yangi O‘zbekiston: Diniy sohadagi islohotlarning muvaffaqiyat formulasi”

03.07.2025   2939   2 min.
ANKASAM: “Yangi O‘zbekiston: Diniy sohadagi islohotlarning muvaffaqiyat formulasi”

Turkiyaning nufuzli tahlil markazi ANKASAM (Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi) mamlakatimizda vijdon erkinligini ta’minlash, diniy ta’limni takomillashtirish, islom merosini ilmiy asosda o‘rganish va jahonga tanitishga qaratilgan keng qamrovli ishlarga yuqori baho berdi.

Turkiyaning nufuzli tahlil markazi ANKASAM (Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi) O‘zbekistonda so‘nggi yillarda diniy-ma’rifiy sohada amalga oshirilayotgan islohotlarga bag‘ishlangan tahliliy maqola e’lon qildi. 


“Yangi O‘zbekiston: Diniy sohadagi islohotlarning muvaffaqiyat formulasi” deb nomlangan ushbu tahliliy maqolada mamlakatimizda vijdon erkinligini ta’minlash, diniy ta’limni takomillashtirish, islom merosini ilmiy asosda o‘rganish va jahonga tanitishga qaratilgan keng qamrovli ishlarga yuqori baho berilgan.


ANKASAMga ko‘ra, O‘zbekistonda qabul qilingan yangi siyosat va inson qadrini ustuvor qiymat sifatida belgilagan yondashuv so‘nggi yetti yilda diniy sohada chuqur, tizimli islohotlarni amalga oshirishga poydevor bo‘ldi. Xususan, tahlilchilarning tomonidan davlat va din munosabatlarini demokratiya va ma’rifat asosida qayta yo‘lga qo‘yish, diniy ta’lim muassasalarini xalqaro andozalarga mos ravishda rivojlantirish, ilm-fan va ma’rifatni islom dini bilan uyg‘unlashtirish yo‘lidagi sa’y-harakatlar e’tirof etilgan.

Maqolada ayni paytda O‘zbekistonda faoliyat yuritayotgan O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi, Imom Buxoriy va Imom Moturidiy  xalqaro ilmiy-tadqiqot markazlari, Hadis ilmi maktabi, Mir Arab oliy madrasasi, O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi kabi muassasalarning faoliyati, ular orqali islom dinining haqiqiy insonparvarlik va ma’rifiy mohiyati keng yoritilayotgani ta’kidlangan. Ushbu markazlar faqat diniy emas, balki ilmiy-tadqiqot, madaniy-tarixiy merosni saqlash va ommalashtirish vazifasini ham bajarmoqda.

ANKASAM tahliliga ko‘ra, Yangi O‘zbekistonda amalga oshirilayotgan diniy-ma’rifiy islohotlarning muvaffaqiyati – bu siyosiy iroda, strategiyali yondashuv, ilmiy asos va xalqaro hamkorlikni o‘zida uyg‘unlashtirgan modeldir. Shu jihatdan, O‘zbekiston tajribasi mintaqa davlatlari va islom olami uchun o‘rganishga arziydigan namunalardan biri sifatida e’tirof etilmoqda.

ANKASAM kabi xalqaro nufuzga ega tahlil markazlari tomonidan bu kabi tahliliy maqolalar e’lon qilinishi O‘zbekistonda amalga oshirilayotgan islohotlarning ochiqligi, xalqaro standartlarga mosligi va jahon hamjamiyati tomonidan e’tirof etilayotganini yana bir bor tasdiqlaydi.

https://cisc.uz/ky/news-item/328/