Sayt test holatida ishlamoqda!
12 Iyul, 2025   |   17 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:19
Quyosh
05:01
Peshin
12:34
Asr
17:41
Shom
20:01
Xufton
21:34
Bismillah
12 Iyul, 2025, 17 Muharram, 1447

Mutaassiblik – fitnalarni paydo qiladi

24.02.2021   4482   5 min.
Mutaassiblik – fitnalarni paydo qiladi

Mashhur tilshunos Ibn Manzur: «“Ta­as­sub” so'zi “asabiyat”dan olingan. “Asa­biyat” boshqalarni o'zining ota to­mo­nidan qarindoshlariga yordam berishga chaqirish ma'nosini ang­latadi. Bir guruhga nisbatan taassub qilish degani o'sha guruh yordami uchun jamlanish ma'nosini anglatadi», deb yozadi.

Lug'at kitoblarida esa “mutaassib­lik” qattiq­qo'l­lik, bir fikrda qattiq turib olish ma'nolariga ham dalolat qilishi aytib o'tilgan. Istilohda esa, doim o'zini so'zsiz haq deb bilib, fik­rida qattiq turib olish, boshqa­larni esa nohaq deb qarash taassubdir. Bu tuyg'u mutaassib kishida o'zgani tahqirlaydigan, uning insoniy haq-huquqlarini e'tirof etmaydigan muayyan xatti-harakatlar ko'rinishida aks etadi. Borib-borib bu uning ta­biatiga singadi.

Qisqacha aytganda, mutaassiblik, garchi dalil ko'rinib turgan bo'lsa ham, bir tomonga moyillik tufayli haqni rad etishdir. Mutaassiblik va fanatizm tushunchalari bir-biriga ma'nodosh bo'lib, ularning aksi bag'rikenglikdir.

Mutaassiblikning bir qancha turlari bor:

– diniy mutaassiblik;

– irqiy mutaassiblik;

– qabilaviy mutaassiblik;

– tabaqaviy yoki ijtimoiy mutaas­siblik;

– fikriy mutaassiblik va hokazo.

Yana sport mutaassibligi degan tushuncha ham mavjud. Futbol fanatizmi bunga misol bo'ladi.

Tarixda sodir bo'lgan ko'plab urush-janjal va xunrezliklarning mohiyati haqida gap ketsa, ularning asl sababi mutaassiblikka borib ta­qalishiga gu­voh bo'lamiz.

Hozir ko'plab davlatlar boshidan kechirayotgan ma'naviy bo'hron bilan birga mutaassiblik ko'lami ham kengayib bormoqda. Bu jarayonda muta­assiblikning turli ko'rinishda ja­miyat hayotiga xavf solayotganini inkor etib bo'lmaydi. Faylasuflar, huquq­shunoslar, siyosatchilar, jamiyatshunos va din­shunos olimlar mutaassiblikning kelib chi­qishi va uning salbiy oqibatla­rini o'rganishmoqda.

Bugungi kunda ko'pgina mintaqalar­da ij­timoiy-siyosiy vaziyatni keskinlashtirishga urinayotgan, begunoh kishilarning hayotiga zomin bo'layotgan mutaassiblarning ekstremistik xat­ti-harakati tobora xatarli tus olayotgani barcha davlatlarning bu illatga qarshi birga­likda kurash olish borishi, kishilarning madaniy darajasi-
ni yuksaltirish, shaxsga nis­batan hur­mat tuyg'usini shakllantirish bora­sida sa'y-harakatlarni birlashti­rishni ta­qozo etmoqda.

Prezidentimiz Shavkat Mirziyoe­v Bir­lashgan Millatlar Tashki­loti Havf­siz­lik Kengashining 72-sessiyasi­da: “Biz muqaddas dinimizni azaliy qad­riyat­larimiz mujassami ifodasi sifatida behad qadr­laymiz. Biz mu­qaddas dinimizni zo'­ravonlik va qon to'kish bilan bir qatorga qo'yadigan­larni qat'iy qoralaymiz va ular bilan hech qachon muro­sa qila olmaymiz. Islom dini bizni ezgulik va tinchlikka, asl insoniy fa­zilatlar­ni asrab-avaylashga da'vat etadi”, deya ta'kidlagan edilar.

Mutaassiblikning shaxs va jamiyatga etkazadigan zararlari juda kattadir. Mutaassib kimsa bu – darg'azab, jazavali, asabiy, hissiyotga berilgan va qattiq salbiy his-hayajonga tushuvchi shaxs. U buzg'unchi g'oyalarni faol tashuvchilardan hisoblanadi. Aynan shu sifatlar unga omma orasidagi tarafdorlar qalbini egallashga imkon beradi.

Mutaassib voqelikni o'zining asl holatida ko'ra olmaydi. Chunki u fa-
qat o'zi moyil bo'lgan narsanigina ko'radi. Inkor etib bo'lmas darajada oshkor bo'lsa ham, o'zgalar ko'rayotgan haqiqatni ko'rmaydi. Mutaassib faqat o'zini haq, o'zgalarni nohaq deb bilgani uchun doim sezmagan holda ijtimoiy rishtalarni uzadi, ixtilof jarligini kengaytiradi. Uning tor ongiga ko'ra hamma faqat uning qolipi bo'yicha yashashi kerak. Aks holda “adashgan” odam hisoblanadi.

Mutaassib uchun ilmiy omonatdorlik tushunchasi umuman yo'q narsa. U haqi­qatdan bo'yin tovlab, voqelikni faqat o'zining foydasiga burishga, haqiqatni sox­talashtirishga harakat qiladi. Shu bois barcha masalada odamlarni to'g'­ri echimni topishdan mahrum qiladi, shaxs­lar va jamoalarga to'g'ri baho berish masalasida hammani adashtiradi. Mutaassib mo''tadil ilmiy bahs orqali haqi­qatga eri­shish yo'llarini o'zining nizo qo'zg'aydigan, ixtilofni kuchaytiradigan bahslari bilan barbod qila­di. Natijada jami­yatlar, xalqlar va madaniyatlar o'rta­sida keskinlik yana­dakuchayadi.

Mutaassib keng fikrlashga qodir emas. Uni faqat ichki emotsional tuyg'u boshqaradi. O'zgalarning yanglish fik­ri bilan harakat qiladi. Aynan shuning uchun muqobil tomon fikrini tarozuga solish va hurmat qilish imkonidan mahrumdir. Toqatsizlik ancha vaqtlardan bu­yon fanatizmning sinonimi sifatida tadqiqotchilar tomonidan tan olingan. Biron-bir qarashni faqat o'zining sevimli qoidalariga mos kelmagani, qarshi ekani uchungina qat'­iyan rad etadigan har qanday odam toqatsiz bo'lishi mumkin.

Hulosa qilib aytganda, mutaassib uchun bag'rikenglik hech qanday ma'no kasb etmaydi. U bag'rikenglikni kishi ruhiyatining pastligi, irodasining bo'shligi deb biladi. Fanatik kimsa kimni o'zidan yiroq deb bilsa, unga raqib deb qarasa, ularga aslo toqat qila olmaydi.

Po'latxon KATTAYeV,

Imom Buxoriy nomidagi Toshkent islom instituti o'qituvchisi

Maqolalar
Boshqa maqolalar

“Usmon mus'hafi” matnini tadqiq qilish muhokama etildi

11.07.2025   4663   2 min.
“Usmon mus'hafi” matnini tadqiq qilish muhokama etildi

2025 yil 10 iyul kuni Qur’oni Karim xodimi, ustoz, shayx Alijon qori Fayzulloh Maxdum boshchiligida «Qur’on va tajvidni o‘rgatish» bo‘limi xodimlari O‘zbekiston musulmonlari idorasi kutubxonasiga tashrif buyurishdi.


Ma’lumki, kutubxonada turli mavzudagi nodir qo‘lyozma asarlar, Qur’oni Karim qo‘lyozma nusxalarining namunalari saqlanadi. Mana shunday nodir manbalardan biri Hazrati Usmon mus'hafi hisoblanadi. Qur’oni Karimning ushbu noyob va qadimiy qo‘lyozma nusxasi tadqiqotchilar va keng jamoatchilikning doimiy e’tiborida bo‘lib kelgan.


O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev rahbarligida 2023 yil 22 dekabr kuni o‘tkazilgan Respublika ma’naviyat va ma’rifat kengashining kengaytirilgan yig‘ilishida muzeylar faoliyatini takomillashtirish bo‘yicha yetti yillik dastur qabul qilinishi e’lon qilindi. Ushbu yig‘ilish davomida berilgan topshiriqlar bo‘yicha 50-son Bayonnomaning 47-bandida Muqaddas kitob – Usmon Qur’oni sahifalarining konservatsiya va restavratsiya qilinishini ta’minlash belgilangan. Mazkur dasturni amalga oshirish maqsadida O‘zbekiston Madaniyat va san’atni rivojlantirish jamg‘armasi qo‘llab quvvatlovi ostida xorijlik mutaxassislar, jumladan, Kembrij universitetidan Kristine Rose, fransiyalik restavratorlar Aksell Deleau va Koraliye Barbe, Istanbul qo‘lyozmalar ustaxonasi va arxiv bo‘limi mudiri Nil Baydar Usmon mus'hafini bosqichma-bosqich ta’mirlash rejasini ishlab chiqib, kelgusida muhofaza qilish bo‘yicha tavsiyalarni berdilar. Jumladan, «yengil restavratsiya ishlari»ni amalga oshirishdan avval Hazrati Usmon Qur’oni sahifalarini skaner qilish va matnini kodikologik tadqiq qilish bo‘yicha yo‘nalishlar belgilab olindi.


Ushbu xayrli ishlarning davomi sifatida O‘zbekiston musulmonlari idorasi kutubxonasida Hazrati Usmon Mus'hafi matnini kodikologik tadqiq qilish bo‘yicha muhim yig‘ilish bo‘lib o‘tdi. Unda «Qur’on va tajvidni o‘rgatish» bo‘limi mudiri shayx Alijon qori Fayzulloh va Kutubxona mudiri Kamoliddin Mahkamov boshchiligida bo‘lim xodimlari ishtirok etishdi. Yig‘ilishda «Mo‘yi muborak» madrasa-muzeyida saqlanayotgan Hazrati Usmon Mus'hafining tarixi va bugungi kundagi ahamiyati haqida so‘z yuritilib, uni kelajak avlodlar asrab-avaylashga xizmat qiladigan muhim masalalar muhokama qilindi. Jumladan, Hazrati Usmon Qur’oni sahifalari va fondda saqlanayotgan 1905 yilda Sankt-Peterburgda olingan nusxasini kodikologik tadqiq qilish bo‘yicha taklif va mulohazalar bildirilib, kelgusida qilinadigan ishlar rejalashtirildi. 

AlQuranuz

“Usmon mus'hafi” matnini tadqiq qilish muhokama etildi “Usmon mus'hafi” matnini tadqiq qilish muhokama etildi “Usmon mus'hafi” matnini tadqiq qilish muhokama etildi “Usmon mus'hafi” matnini tadqiq qilish muhokama etildi “Usmon mus'hafi” matnini tadqiq qilish muhokama etildi “Usmon mus'hafi” matnini tadqiq qilish muhokama etildi “Usmon mus'hafi” matnini tadqiq qilish muhokama etildi “Usmon mus'hafi” matnini tadqiq qilish muhokama etildi