وَقَالَ لَهُمۡ نَبِيُّهُمۡ إِنَّ ٱللَّهَ قَدۡ بَعَثَ لَكُمۡ طَالُوتَ مَلِكٗاۚ قَالُوٓاْ أَنَّىٰ يَكُونُ لَهُ ٱلۡمُلۡكُ عَلَيۡنَا وَنَحۡنُ أَحَقُّ بِٱلۡمُلۡكِ مِنۡهُ وَلَمۡ يُؤۡتَ سَعَةٗ مِّنَ ٱلۡمَالِۚ قَالَ إِنَّ ٱللَّهَ ٱصۡطَفَىٰهُ عَلَيۡكُمۡ وَزَادَهُۥ بَسۡطَةٗ فِي ٱلۡعِلۡمِ وَٱلۡجِسۡمِۖ وَٱللَّهُ يُؤۡتِي مُلۡكَهُۥ مَن يَشَآءُۚ وَٱللَّهُ وَٰسِعٌ عَلِيمٞ٢٤٧
247. Payg'ambarlari ularga: "Mana, Alloh Tolutni sizlarga podshoh etib tayinladi", dedi. Ular: "Biz undan ko'ra podshohlikka haqliroq bo'lsak, uning moli ham ko'p emas, qanday qilib u bizga hukmdor bo'lsin?!" deyishdi. U: "Alloh uni sizlarga munosib bildi, ilmini va jismoniy quvvatini ziyoda qildi, Alloh hukmronlikni xohlaganiga beradi, Alloh keng qamrovli va biluvchidir", dedi.
Muso alayhissalomdan keyin Bani Isroil jamoalari bir oz vaqt yaxshi yurishdi. Ular niyati buzilganidan so'ng ustlariga Jolut ismli bir kofir podshoh hukmron bo'ldi. Podshoh ularni yashab turgan shaharlaridan quvib chiqardi, mol-mulklarini tortib oldi va o'zlarini qul qilib ishlatdi. Bani Isroil oxiri u erdan qochib chiqib, Baytil-Maqdisda (Quddusda) to'plandi. O'sha zamonda Yusha' alayhissalom payg'ambar edi. Bani Isroil payg'ambarlariga arz qilib: "Bizga bir podshohni tayin qilib bering, Alloh yo'lida Jolutga qarshi jang qilamiz", deyishdi. Payg'ambarlari ularning bergan va'dalarida sira sobit turmasliklarini eslatdi, lekin ular turli dalil va bahonalarni ro'kach qilib, payg'ambarlarining so'zini qabul qilishmadi. Oxiri payg'ambar: "Alloh sizlarga Tolutning podshohlikka munosibligini bildirdi", dedi. Chunki u jismoniy jihatdan ham, ilmda ham boshqalardan ustun edi. Tolut podshoh bo'lganidan keyin ham Bani Isroil tinchimadi, endi samoviy bir nishon (mo''jiza) ham bo'lsa edi, dedi. Payg'ambarlari duo qilgach, zafar va nusrat sandig'i etib keldi.
وَقَالَ لَهُمۡ نَبِيُّهُمۡ إِنَّ ءَايَةَ مُلۡكِهِۦٓ أَن يَأۡتِيَكُمُ ٱلتَّابُوتُ فِيهِ سَكِينَةٞ مِّن رَّبِّكُمۡ وَبَقِيَّةٞ مِّمَّا تَرَكَ ءَالُ مُوسَىٰ وَءَالُ هَٰرُونَ تَحۡمِلُهُ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةُۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَةٗ لَّكُمۡ إِن كُنتُم مُّؤۡمِنِينَ٢٤٨
248. Payg'ambarlari ularga: "Sizlarga sandiqning kelishi Tolutning podshohligiga dalildir, unda Parvardigoringiz huzuridan taskin, Muso va Horun avlodlaridan qolgan narsalar bor, uni farishtalar ko'tarib kelishadi. Agar mo'min bo'lsangizlar, bu narsada albatta bir alomat bor", dedi.
Bani Isroilga qarashli bir sandiq bo'lib, unda Muso alayhissalomning kiyim, hassa, kavushlari, Horun alayhissalom va boshqa payg'ambarlardan qolgan tabarruk narsalar saqlanardi. Bani Isroil urushga kirganida bu sandiq qo'shin oldida olib yurilardi va shu sandiq barakotidan Alloh ularga fath, zafar, taskin-xotirjamlik berar edi. Jolut ularga podshoh bo'lib kelgach, bu tabarruk sandiqni o'lja qilib olib ketdi. Bir qancha muddat uni o'zida saqladi. Lekin sandiq Jolutga g'alaba emas, falokat olib keldi. Alloh taolo sandiqni Bani Isroilga qaytarishni iroda qilganidan keyin Jolut uni qaysi shaharda saqlasa, o'sha erda vabo paydo bo'laverdi. Bundan qo'rqib ketgan Jolut sandiqni ikki ho'kizga yuklab, qo'yib yubordi. So'ngra farishtalar sandiq ortilgan ho'kizlarni haydab, Tolutning darvozasiga etkazib qo'yishdi. Bu narsa bilan Tolutning podshohligiga bir hujjat paydo bo'ldi va Bani Isroil bunga ishondi.
Islom dini biror shaxs, guruh, mol-dunyoga nisbatan va obro‘-e’tibor topish uchun qilinadigan har qanday mutaassiblik va firqalarga bo‘linishni qoralaydi, tarafkashlikni johiliyat holatiga o‘xshatadi.
Mutaassiblikning turli ko‘rinishlari bor bo‘lib, ular kishining o‘zi, mol-dunyosi, farzandlari, millatini boshqalardan afzal bilib, bu yo‘lda ashaddiy ravishda kurashishi demakdir. Mo‘tabar manbalarimizda ota-bobolari va o‘zining nasabi bilan faxrlanish tuyg‘usi kishini do‘zaxga tortadi deb ta’kidlangan.
Mutaassiblik turlaridan biri bu diniy mutaassiblikdir. Diniy mutaassiblik deganda, ma’lum bir dinda asos bo‘lgan, ushbu din vakillari amal qiladigan ta’limot va qoidalarga qarshi chiqish, diniy tushunchalarni shariat ko‘rsatmalariga zid ravishda o‘zicha talqin qilib, boshqalarni unga ergashishga chorlash nazarda tutiladi. Diniy mutaassiblikning eng katta xatarlaridan biri bu, dinlararo muloqotga rahna solishdir.
Dinda mutaassibona harakat, dinda chuqur ketish, haddan oshish, Qur’on va Sunnatda kelgan ta’limotlarga zid ravishda o‘z fikriga ergashishni qattiq qoralanadi. Dinda haddan oshish deganda shariat belgilab qo‘ygan chegaradan chiqib ketish tushuniladi. Bu ish aqidada bo‘lsin, so‘z yoki amalda bo‘lsin, baribir. Bu borada Alloh taolo Baqara surasida “Ushbular Allohning chegaralaridir. Bas, ulardan tajovuz qilmang. Va kim Allohning chegaralaridan tajovuz qilsa, bas, o‘shalar, ana o‘shalar, zolimlardir”, deb marhamat qiladi.
Payg‘ambarimiz Muhammad sallallohu alayhi vasallam: “Dinda haddan oshishdan ehtiyot bo‘linglar. Chunki, sizlardan oldin o‘tganlarni dinda haddan oshishlik halok qilgandir” deb uqtirganlar.
Shunday ekan, bugungi kundagi ko‘plab muammolarning ildizi mutaassiblik va haddan oshish ekanligini hammamiz chuqur anglashimiz lozim. Xulosa o‘rnida, bu kabi muammolarning yechimi sifatida Faqih doktor Vahba Mustafo Zuhayliy janoblarining ushbu so‘zlarini keltirish bilan yakunlaymiz: “Islom mo‘tadil din bo‘lib haqiqatlardan birortasida chetga chiqishga yoki haddan oshishga yo‘l qo‘ymasligini anglatadi. Islomda va boshqa dinlarda dinda haddan oshish ham, e’tiqodda bir taraflama va g‘ayritabiiy bo‘lish ham, haddan tashqari qattiq olish ham, juda bo‘sh qo‘yib yuborish ham yo‘q…”.
Alloh ta’olo barchamizni haq yo‘ldan adashtirmasin.
Kosonsoy tumani "Sodod" jome masjidi imom-xatibi
Bahodir Mirfayziyev
Manba: @Softalimotlar