Savol: Assalomu alaykum, oxirgi yillarda "liposaktsiya" jarrohlik amaliyotining o'tkazilishi ko'p kuzatilmoqda. Dinimizda inson tanasidagi ortiqcha yog'larni jarrohlik amaliyoti orqali olib tashlanishi haqida nima deyiladi?

Javob: Bismillahir Rohmanir Rohim. Va alaykum assalom va rahmatullohi va barakatuhu. Islom dinining asosiy tamoyillaridan biri biri bu bandalar hayotida vujudga keladigan tanglik va qiyinchilik kabi mashaqqatlarni ko'tarilganligidir. Alloh taolo buni bandalariga bo'lgan mehr-shafqatining cheksizligi sabab joriy qilgan. Shariat qoidalaridan birida

 “المشقة تجلب التيسير” (“Mashaqqat engillik keltiradi”) deyilsa, boshqasida "الضرر يزال" (“Zarar ketkaziladi”) deyiladi. Shuning uchun ham faqihlar o'zlari tomonidan bayon qilingan hukm va fatvolarning aksarida ana shu tamoyil va qoidalarni asos qilib olishgan.

Bugungi kundagi insonlar turmush tarzi katta o'zgarishlarga duch keldi. Mehnat jarayoni, ovqatlanish odatlari, dori va ozuqa moddalariing rang-barangligi shular jumlasidandir. Kun bo'yi komp'yuter qarshisida o'tirib ishlash hamda oziq-ovqat va dori-darmonlar tarkibidagi ayrim gormonlarga o'xshash moddalarning mavjudligi natijasida insonlar tana vaznining ortib ketishi kabi turli-tuman muammolar kelib chiqmoqda. Ma'lumki, semizlik tufayli odamda yurak qon-tomir va boshqa kasalliklar kelib chiqishi osonlashadi.

Dinimiz ko'rsatmalariga amal qilib yashash ortiqcha vazn muammosiga olib kelmaydi. Chunki Islom insonni me'yorida va sog'lom ovqatlanish (ro'za tutish, parhez) hamda jismoniy xatti-harakatlarni ko'paytirishga targ'ib qiladi. Imom Termiziy va boshqa muhaddislar Miqdod ibn Ma'diykaribdan rivoyat qilgan hadisda

المقداد بن معدي كرب - رضي الله عنه - قال: سمعتُ رسول الله - صلى الله عليه وسلم - يقول: ما ملأ آدمي وعاء شرًّا من بطن، بحسب ابن آدم أكلات يقمن صلبه، فإن كان لا محالة فثلث لطعامه، وثلث لشرابه، وثلث لنفسه.

Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallam aytadilar: “Odam bolasiga to'ldirish uchun qornidan ko'ra yomon idish yo'q. Insonga qaddini ko'taradigan luqmalar kifoya. Agar iloji bo'lmasa, qorinning uchdan biri taomi, uchdan biri ichimligi va uchdan biri nafasi uchundir”.

Ushbu hadisda me'yorida taomlanishga targ'ib bo'lsa, Imom Muslim va boshqalar Abu Hurayra roziyallohu anhudan qilgan rivoyatda Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallam jismoniy faollikka chaqirib bunday dedilar:

عن أبي هريرة  قال: قال رسول الله ﷺ: المؤمن القوي خير وأحب إلى الله من المؤمن الضعيف وفي كل خير، احرص على ما ينفعك، واستعن بالله ولا تعجز... رواه مسلم

"Kuchli mo'min kuchsiz mo'mindan yaxshiroq va Allohga mahbubroqdir, lekin har ikkisida ham yaxshilik bor. Senga foydali bo'lgan ishlarga haris bo'lgin va (ishingda) Allohdan yordam so'ragin, lekin hargiz ojizlanmagin!".

Biroq ortiqcha vaznga moyillik yoki tanaga e'tiborsizlik tufayli insonda semirish yuzaga kelsa va u salomatlikka xavf sola boshlagan paytda bugungi kunda tibbiyotda vujudga kelgan yangi turdagi liposaktsiya deb nomlangan jarrohlik amaliyoti orqali gavdani korrektsiya qilishga ruxsat beriladi. Bu amaliyotda ozdirish va diyeta bilan harakat qilganda ketmagan joylardan ortiqcha yog'lar olib tashlanadi va zarar ketkaziladi. Zero, Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallam:

قال النبي صلى الله عليه وآله: تداووا فإن الله عز وجل لم ينزل داءً إلا وأنزل له شفاءً

"Davolaninglar, Alloh taolo biron dard bergan bo'lsa, albatta uning davosini ham bergan", deganlar.

Lekin shuni yaxshi bilishimiz kerakki, dinimiz ko'rsatmalariga amal qilmay yashab, pala-partish ovqatlanish yoki kamharakatlik bilan inson o'ziga-o'zi ortiqcha vaznni yig'ib olib, bunday muolajalarga murojaat qilishgacha etib borishi Alloh taolo insonlarga omonat sifatida bergan tana a'zolarining shukrini ado qilish bo'lmaydi.

A'zolardan tashqari jon ham insonga bir omonatdir. Jonni beruvchi Allohdir, vaqti kelganda bu omonatni qaytarib oladi. O'z-o'zini o'ldirgan kishilar va o'limga olib boruvchi kasallikka duchor qiluvchilar Allohning bu omonatiga xiyonat qilganlari uchun katta gunohkor bo'ladilar. Shuning uchun jismimizni turli kasalliklardan ehtiyot qilish, uni salomat saqlashga harakat qilishimiz ham omonatni saqlash hisoblanadi.

Shu o'rinda, Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning oxirgi zamon ummatlari to'g'risidagi bashoratlarini o'z ichiga olgan hadisni eslatib o'tish o'rinli.

عن عِمْرَانَ بْن حُصَيْنٍ رضي الله عنه أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ : إِنَّ خَيْرَكُمْ قَرْنِي ، ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهُمْ ، ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهُمْ ، ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهُمْ . قَالَ عِمْرَانُ : فَلَا أَدْرِي أَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بَعْدَ قَرْنِهِ مَرَّتَيْنِ أَوْ ثَلَاثَةً . ثُمَّ يَكُونُ بَعْدَهُمْ قَوْمٌ يَشْهَدُونَ وَلَا يُسْتَشْهَدُونَ ، وَيَخُونُونَ وَلَا يُؤْتَمَنُونَ ، وَيَنْذِرُونَ وَلَا يُوفُونَ ، وَيَظْهَرُ فِيهِمْ السِّمَنُ.

Imron ibn Husoyn roziyallohu anhudan rivoyat qiladi. Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallam dedilar: “Sizlarning eng yaxshingiz mening asrimda yashaganlaringiz. So'ng ulardan keyin kelganlar. So'ng ulardan keyin keladiganlar. So'ng ulardan keyin keladiganlar. (Shu erda Imron aytadi: Rasululloh sollollohu alayhi vasallam o'z asrlaridan keyin ikki asrni sanadilarmi, uchta asrni tilga oldilarmi, aniq bilmiman). So'ng ulardan keyin guvohlikka chaqirilmasa ham guvohlik beradigan, omonatdorligi yo'q bo'lib, xoinlik qiladigan, nazr qilib unga vafo qilmaydigan odamlar keladi. Ularda semizlik paydo bo'ladi”.

Albatta, bu hadisda xilqat jihatidan emas, balki pala-partish ovqatlanish, eb-ichish va maishatlarga keragidan ortiqcha berilib ketish oqibatida kelib chiqadigan tana og'irligi haqida gap ketadi. Islomda hech qachon xilqatdagi ayb tufayli inson kamsitilmaydi. Lekin semizlik yaxshi xislat emasligidan ogohlantirish bor.

Demak, inson ehtiyotsizlik tufayli ushbu turdagi amaliyotga kirishadigan bo'lsa, dastlab u Allohga tavba qilib, amaliyotdan keyin sunnatga muvofiq tartibli hayot kechirishi talab etiladi.

Ayni vaqtda shuni eslatib o'tmoqchimizki, tanadagi ortiqcha vazn xavfsiz bo'lishiga qaramay shunchaki gavdaning tashqi ko'rinishini yanada mukammal ko'rinishga keltirish uchun bunday amaliyotga qadam qo'yish Alloh taoloning quyidagi so'ziga binoan harom qilingan amaliyotlar sirasiga kirib qoladi:

وَلَآَمُرَنَّهُمْ فَلَيُغَيِّرُنَّ خَلْقَ اللَّهِ وَمَنْ يَتَّخِذِ الشَّيْطَانَ وَلِيًّا مِنْ دُونِ اللَّهِ فَقَدْ خَسِرَ خُسْرَانًا مُبِينًا

"(Shayton aytdi:) “Ularga buyuraman – Allohning yaratganlarini o'zgartiradilar”. Kimki Allohni qo'yib, shaytonni do'st tutsa (uning aytganlarini bajarsa), demak, u aniq ziyon qilibdi”(Niso surasi, 119-oyat).

Shuningdek, mazkur turdagi amaliyotlarning zarari semizlikdan etadigan zararga teng yoki undan ko'p bo'lgan holatlarda ham qilish mumkin emas.

Ko'proq ayollarda uchrab turadigan yana bir muammo homiladorlikdan keyingi asoratlar yoki boshqa sabablarga ko'ra qorinni “fartuk”ka o'xshab osilib qolishini yo'qotish uchun qilinadigan abdominoplastika deb ataluvchi jarrohlik amaliyotining hukmi ham huddi mana shu shartlar bilan joiz bo'ladi, ya'ni shartlarning hammasi yoki ulardan biri topilmaganda harom bo'ladi. Bunda osilib qolib, insonga mashaqqat etkazayotan qorinni kesib olib tashlanadi. Vallohu a'lam.

Saidjamol MASAYITOV,

O'zbekiston musulmonlari idorasi

Fatvo bo'limi mudiri o'rinbosari