Sayt test holatida ishlamoqda!
18 Iyun, 2025   |   22 Zulhijja, 1446
search icon
Avvalgi sayt
ЎЗ РУ EN AR

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:29
Asr
17:40
Shom
20:02
Xufton
21:41
Bismillah
18 Iyun, 2025, 22 Zulhijja, 1446
Avvalgi sayt
#search
 YouTube

O'zbekiston 2021 yilda sukuk qimmatli qog'ozlarini pilot ravishda chiqarishni rejalashtirmoqda

07.01.2021   1865   9 min.
O'zbekiston 2021 yilda sukuk qimmatli qog'ozlarini pilot ravishda chiqarishni rejalashtirmoqda

«Islom moliyasi» loyihasi muallifi Hondamir Nusratxo'jayev ushbu mavzuda Kapital bozorini rivojlantirish agentligi direktori Otabek Nazirov bilan suhbatlashdi.
Islom tijorat huquqi tamoyillari asosida ishlaydigan investitsion sukuk qimmatli qog'ozlari – real iqtisodiyotning moliyalashtirish manbayi hisoblanadi. Kapital bozorini rivojlantirish agentligi O'zbekiston bozorida sukukni joriy etish uchun huquqiy asoslar ishlab chiqish va infratuzilma yaratish ustida ishlamoqda.
Kun.uz xabariga ko'ra, 2020 yilning 12 oktyabr kuni «Islom moliyalashtirish tamoyillari asosida qimmatli qog'ozlarni joriy etish chora-tadbirlari to'g'risida»gi prezident qarori loyihasi muhokamaga qo'yildi.
Sukuk tushunchasi nimani anglatadi?
Islom moliyaviy institutlarining buxgalterlik hisobi va auditi tashkiloti (AAOIFI) ta'rifiga ko'ra, sukuk – bu nominal qiymati teng bo'lgan sertifikatlar bo'lib, ular ma'lum bir loyihaning moddiy aktivlari, ko'rsatilayotgan xizmatlar, aktivlarga egalik huquqining bo'linmas ulushini tasdiqlaydi.
Sukuk, qarz majburiyatlaridan farqli o'laroq, ajratilgan moddiy aktivdagi yoki moliyalashtirilgan loyihadagi ulushdir. Uning daromadi, obligatsiyadan farqli ravishda, aktivlar va xizmatlardan foydalanish yoki moliyalashtirilayotgan loyihaning foydasidan hosil bo'ladi.
Kapital bozorini rivojlantirish agentligi direktori Otabek Nazirov sukuk qimmatli qog'ozlarini O'zbekiston bozoriga joriy etish borasidagi savollarga javob berdi.
– Sukuk bizning kapital bozorimizda o'ziga xos gibrid innovatsion instrument. Ehtimol, ko'pchilik (vazirlik, idora, Markaziy bank, biznes) uchun sukuk qimmatli qog'ozlarini chiqarish kutilmagan tashabbus bo'lgandir. Mazkur masalaning tarixi haqida gapirib bersangiz. U qanday paydo bo'ldi, shaxsan o'zingiz bu g'oyaga nima uchun ishondingiz?
– Men ilgari ham sukukka duch kelganman. Chunki global miqyosda mazkur bozor katta va u nafaqat tarixan musulmon bo'lgan mamlakatlar, balki Yevropa mamlakatlari va boshqa maydonchalarda ham mavjud. Bundan tashqari, Yevropa tiklanish va taraqqiyot bankida faoliyat yuritgan va Markaziy Osiyo mintaqasi uchun mas'ul bo'lgan vaqtimda, bankimizning salohiyatli mijozlari mendan islom moliyasini tashkil etish imkoniyati haqida so'raganlari bilan bog'liq vaziyatlarga duch kelganman.
Agentlikka rahbarlik qila boshlaganimdan keyin innovatsion fond instrumentlarini joriy etish imkoniyatlarini o'rgana boshladik. Sukuk bizga aynan shunday instrument bo'lib ko'rindi. Buning bir necha sabablari bor. Birinchidan, u islom moliyasi tamoyillariga mos. Bu esa bir vaqtlar islom tsivilizatsiyasining markazi bo'lgan mamlakatimiz uchun muhim ahamiyatga ega.
Ikkinchidan, sukukning o'ziga xos jihati shundaki, u investitsiyalardan maqsadli foydalanishni talab etadi, real aktivlarni yaratish bilan bevosita bog'liq va tomonlar o'rtasida xatarlarni adolatli taqsimlash imkonini beradi. Shuningdek, uning gibridligi shundan iboratki, u to'liq ulush ham, qarz instrumenti ham emas. Unda har ikki instrumentning xususiyatlari va xatarlari mavjud.
Mamlakat rahbariyati sukukni joriy etish va buning uchun normativ-huquqiy bazani yaratish g'oyasini qo'llab-quvvatladi. Shuning uchun biz tashabbus bilan xalqaro tashkilotlarga murojaat qildik va masalani idoralararo muhokamaga qo'ydik. Sukuk g'oyasi shu tariqa O'zbekistonda amalga oshirila boshlandi.
– Hozirgi vaqtda agentlik kapital bozori to'g'risidagi O'zbekiston Respublikasi qonuni ustida ish olib boryapti. Mazkur qonunda sukukning O'zbekiston kapital bozoridagi muhim instrument sifatidagi o'rni qanday bo'ladi?
– Biz «Kapital bozori to'g'risida»gi qonunning alohida bo'limini islom moliyasi instrumentlari, aniqrog'i sukukka bag'ishlashni rejalashtiryapmiz.
«Islom moliyalashtirish tamoyillari asosida qimmatli qog'ozlarni joriy etish chora-tadbirlari to'g'risida»gi prezident qarori loyihasi tasdiqlanganidan keyin sukuk pilot kelishuvlarini amalga oshirish uchun oraliq mexanizmlardan biriga aylanadi.
– Sukukni chiqarish oson ish emas va qonunchilikda jiddiy o'zgarishlarni talab qiladi. Qonunchilikka kiritiladigan bu o'zgarishlar qanchalik qamrovga ega bo'ladi?

– Kapital bozorida umuman yangi instrument bo'lgan sukuk, tabiiyki, bir qancha tartibga soluvchi va qonunchilikdagi o'zgartish va qo'shimchalarni talab etadi. Masalan, prezident qarorida sukukni pilot ravishda chiqarish uchun maxsus soliq rejimi, benefitsiar mulk huquqi, ingliz huquqi normalaridan foydalanish va boshqa talablar nazarda tutilgan.
2021 yilda sukukni pilot ravishda chiqarish g'oyasidan ko'zlangan maqsad – sukukni chiqarish va muomalasini ta'minlash uchun qonunchilikda talab etiladigan o'zgarishlar ko'lami va boshqa nyuanslarini tushunib olishdan iborat.
– Sukukni pilot ravishda chiqarish uchun prezident qarorini tasdiqlash jarayoni hozir qaysi bosqichda? Agentlik turli vazirlik va idoralar bilan qay darajada yaqin hamkorlik olib boradi, mazkur jarayonga qaysi asosiy vazirlik va idoralar jalb etilgan?
– Agentlik bir qator vazirlik va idoralar bilan yaqin hamkorlikda ishlaydi. Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligi, Soliq qo'mitasi, Moliya vazirligi, Adliya vazirligi va Markaziy bank shular jumlasidan.
Bundan tashqari, sukuk tushunchasi haqida to'liq ma'lumot olish, u haqida xabardorlik darajasini oshirish, sukuk tuzilishining turli variantlari, shuningdek, sukuk va obligatsiyalar o'rtasidagi farqni tushunish maqsadida vazirlik va idoralar xodimlari uchun agentlik Islom taraqqiyot banki ko'magida ikki kunlik trening tashkil etdi.
– Prezident qarori loyihasida sukuk qimmatli qog'ozlarini pilot ravishda chiqarilishini tashkil etish 2022 yilning 1 iyulida yakunlanishi kerakligi nazarda tutilgan. Sizningcha, mazkur loyihani belgilangan muddatda yakunlashga erishiladimi?
– Afsuski, pandemiya o'z ta'sirini ko'rsatdi va loyihani amalga oshirishning ayrim jarayonlarini sekinlashtirdi. Biroq bugungi kunda tayyorgarlik jarayoni tabiiy ravishda o'z tartibi bilan davom etmoqda. Ayrim vazirlik va idoralar bilan muayyan jihatlarni tasdiqlash ishlari qoldi.
Shuni qayd etishni istardimki, vazirlik va idoralar mazkur tashabbusni har tomonlama qo'llab-quvvatlashmoqda; mamlakatni rivojlantirish uchun qimmatli qog'ozlar bozori, shuningdek, innovatsion instrumentlarni rivojlantirish ahamiyatini yaxshi tushunishmoqda.
– Yaqinda BMT Taraqqiyot dasturi (UNDP) respublika bo'ylab O'zbekistonda islom moliyasini rivojlantirish istiqbollari borasida so'rovnoma o'tkazdi (7 mingga yaqin respondentlar ishtirok etdi). Respondentlarning ko'pchiligi O'zbekistonda islom moliyasi paydo bo'lishiga katta ehtiyoj borligini ta'kidlashdi. Aholimiz Islom moliyasiga nisbatan anchagina ijobiy munosabatda ekani O'zbekistonda sukuklar bozorini yaratishdagi umumiy muvaffaqiyatga qay darajada ta'sir qilishi mumkin?
– Halqimizning ko'p asrlik madaniyati va an'analari islom dini bilan chambarchas bog'liq. Shu jumladan, moliya, mulk munosabatlari tamoyillari borasida ham. Aynan shuning uchun xam sukuk yirik va o'rta biznes tomonidan ham, aholi tomonidan ham qo'llab-quvvatlanadi, deb hisoblaymiz.
Bundan tashqari, islom moliyasining bir qismi sifatida sukuk birinchi navbatda o'ziga xos ahloqiy asoslarga ega. Shu bilan birga, undan har kim cheklovlarsiz foydalanishi mumkin. Aytgancha, sukuk chiqarishdagi eng muhim platformalarning ko'pi – g'arb yurisdiktsiyalari. Yirik xalqaro banklar esa sukuk xaridorlaridir.
– Agentlikka qaror loyihasini ishlab chiqishda kim yordam berdi?
– Mazkur loyihani amalga oshirish uchun huquqiy asosni yaratishda ko'rsatgan texnik yordami, ko'magi va maslahatlari uchun BMT Taraqqiyot dasturi (UNDP) va Islom taraqqiyot bankidan minnatdormiz. Ular bilan samarali hamkorligimiz davom etishiga umid qilamiz.
***
Ta'kidlanganidek, O'zbekiston 2021 yilda sukuk qimmatli qog'ozlarini pilot ravishda chiqarishni rejalashtirmoqda. Otabek Nazirovning so'zlariga ko'ra, bu – mahalliy va xalqaro investorlar mablag'ini jalb etish, moliya bozorini rivojlantirish va islohotlar jarayoniga yordam beradi.
Otabek Nazirovning hisob-kitoblariga ko'ra, zarur normativ-huquqiy baza yaratilsa, davlat va korporativ sukukning chiqarilishi bir necha yil ichida O'zbekiston uchun 4–5 milliard dollarlik bozorga aylanishi mumkin. Bu – sukukning xorijiy investitsiyalarni jalb etish va yirik infratuzilma loyihalari, davlat-xususiy sheriklik hamda xususiy sektordagi loyihalarni amalga oshirishda yuqori salohiyatidan dalolat beradi.

Hondamir Nusratxo'jayev suhbatlashdi.

Maqolalar
Boshqa maqolalar

Moshina haydovchining 66 ta ODOBI (4-qism)

16.06.2025   4452   8 min.
Moshina haydovchining 66 ta ODOBI (4-qism)

MOSHINA HAYDOVCHINING 66 ta ODOBI

ni

ULUG‘ USTOZ ULAMOLARIMIZ bayon qilib berganlar:

     (4-qism)

MOSHINA HAYDOVCHINING  66 ta ODOBI

(bularning aksi

mo‘min-musulmon insonga

mutlaqo to‘g‘ri kelmaydi!!!)

 

  1. Moshinaga minishda yaxshi niyat bilan eng avvalo «Auuzu billohi minashshaytonir rajim!», «Bismillohir rahmonir rahim!» deb, o‘ng qo‘l bilan eshikni ochib, o‘ng oyog‘ini oldin bosib chiqishlik.
  2. Moshinaga chiqayotib, salom berishlik.
  3. Moshinaga minganda, qisqagina tilovat qilib, o‘tganlarning haqlariga duo qilib, belgilangan duolarini o‘qishlik.
  4. Moshinada o‘zini xuddi birovning uyida yoki jamoatchilik joyida o‘tirgandek tutishlik.
  5. Moshinani ichki va tashqi tomonlarini doim toza, ozoda va pokiza tutishlik.
  6. Moshinaning texnik talablarini buzmasdan, ularga so‘zsiz va to‘liq rioya etishlik.
  7. Moshinani har doim barcha joylari sozlangan va minishga yaroqli holda haydamoqlik.
  8. Yo‘lga chiqishdan oldin ulug‘lar (OTA-ONA, ustoz, rahbar, o‘zidan yoshi katta, ulug‘ inson, tabarruk odamlar)ning duolarini olib chiqishlik.
  9. O‘zi yaxshi ko‘rganni o‘zgalarga ham ravo ko‘rishlik.
  10. Bir-biriga nisbatan rahmdillik, mehr-oqibat, hurmat va bag‘rikenglik bilan muomala qilishlik.
  11. Odamlar bilan muomalada hayo, uyatni unutmaslik.
  12. Nafaqat insonlar bilan, balki hayvon, parranda, hasharotlar hatto o‘simliklar bilan ham chiroyli xulq-odob bilan muomala qilishlik.
  13. O‘zidan kattalarni doim hurmat qilishlik.
  14. O‘zidan kichiklarni doim izzat qilishlik.
  15. Hargiz va hargiz boshqalarga noqulaylik tug‘dirmaslik.
  16. Hech kimga hech qayerda va hech narsaga jahl qilmaslik!
  17. Atrofdagilar bilan doim shirinsuxan bo‘lishlik!
  18. Yo‘l asnosida atrofdagilarga biror savol bilan murojaat qilganda, javob bergan odamga minnatdorchilik izhor etishlik.
  19. Moshina haydovchisi til, qo‘l, oyoq va boshqa harakatlar orqali ham boshqalarga ozor berishi dinimiz ko‘rsatmalariga aslo to‘g‘ri kelmaydigan amal. Chunki bunday ishlar muborak oyati-karimalar va hadisi-shariflarda qattiq qoralangan.
  20. Yo‘l harakat qoidalari va yo‘lda yurish odoblariga to‘liq va din-diyonat bilan rioya qilishlik.
  21. Moshina bilan ham kechayu-kunduz OTA-ONANING xizmatlarini og‘rinmasdan, mehr bilan bajarib, ULARNING bebaho, beqiyos va betakror duolarini olishlik.
  22. Ulug‘lar (OTA-ONA, ustoz, rahbar, o‘zidan yoshi katta, ulug‘ inson, tabarruk odamlar) ning hurmatlarini joyiga qo‘yishlik.
  23. Ulug‘lar (OTA-ONA, ustoz, rahbar, o‘zidan yoshi katta, ulug‘ inson, tabarruk odamlar) ga nisbatan beodoblik qilmaslik.
  24. Ulug‘lar (OTA-ONA, ustoz, rahbar, o‘zidan yoshi katta, ulug‘ inson, tabarruk odamlar) oldilaridan imkon qadar kesib o‘tmaslik. Mabodo shunga majbur bo‘lib qolgan holda, uzr aytib, kechirim so‘rashlik.
  25. Ulug‘lar (OTA-ONA, ustoz, rahbar, o‘zidan yoshi katta, ulug‘ inson, tabarruk odamlar)  ning imkon qadar oldilariga tushib yurmaslik. Mabodo shunga majbur bo‘lib qolgan holda, uzr aytib, kechirim so‘rashlik.
  26. O‘z aka-uka, opa-singillariga moshina bilan ham mehribonlik qilib, doim xizmat-yumushlarini beminnat ado etishlik.
  27. Qavm-qarindoshlar bilan yaxshi munosabatda bo‘lib, issiq-sovuq kunlarida moshina bilan ham beminnat xizmat qilishlik.
  28. Qo‘ni-qo‘shnilar bilan chiroyli muomala qilib, issiq-sovuq kunlarida ham, ular ehtiyoj sezganlarida ham moshina bilan ham beminnat xizmat qilishlik.
  29. Inson zotini manfaati ko‘zlab o‘rnatilgan tartib-qoidalarga insof bilan, din-diyonat bilan rioya etishlik.
  30. Inson zotini manfaati ko‘zlab qo‘yilgan yo‘l belgi (znak)lar talablarini hamda svetofor ishoralarini buzmaslik.
  31. Og‘ir bo‘lib, bosiqlik va sabr bilan yurishlik.
  32. Sira ham shoshilmaslik, zero shoshilish – shaytondandir.
  33. Juda sekin ham harakatlanmaslik.
  34. Kasalxona, qabriston, masjid, maktab va shu kabi joylarda imkon qadar signal chalmaslik.
  35. Kasalxona, qabriston, masjid, maktab va shu kabi joylarda video-ovoz chiqarish uskunalarini ovozini keskin pasaytirishlik.
  36. Agar mutlaqo o‘chirib qo‘yilsa, yanada ulug‘roq bo‘ladi.
  37. Har qanday katta-kichik yo‘ldagi har qanday qabristonning ham yonidan o‘tganda, tezlikni sezilarli darajada pasaytirishlik.
  38. Kasalxona, qabriston, masjid, maktab va shu kabi joylarda imkon qadar sekinroq harakatlanishlik.
  39. Har qanday katta-kichik yo‘ldagi qabristonning yonidan o‘tganda, o‘tganlarimizning haqlariga duo qilishlik.
  40. Har qanday katta-kichik yo‘ldagi har qanday kasalxonaning yonidan o‘tganda, barcha bemorlarning haqlariga duo qilishlik.
  41. Quloqchin (naushnik) ishlatmaslik.
  42. Imkon qadar telefon bilan gaplashmaslik.
  43. Harakat davomida oynadan boshqa haydovchilar va yo‘lovchilar bilan gaplashmaslik.
  44. Avtomoshina oynasidan turli narsalarni tashlab yubormaslik.
  45. Bo‘lar-bo‘lmasga signal chalmaslik.
  46. Moshinadagi (video, ovoz chiqarish) uskunalarini ovozini baland qo‘yish bilan o‘zgalarga ozor bermaslik.
  47. Ko‘pchilik harakatlanayotgan joyda yurganda jamoatchilik odoblariga rioya qilish lozim.
  48. Ehtiyojmandlarga tez-tez xayr-ehson, sadaqa qilib turishlik.
  49. Uyda, ko‘chada va barcha jamoat joylarida biror narsa umidvor bo‘lib, so‘rab kelgan insonni quruq qaytarmaslik.
  50. Ko‘pchilik harakatlanayotgan joylar ham xuddi majlislar kabidir. Ularda ham majlislar odoblariga rioya qilgan kabi odob-axloq me’yorlariga rioya etish lozim bo‘ladi.
  51. Yo‘l harakati asnosida ham Yong‘in xavfsizligi, Tez tibbiy yordam va shu kabi tashkilotlarning moshinalariga imkon qadar yo‘lni tezroq bo‘shatib qo‘yish lozim.
  52. Moshina haydovchisi shovqin-suron, baqir-chaqir qilmasligi ham odobdandir. Zero baqir-chaqir, shovqin-suron qilishlik musulmon kishilarga mutlaqo yarashmaydi.
  53. Haqiqiy mo‘min-musulmon kishi qachon, kimning oldida va qayerda bo‘lishidan qat’i nazar, o‘zini yuksak odob doirasida tutadi.
  54. Kechki paytda boshqa haydovchilarning hamda piyodalarning ko‘zlarini qamashtiradigan darajada yoritgichlarni yoqib yurmaslik.
  55. Yo‘lda sarson bo‘lib, qiynalib turganlarga imkon qadar ko‘maklashib, yordam berishlik – haqiqiy mo‘min-musulmon kishining eng savobli ishlaridan hisoblanadi. Janobi Payg‘ambarimiz Rasululloh sallallohu alayhi vasallam marhamat qildilar: “Kim bir musulmonga bu dunyoda yordam bersa, Alloh Oxiratda unga yordam qiladi”.
  56. Borayotgan manzilga bir oz yetmasdan 10-20 metr oldin to‘xtashlik.
  57. Borayotgan manzilda mabodo odamlar to‘plangan joy bo‘lsa, undan kamida 20-30 metr oldin to‘xtashlik.
  58. Borgan manzilga moshinani o‘sha joyning eshigi, darvozasi, kirib-chiqish joyiga ro‘para qo‘ymaslik hamda atrofdagi odamlar va boshqa moshinalarga ham har tomonlama xalaqit bermaydigan darajada qilib qo‘yishlik.
  59. Kishi bilan xayrlashganda odamning oldida eshikni qattiq yopmaslik. Imkoni bo‘lsa, bir oz yurgandan keyin yopishlik.
  60. Uyga kelganda kelganini bildirish uchun yoki eshik, darvozani ochishlari uchun moshina signali bilan yoki o‘z ovozi bilan boshqalarga ozor bermaslik.
  61. Avtoulovni duch kelgan joyda qoldirmasdan, boshqalarga zarar bermaydigan joyni tanlash lozim.
  62. Turli jamoat joylari (kasalxona, bozor, maktab, masjid, savdo markazlari, avtoturargoh va hokazo)da moshinani juda katta diqqat va nihoyatda jiddiy e’tibor bilan, moshinalarga ham, odamlarga ham mutlaqo ozor yetkazmaydigan holda qilib qo‘yishlik.
  63. Hatto o‘z uyining, o‘z ishxonasining oldiga ham qo‘shnilar, yo‘lovchilarga aslo ozor bermaydigan qilib qo‘yishlik.
  64. Biror joyga mehmonga borganda ham yoki biron yumush bilan to‘xtaganda ham moshinani qo‘shnilar, yo‘lovchilarga aslo ozor bermaydigan, birovlarni yo‘lini to‘sib qo‘ymaydigan qilib qo‘yishlik.
  65. Manziliga yetib borganidan keyin, Xudoga shukr qilib, moshinaga ham minnatdorchilik izhor etiladi.
  66. O‘zidagi mavjud ulovga doim shukr qilishlik.

 

Mehribon Parvardigorimiz

o‘zlarimizni ham,

farzand-zurriyotlarimizni ham

O‘zi buyurgan,

Janobi Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallam tavsiya etgan,

o‘tmishda o‘tganlarimizning ruhlari shod bo‘ladigan,

xalqimiz xursand bo‘ladigan,

ota-onalarimiz rozi bo‘ladigan

yo‘llardan yurishimizni nasib etsin!

 

                                                                                        Ibrohimjon domla Inomov