NAZM
(Davomi)
Kufr ila ma'siyatni bilmaslar,
Haq buyurg'ondin o'zga qilmaslar.
Bu malak ichra to'rtdur mashhur,
Otlari safhalardadur mastur.
Jabroilu ikkinchi Isrofil,
Bor uchunchi farishta Mikoil.
Bor bulardin birisi Azroil;
Har birini bir ishka ta'yin bil.
Bor burung'isi vahy kelturgan,
Yana biri sur ichra dam surgan.
Birisi rizq etkurur elga,
Biri el umrini berur elga.
Nechasini basharg'a bil ta'yin,
Hayru sharr sabt etarlari oyin.
Iki tun, iki kun uy-u yo'lda,
Biri o'ng qo'lda, biri so'l qo'lda.
Har suvar rost aylab o'zlariga,
Ko'rinur ahli qurb ko'zlariga.
Yana ba'zi — farishtayi rahmat,
Yana ba'zi — azob uchun musbat.
Ikisi go'r ichidadur soyil,
shaklu hay'atlari base hoyil:
Biri Munkar, biri Nakirdurur,
Bori hukm ilgida asirdurur.
Ushbular birla siz yamon bo'lmang,
Kufru isyong'a hamzabon bo'lmang.
Bandaliqdur, buyursa, ne chora?
Lutf agar qilsa, so'rsa, ne chora?
NASRIY BAYoN
Iymon keltirish shart bo'lgan ikkinchi
narsaning sharhi
(Iymonning ikkinchi sharti)
(Davomi)
(Farishtalar haqida bilish zarur bo'lgan narsalar:)
U (farishta)lar kufr va ma'siyatni – osiylik ishlarini bilmaydilar (ya'ni, bundan uzoqdirlar), Haq ta'olo buyurgan narsadan boshqa ishni qilmaydilar. Bu farishtalar ichida to'rttasi mashhurdir, nomlari sahifalarda bitilgandir. Birinchisi Jabroil (alayhissalom)dir, ikkinchisi Isrofil (alayhissalom)dir. Uchinchi farishta Mikoil (alayhissalom)dir. Bulardan biri (to'rtinchisi) Azroil (alayhissalom)dir. Bularning har birini bir ishga – bir vazifaga tayin qilingan deb bil.
(Aytilganlardan) birinchisi (Jabroil alayhissalom payg'ambarlarga Alloh tarafidan) vahy keltirguvchidir, yana biri (Isrofil alayhissalom qiyomatni bildirib) surga dam urguvchi – sur chalguvchidir.
Biri (Mikoil alayhissalom) elga – barcha tirik mavjudotga rizq etkazib turuvchidir, biri (Azroil alayhissalom) tiriklar umrini elga beruvchi – jonni oluvchidir.
Yana bir nechasi insonlarga tayin qilinib, belgilab qo'yilgan, (odamlar qilgan) xayru sharrni – yaxshi yomon ishlarni yozib borish ularning odatidir. Ikki kecha, ikki kunduz uydayu yo'lda (safardayu muqimlikda – hamma joyda), biri insonning o'ng tarafida, biri chap tarafida bo'ladi. Ular har xil suratga, har xil shaklga kirib, qurb ahlining – Alloh ta'ologa yaqinlik kasb etgan valoyat ahlining ko'zlariga ko'rinishi ham mumkin.
Ulardan ba'zilari rahmat farishtalaridir, yana ba'zilari azob berish uchun tayinlangandir.
Farishtalar ikkitasi (Munkar va Nakir) qabr ichida savol beruvchidir (“Rabbing kim? Payg'ambaring kim? Dining qaysi din? Kitobing qaysi kitob? Qiblang qayer? (Bu zot (hazrati Rasululloh alayhissalom) haqlarida nima der eding?” – deb so'raydilar). Ularning shakl va hay'atlari (ko'rinishlari) juda hoyil – o'ta qo'rqinchlidir.
Biri Munkar, biri Nakirdir, ikkovlari ham Ilohiy hukm qo'lida asir (ya'ni, Allohning amru farmonini bajarishga mahkumdir).
Sizlar bu zotlar bilan yomon bo'lmang (ularni yomon ko'rmang, haqlarida yomon gaplarni gapirmang), kufr va isyon bilan – inkor va osiylik bilan tildosh bo'lmang. (Ya'ni, dunyoda ekaningizda hali qabrda ularning yaxshi muomalasiga erishish baxtini qo'lga kiriting.)
Insonning ishi bandalik qilishdir, buyursa, (bajarishdan boshqa) ne chora bor? Lutf qilib, rahm etsa yoki bandalikdan savol so'rasa, ne chora bor?
IZOH. Farishtalar tarkibni (turli unsurlardan tarkib topmoqni) qabul qilmaydigan ruhoniy va nuroniy bir javhardir. Ular shahvoniy zulmatga jalb etilmoqdan pok-munazzahdir. Yemaklari – tasbih, ichimliklari – taqdisdir (Allohni muqaddas deb yod etmoqdir). Sevinch tuymoqlari va unsiyat (do'stlik) qilmoqlari Alloh bilandir. Joylari Allohning mushohadasi ostidadir. Unga yaqin va Uning amrlariga tayyordirlar. Ular itoat etuvchan qilib yaratilganlar. Itoatdan tashqariga chiqa olmaydilar («Jomi' ul-mutun»).
Nasriy bayon va sharh muallifi:
Mirzo KYeNJABYeK
Oisha roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi:
U kishi aytadilar: Bir kampir Nabiy sollallohu alayhi vasallamning huzurlariga keldi. U zot mening huzurimda edilar.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam unga: — «Siz kimsiz?» — dedilar. U: — «Men Jusama al-Muzaniyyaman», — dedi.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: — «Yo‘q, siz — Hasona al-Muzaniyyasiz! O‘zingiz qandaysiz? Ahvollaringiz qanday? Biz ketgandan keyin qanday yashayapsizlar?» — dedilar. U: — «Yaxshimiz, otam va onam sizga fido bo‘lsin, ey Rasululloh sollallohu alayhi vasallam», — dedi.
Kampir chiqib ketgach, men dedim: — «Yo Rasululloh, shu kampirga bunchalik iliq munosabat ko‘rsatmasangiz?» Shunda u zot: — «U Xadicha zamonida uyimizga kelib turar edi. Eski tanishlar bilan chiroyli muomala qilish iymondandir», dedilar.
Homidjon qori ISHMATBЕKOV