۞يَسَۡٔلُونَكَ عَنِ ٱلۡخَمۡرِ وَٱلۡمَيۡسِرِۖ قُلۡ فِيهِمَآ إِثۡمٞ كَبِيرٞ وَمَنَٰفِعُ لِلنَّاسِ وَإِثۡمُهُمَآ أَكۡبَرُ مِن نَّفۡعِهِمَاۗ وَيَسَۡٔلُونَكَ مَاذَا يُنفِقُونَۖ قُلِ ٱلۡعَفۡوَۗ كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ ٱللَّهُ لَكُمُ ٱلۡأٓيَٰتِ لَعَلَّكُمۡ تَتَفَكَّرُونَ٢١٩
219. Sizdan xamr va qimor haqida so'rashadi. "Ikkalasida ulkan gunoh bor va odamlarga biroz manfaati ham bor, ammo gunohi manfaatidan kattadir", deng. Yana sizdan nimalarni ehson qilish haqida so'rashadi. "Ortiqchasini", deng. Fikr yuritishlaringiz uchun Alloh oyatlarini shunday bayon etadi.
Hamr (aroq, sharob kabi mast qiluvchi ichimliklar) va qimor haqida Qur'oni karimda bir necha oyat kelgan. Hamma oyatlarda bu ikki illat qoralangan, faqat ularni asta-sekin muolaja qilish uchun ilk oyatlarda uning haromligi keskin qo'yilmagan. Eng oxiri tushgan Moida surasidagi oyatda bularning haromligi ochiq e'lon qilingan va shundan keyin musulmonlar bu illatdan butunlay yuz o'girishgan. Ammo, ming afsuslar bo'lsinki, ota-bobolari mast qiluvchi ichimliklarni harom sanab, undan mutlqao yuz o'girgan ayrim kishilar mustamlakachilar nog'orasiga o'ynab, ichkilik ichishni odat qilishdi. Keyinchalik esa bu balo chinakamiga umummilliy kulfatga aylandi. Hatto yurtimizga bu baloni olib kelgan mustamlakachilar yurtida ham hozir bu olamshumul illatdan qanday qutilishni, hech bo'lmasa uni sal bo'lsa-da jilovlashni bilolmay boshlari qotgan. Dinimiz hukmlarida: «Har bir ichimlik mast qilsa, haromdir»; «U davo emasdir, u darddir»; «Ko'pi mast qiladigan narsaning ozi ham haromdir»; «Kim bu dunyoda xamr ichib, uni tark etmay o'lib ketsa, tavba qilmasa, oxiratda uni ichmaydi (ya'ni jannatga kirmaydi)».
Islom dinining vazifalaridan biri aqlni muhofaza qilishdir. Hamr aqlni ketkazishi uchun harom qilingan, ichish taqiqlangan. Hamr ichishning o'zi katta gunohdir. Dunyo va oxirat uchun uning etkazadigan zararlar son-sanoqsiz. Lekin, Islom qoidasi bo'yicha, shaytongina kechirilishdan umidi yo'q, boshqalar Alloh taoloning rahmatini umid qilsalar, hali imkon bor, to o'lim holatiga tushguncha tavba eshiklari ochiq. Hamr ichgan (yoki boshqa gunoh sodir etgan) har qanday shaxs o'zini qo'lga olib tavba qilsa, Alloh taolo uning tavbasini qabul qiladi. Faqat bir shart bilan: oldin sodir etgan gunohiga chin dildan afsus cheksin va o'sha gunohni takrorlamaslikka azmu qaror qilsin. Ana o'shanda Alloh taolo uning tavbasini qabul qiladi. Insonni mast qiluvchi har qanday ichimlik haromdir, ikki taraf bo'lib yutish va boy berish sharti bilan o'ynaladigan har qanday qimor (o'yin) ham haromdir.
Yana odamlarning Payg'ambarimizdan "Alloh yo'lida molimizning qanchasini ehson qilaylik?" deb so'rashganiga javoban oyati karimada: avval molingizni o'zingiz va ahlingizning dunyoviy ehtiyojlariga ishlating, bundan ortganini Alloh yo'lida, ya'ni ko'pchilik manfaati, din ravnaqi yo'lida xarjlang, deb ta'lim berilmoqda. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: "Hayr-ehsonning yaxshisi orttirilganidan qilinganidir", deb marhamat qilganlar. Yana xayr-ehsonlarni riyo bilan, odamlar ko'rsin uchun qilish, berganini minnat qilish ham yomon illatlardan, buning uchun banda ajru savob ham olmaydi, unga xayru barakot ham bo'lmaydi. Qatoda roziyallohu anhu aytadi: "Banda qachon riyo bilan amal qilsa, Alloh taolo: "Bandam Meni qanday masxara qilayotganini ko'ringlar", deydi". Rasululloh sollallohu alayhi vasallam riyo, kibr, manmanlik kabi illatlarni kichik shirkka o'xshatganlar.
O‘quv yili tugab, ota-onani ziyorat qilish, ularning xizmatiga borish vaqti kelgach, darslar tugab, imtihonlardan forig‘ bo‘lgach, «Endi butunlay bo‘shman, ilmdan forig‘ bo‘ldim», deb tasavvur qilmang. Ota-onaning xizmatida bo‘lib, duolarini oling. Ta’til payti ham siz uchun muhim bir vaqt hisoblanadi.
Ota-onangiz, aka-ukangiz, opa-singlingiz, qarindosh-urug‘laringiz nimalarni o‘rganganingizga, odobingiz qanday bo‘lganiga qiziqishadi. «O‘g‘limiz nimalarni o‘rganib keldi ekan-a, ustozlaridan nimalarni ta’lim oldi ekan» deb, havas ko‘zlari bilan qaray boshlashadi. Ana shunda siz ularni odobingiz, kamtarligingiz, xizmatingiz bilan xushnud qilsangiz, nafaqat o‘zingizni, balki ustozlaringizni, nafaqat ustozlaringizni, balki Islom dinini ham barchaga sevdirasiz.
Buning natijasi o‘laroq odamlarda din ilmiga rag‘bat oshib, ular ham farzandlarini ahli ilm qilishga, qori qilishga shoshib qoladilar. Aksincha, namozlar qazo bo‘la boshlasa, xulq-atvor yomon bo‘lsa, «Bu bola o‘qib yurib shu ahvolda bo‘lsa, bundan ko‘ra o‘qimaganimiz yaxshi ekan», deyishadi. Odamlarning ilm olishdan hafsalasi pir bo‘ladi, ustozlarni hurmat qilmay qo‘yishadi. Bu holatda dinga foydangiz emas, zararingiz ko‘proq tegadi. Bunday tolibi ilmlardan Alloh taoloning O‘zi asrasin!
Bir narsani yaxshi bilib oling: siz makonlar, holatlar o‘zgarishi bilan o‘zgarib qolavermang. Holatlar sizni o‘zgartirmasin, siz holatlarni o‘zgartiring. Doimo istiqomatda bo‘ling, sabot bilan turing. Alloh taolo har holatda ham sizni ko‘rib turganini aslo yodingizdan chiqarmang.
«Talabalik davrini qanday o‘tkazmoq kerak?» kitobidan