Sayt test holatida ishlamoqda!
12 Iyul, 2025   |   17 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:19
Quyosh
05:01
Peshin
12:34
Asr
17:41
Shom
20:01
Xufton
21:34
Bismillah
12 Iyul, 2025, 17 Muharram, 1447

2. BAQARA SURASI, 215 OYaT

21.11.2020   10766   4 min.
2. BAQARA SURASI, 215 OYaT

يَسۡ‍َٔلُونَكَ مَاذَا يُنفِقُونَۖ قُلۡ مَآ أَنفَقۡتُم مِّنۡ خَيۡرٖ فَلِلۡوَٰلِدَيۡنِ وَٱلۡأَقۡرَبِينَ وَٱلۡيَتَٰمَىٰ وَٱلۡمَسَٰكِينِ وَٱبۡنِ ٱلسَّبِيلِۗ وَمَا تَفۡعَلُواْ مِنۡ خَيۡرٖ فَإِنَّ ٱللَّهَ بِهِۦ عَلِيمٞ٢١٥

215. (Ey Muhammad), sizdan nima ehson qilishni so'rashsa, "Nima ehson qilsangiz ham ota-onaga, qarindoshlar, etimlar, miskinlar va musofirlarga qiling, qanday yaxshilik qilsangiz ham Alloh uni albatta biladi", deng.

 Ya'ni, ey Payg'ambarim, sizdan nimalarni ehson qilish haqida so'rashsa, ehsonni ota-onaga, qarindoshlar va etimlarga, miskinlar va musofirlarga qilish kerakligini ayting. "Ehson" deganda odatda birovga biror ne'matni berish va fazlu karam ko'rsatish tushuniladi. Lekin "ehson" so'zi lug'atda "yaxshilik qilish, ezgulik ko'rsatish" ma'nolarini ham anglatadi. Qur'onda ehsonning fazilati haqida zikr etish barobarida ehson qiluvchilarga beriladigan savob-mukofotlar, ularga etadigan manfaatlar ham bayon etiladi. Haqiqatan, biror kishiga bir narsani ehson qilsangiz yoki unga biror yaxshilik ko'rsatsangiz, bundan dilingiz ravshan tortadi, ruhiy xotirjamlik yuzaga keladi, o'zgalarga manfaat etkazganingizdan xursand bo'lasiz. Ehson qilingan kishi ham o'ziga ko'rsatilgan yaxshilikdan sevinadi, dilida sizga muhabbat paydo bo'ladi, agar sizga keki bo'lsa, unutadi. Shu tariqa jamiyatda kishilar o'rtasida totuvlik, hurmat-ehtirom paydo bo'ladi, dushmanchiliklar barham topadi, osoyishtalik va farog'at barqaror bo'ladi. Eng asosiysi, kimga yaxshilik qilsangiz, Alloh taolo hammasini bilib turadi, ehsonni o'zingizga o'n barobar qilib qaytaradi. Chunki Parvardigorning bunday va'dasi bor: "Kim bir yaxshilik qilsa, unga o'sha yaxshiligi o'n barobar qilib qaytariladi" (An'om, 160). Qur'oni karimda yaxshilik-ehson qiluvchilarning sifatlari batafsil bayon etilgan. Ular kechalari turib namoz o'quvchilar, tun oxirida Parvardigorlaridan mag'firat so'rovchilar, mol-mulklaridan muhtoj va faqirlarga nasiba ajratuvchi kishilardir. Ehsonning turlari ko'p: Payg'ambarimiz Muhammad alayhissalomga ergashish ham – ehson, birovni kechirish ham – ehson, boshga kelgan musibat va ozorlarga sabr qilish ham – ehson, hatto birovga yaxshi muomala qilish ham – ehson. Alloh azza va jalla bunday buyuradi: "Allohga ibodat qilinglar, Unga hech narsani sherik qilmanglar. Ota-onaga, qarindoshlarga, etimlarga, kambag'allarga, qarindosh qo'shnilarga, oddiy qo'shnilarga, oila a'zolaringizga ehson (yaxshilik) qilinglar" (Niso, 36).

Musulmon kishi kimga yaxshilik qilishni, qanday yaxshilik qilishni juda yaxshi biladi. Chunki Allohning Kitobida, Payg'ambar alayhissalom hadislarida bu haqda juda ko'p amr-farmonlar, ko'rsatmalar kelgan. Shularga ko'ra, ehson qilish eng oldin sizni tug'ib katta qilgan, edirib-ichirgan, kiyintirgan, chiroyli ta'lim, xulqu odob o'rgatgan, kamolga etkazib uyli-joyli qilgan ota-onadan boshlanadi. Imom Nasafiy va Hozin tafsirlarida zikr qilinishicha, farzand uchun ota-onaning maqomi shunchalar ulug'ki, u ota-onani nomi bilan chaqirmay, balki "otajon, onajon" kabi shirin so'zlar murojaat qilishi, ularni ranjitadigan gaplarni gapirmasligi, ular oldida o'zini qul yoki cho'rilardek tutishi lozim. Shundan keyin qarindosh-urug'lar, o'zgalar mehr-muruvvatiga muhtoj bo'lib qolgan etimlar, kambag'al-faqirlar, safarda aziyat chekayotgan musofirlarga ehson qilinadi. Ehson-sadaqa qilinishi lozim bo'lgan toifalar haqida Payg'ambarimiz alayhissalomdan bir necha hadisi shariflar vorid bo'lgan: "Miskinga qilingan sadaqaga bitta savob, qarindoshga qilingan sadaqaga ikkita savob: biri sadaqa, ikkinchisi silai rahm uchundir"; "Rasuli akram alayhissalom: "Yetimni qaramog'iga olgan kishi bilan men jannatda mana bunday yonma-yon turamiz" dedilar hamda ko'rsatkich va o'rta barmoqlarini juftlab ko'rsatdilar"; "Beva va miskinga ehson qilish uchun harakat qilgan kishi Alloh yo'lida jang qilgan, tuni bilan namoz o'qigan va kun bo'yi ro'za tutib yurgan kishi kabidir" (Buxoriy va Muslim rivoyati). Bulardan esa, har bir musulmon atrofidagi kishilarga mehribon, himmatli, saxovatpesha, sadoqatli bo'lishi lozim, degan fikr kelib chiqadi.

Boshqa maqolalar

“Qur’oni karimni o‘qishdan seni nima chalg‘itdi?!”

11.07.2025   2300   3 min.
“Qur’oni karimni o‘qishdan seni nima chalg‘itdi?!”

Xolid ibn Valid roziyallohu anhu yoshlari o‘tib, keksayib qolgan chog‘larida Mus'hafi sharifni olib, yig‘lab turib shunday der edilar: “Jihodlar bilan ovora bo‘lib seni o‘qiy olmay qoldik”.

Bu qandayin go‘zal uzr! Xo‘sh, biz o‘zimizni nima deb oqlaymiz?! Xolid ibn Valid roziyallohu anhu shundayin gap aytdilar, ammo biz nima deymiz?! Qiyomat kunida “Qur’oni karim o‘qishdan seni nima chalg‘itdi?!” – deb so‘ralsak, nima deb javob beramiz?! Toki u bizni zararimizga emas, foydamizga hujjat bo‘lishi uchun ko‘ksimizga bosib, kechayu kunduz tilovat qilib bormaymizmi?! Axir Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “Alloh taoloning zikrini lozim tut, Qur’oni karim tilovatida mahkam bo‘l. Chunki bu sening osmondagi ruhing, yerdagi zikringdir” [1], deganlar.

Quroni karim oyatlarini tadabbur qilmasdan, ma’nolari haqida fikr yuritmagan holda, hech qanday tushunchasiz ko‘p tilovat qilish asosiy maqsad emas. Agar inson bir necha oyatni tadabbur qilsa, tafsir kitoblariga murojaat etsa yoki tafsir darslariga qatnashsa, ma’nolarni o‘zlashtirsa va ularga amal qilsa, bu ishi o‘sha inson uchun ulkan yaxshilik, xayr-baraka bo‘ladi.

Imom  G‘azzoliy hazratlari bunday deydilar: “Qur’on siz so‘rashingiz mumkin bo‘lgan va u sizning so‘rovlaringizga javob bera oladigan tirik Rasuldir. Siz unga quloq solsangiz, u sizni qondiradi”.

Qalblari iymon nuri ila qorishib ketgan zotlar uchun, albatta, Qur’onda shifo bordir. Yana Qur’oni karimda sarosima, shaytoniy vasvasalar, nafsu havoga ergashishdan saqlovchi shifo bor. Qur’on o‘qigan paytimizda bizni farishtalar qurshab oladi va ular ham bizga qo‘shilib Rahmon bo‘lgan Zotning oyatlariga quloq tutadi. Samo farishtalari tuni bilan Qur’onga qoim bo‘ladigan yer farishtalariga yaqinlashadilar. Endi ayting-chi, odamlar uxlayotgan paytda, tun qorong‘usida biz Qur’on tilovat qilyapmizmi?! Yeru osmonlar Robbi bizga quloq soladigan darajada  oyatlarini tilovat qilyapmizmi?!

 Alloh taoloning shifo oyatlari quyidagilardir:

«...Va mo‘min qavmlarning ko‘ngillariga shifo beradir» (Tavba surasi, 14-oyat).

«Ey odamlar! Sizga o‘z Rabbingizdan mav’iza, ko‘ksingizdagi narsaga shifo, mo‘minlarga hidoyat va rahmat keldi» (Yunus surasi, 57-oyat).

«Biz Qur’onni mo‘minlar uchun shifo va rahmat o‘laroq nozil qilurmiz...» (Isro surasi, 82-oyat).

«...U iymon keltirganlar uchun hidoyat va shifodir...» (Fussilat surasi, 44-oyat).

«...Unda (asalda) odamlar uchun shifo bordir...»  (Nahl surasi, 69-oyat).

«Bemor bo‘lganimda menga shifo beradigan ham Uning O‘zi» (Shuaro surasi, 80-oyat).

 Qur’oni karimni tilovat qilish, eshitish, amal qilish va har bir ishda undagi hukmlarga tayanib ish ko‘rishdan chetlashmang!

Hasson Shamsiy Poshoning
“Jannat bo‘stonidagi oilaviy oqshomlar” nomli kitobidan
G‘iyosiddin Habibulloh, Ilhom Ohund, Abdulbosit Abdulvohid tarjimasi.


[1]  Imom Ahmad rivoyati.