وَأَتِمُّواْ ٱلۡحَجَّ وَٱلۡعُمۡرَةَ لِلَّهِۚ فَإِنۡ أُحۡصِرۡتُمۡ فَمَا ٱسۡتَيۡسَرَ مِنَ ٱلۡهَدۡيِۖ وَلَا تَحۡلِقُواْ رُءُوسَكُمۡ حَتَّىٰ يَبۡلُغَ ٱلۡهَدۡيُ مَحِلَّهُۥۚ فَمَن كَانَ مِنكُم مَّرِيضًا أَوۡ بِهِۦٓ أَذٗى مِّن رَّأۡسِهِۦ فَفِدۡيَةٞ مِّن صِيَامٍ أَوۡ صَدَقَةٍ أَوۡ نُسُكٖۚ فَإِذَآ أَمِنتُمۡ فَمَن تَمَتَّعَ بِٱلۡعُمۡرَةِ إِلَى ٱلۡحَجِّ فَمَا ٱسۡتَيۡسَرَ مِنَ ٱلۡهَدۡيِۚ فَمَن لَّمۡ يَجِدۡ فَصِيَامُ ثَلَٰثَةِ أَيَّامٖ فِي ٱلۡحَجِّ وَسَبۡعَةٍ إِذَا رَجَعۡتُمۡۗ تِلۡكَ عَشَرَةٞ كَامِلَةٞۗ ذَٰلِكَ لِمَن لَّمۡ يَكُنۡ أَهۡلُهُۥ حَاضِرِي ٱلۡمَسۡجِدِ ٱلۡحَرَامِۚ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّ ٱللَّهَ شَدِيدُ ٱلۡعِقَابِ١٩٦
196. Alloh uchun haj va umrani to'kis qilinglar. Agar to'silsangiz, qodir bo'lganingizcha qurbonlik qilinglar. Jonliq joyiga etib bormagunicha boshlaringizni qirmanglar. Agar sizlardan kimdir kasal yoki boshida biron aziyat bo'lsa, u holda yo ro'za tutish yo sadaqa berish yoki qurbonlik qilish bilan fidya bersin. Hotirjamlik bo'lganida kim umra bilan hajni birga ado etolsa, muyassar bo'lganicha hadyasini bersin. Kim topa olmasa, hajda uch kun, qaytganidan keyin etti kun, tugal o'n kun ro'za tutsin. Bu ahli-oilasi Masjidul-Haromda turmaganlar uchundir. Allohdan qo'rqinglar, bilinglarki, Allohning azobi qattiqdir.
Haj va umra ibodati xalq ko'rishi yoki hoji nomini olish uchun emas, Alloh taoloning roziligi uchun qilinadi. Agar bir kishi haj yo umra uchun ehromga kirganidan so'ng biror dushman sababidan yo xastalanib qolib Makkaga etolmay qolib ketsa, u o'zi qodir bo'lgan bir jonliqni Masjidul-Haromga biror kishi orqali yuborib, unga bu jonliqni falon kuni Makka Haromida so'yishni tayinlaydi. Jonivorning Makkaga eltib so'yilgani aniq ma'lum bo'lsa, shundan keyin sochini oldirib, ehromdan chiqadi. Bundan oldin hargiz sochini oldirmaydi, bu so'yish ehson so'yishi bo'ladi. Masalan, ehrom holatida bir kishi xasta bo'lsa, boshida og'riq yoki yara bo'lsa, u zarurat yuzasidan sochini oldiraveradi, lekin fidya (to'lov) beradi. Demak, bu oyatda Alloh taolo kasal, boshida bit, qo'tir yoki qichima bo'lgan kishiga zararli moddalardan forig' bo'lish uchun ehromdaligidayoq sochini oldirishni muboh qildi. U sochini oldirganida soch tagidagi zararli narsalardan qutuladi. Bu narsa tabobatda "istifrog'", ya'ni forig' bo'lish, deyiladi. Abdulloh ibn Ma'qil roziyallohu anhu bunday deydi: "Men Kufa masjidida Ka'b ibn Ujra huzurida o'tirib, qurbonlik fidyasi haqida so'radim. Ka'b bunday dedi: "Men Payg'ambar alayhissalomning huzurlariga bir yumush bilan borgandim. Shunda boshimdagi bitlar yuzimga to'kilib tushdi. Buni ko'rgan hazrati Rasululloh: "Bitlar senga bunchalik azob berayotganini bilmagan ekanman, bir qo'y topa olasanmi?" dedilar. Men: "Yo'q", dedim. "Unday bo'lsa, sochingni oldir-da, keyin uch kun ro'za tut yoki olti miskinni to'ydir, har bir miskinga yarim so'dan taom ber", dedilar. Yuqoridagi oyat men haqimda nozil bo'lgan esa-da, barchangizga taalluqlidir" (Buxoriy rivoyati).
Bismillahir Rohmanir Rohiym
Ko‘plab ilohiyot olimlari va solihlar bu dunyoning chin mohiyatini izohlab, uning vasvasalari qay darajada xatarli ekanligini uqtirishga urinib kelganlar. Quyida ularning hamma uchun foydali bo‘lgan ayrim tavsiya va ogohlantirishlarini keltirib o‘tamiz.
1. Imom Junayd Bag‘dodiy quddisa sirruhu dedilar:
"Kim kunni hayotdan siqilib noligan holatda boshlasa, u go‘yo o‘z Yaratganidan shikoyat qiluvchiga o‘xshaydi. Kim dunyo ishi uchun g‘am cheksa, go‘yoki Allohga g‘azab qilgan kabidir. Kimki bir boy oldida uning boyligi sabab o‘zini yerga urib, xo‘rlasa, batahqiq, dinining uchdan ikki qismidan ayrilibdi".
2. Mashoyixdan birlari aytgan ekanlar:
"Alloh biron kimsani O‘ziga do‘st qilishlikni iroda aylasa, uning ko‘ziga dunyoni xunuk qilib ko‘rsatadi".
3. Shuningdek, murshidi komillardan yana birlari aytgan ekanlar :
"Ey tolib! O‘tkinchi dunyo manfaatlarining birovga zoriqib qolmaydigan miqdori bilan kifoyalansang bo‘ldi, uni butunlay tark etaman, deb ham urinib yurma!".
4. Ulug‘lardan birlari ta’kidlabdilar:
"Ikki muhim xislat bor, kimki ularni o‘zlashtirsa, ortidan odamlarni ergashtiruvchi peshvo, imom bo‘lishiga shak-shubha yo‘q:
Birinchisi, o‘tkinchi dunyodan ko‘ngil uzib, unga nisbatan befarq, beparvo bo‘lish; ikkinchisi, birodarlardan yetguvchi ziyonu zahmatlarga sabr etib, ularni har narsada o‘zidan ustun va haqli deb bilish”.
5. Imom Shozaliy quddisa sirruhu dedilar:
“Alloh qulini nafaqat bu dunyo va uning ahlining bahridan o‘tmagunicha, balki ikki olam manfaatlaridan tamomila ko‘ngil uzmagunicha sevmaydi”.
6. Imom Shozaliy quddisa sirruhu yana ta’kidlaydilar:
“Dunyoni sevguvchi har qanday odam Allohning nazarida xunukdir. Uni qalbidan va qo‘lidan butunlay chiqarib tashlashlik murid uchun vojib narsadir”.
Bu dunyo – o‘tkinchi soya, u banda bilan Alloh orasidagi to‘siqdir. Qalbida unga nisbatan hattoki bir chang zarrasi miqdoricha muhabbati bo‘lgan odam Yaratganining chin quli bo‘lolmaydi. Bundan tashqari, to uning mag‘ziyu po‘chog‘idan ham kechmas ekan, Yaratganiga maqbul bo‘lishligi mumkin emasdir.
“Axloqus solihiyn” (Yaxshilar axloqi) kitobidan
Yo‘ldosh Eshbek, Davron Nurmuhammad
tarjimasi.