Sayt test holatida ishlamoqda!
16 Noyabr, 2025   |   25 Jumadul avval, 1447

Toshkent shahri
Tong
05:50
Quyosh
07:12
Peshin
12:13
Asr
15:22
Shom
17:07
Xufton
18:22
Bismillah
16 Noyabr, 2025, 25 Jumadul avval, 1447

2. BAQARA SURASI, 178–179 OYaTLAR

01.11.2020   5731   4 min.
2. BAQARA SURASI, 178–179 OYaTLAR

يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ كُتِبَ عَلَيۡكُمُ ٱلۡقِصَاصُ فِي ٱلۡقَتۡلَىۖ ٱلۡحُرُّ بِٱلۡحُرِّ وَٱلۡعَبۡدُ بِٱلۡعَبۡدِ وَٱلۡأُنثَىٰ بِٱلۡأُنثَىٰۚ فَمَنۡ عُفِيَ لَهُۥ مِنۡ أَخِيهِ شَيۡءٞ فَٱتِّبَاعُۢ بِٱلۡمَعۡرُوفِ وَأَدَآءٌ إِلَيۡهِ بِإِحۡسَٰنٖۗ ذَٰلِكَ تَخۡفِيفٞ مِّن رَّبِّكُمۡ وَرَحۡمَةٞۗ فَمَنِ ٱعۡتَدَىٰ بَعۡدَ ذَٰلِكَ فَلَهُۥ عَذَابٌ أَلِيمٞ١٧٨

178. Ey imon keltirganlar, o'ldirilganlar uchun hurga hur, qulga qul, ayolga ayol qasosi sizlarga farz qilindi. Endi kim birodari tarafidan avf etilsa, u holda yaxshilik bilan bo'yin egib, xunini ado etsin. Bu Parvardigoringiz tarafidan engillik va rahmatdir. Shundan keyin ham kim haddidan oshsa, unga alamli azob bordir.

Ushbu oyati karima Islomdagi qasos hukmlari haqida so'z yuritadi. Ibn Abbos roziyallohu anhumo rivoyat qiladilar: "Bani Isroilda o'ldirilgan odam uchun qasos olishar, xun haqi olishmas edi. Alloh taoloning ushbu oyati o'shalar xususida nozil qilingan (Buxoriy rivoyati). "Qasos" so'zi lug'atda "barobarlik, tenglik" ma'nolarini bildiradi. Islom kelmasidan oldin yahudiy va arablarda shunday qoida hukm surardiki, biror nasabli, ulug' odamning quli o'ldirilsa, o'rniga nasabi pastroq ozod kishini o'ldirishar edi. Yana ulug'lardan xotin kishi o'ldirilsa, past tabaqadagilardan er kishi, ulardan bir hur (ozod) o'rniga bulardan ikki hur o'ldirilar edi.

Alloh taolo yuqoridagi oyati karimada bu qoidani man etib marhamat qiladiki, qasddan o'ldirilganlik borasida tenglik lozim, chunki hamma jon (inson) barobardir. Hur o'rniga hur, qul o'rniga qul, ayol o'rniga ayol o'ldirilsin. Bu xususda nasabli-benasabli, amir-g'arib, qul-hur, ayol-er, yosh-qari, xasta-sog', boy-kambag'al – hamma barobardir. "Agar er kishi ayolni yoki hur odam qulni o'ldirsa, qasos olinadimi" deb so'raladigan bo'lsa, bu masalada mazkur oyati karimada biror hukm yo'qdir. Shuning uchun ulamolar bunda ixtilof qilishgan. Mazhabboshimiz Abu Hanifa rahmatullohi alayh Moida surasining 45-oyatidagi "Innan-nafsa bin-nafsi" (ya'ni jonga – jon) jumlasidan va "Al-muslimuna tatakaffaru bi-ahlihim" hadisidan istinbot qilib: "Agar qul qotilning o'z quli bo'lmasa, bu ikki holda ham qasos olinadi", deganlar. Hanafiy mazhabida zimmiyni (Islom mamlakatida ma'lum soliq to'lab yashayotgan g'ayrimuslimni) o'ldirgan musulmondan ham qasos olinadi. Agar o'ldirilganning vorislari afv etishsa, qotildan qasos olinmaydi.

وَلَكُمۡ فِي ٱلۡقِصَاصِ حَيَوٰةٞ يَٰٓأُوْلِي ٱلۡأَلۡبَٰبِ لَعَلَّكُمۡ تَتَّقُونَ١٧٩

179. Ey oqillar, sizlarga qasosda hayot borki, shoyad tiyilsangizlar!

"Qasosda hayot bor" jumlasiga kengroq sharh berishga to'g'ri keladi. Ma'lumki, Islom shariati nohaq o'ldirilgan bir yoki bir necha jon uchun qasosni joriy etib, Yer yuzida buyuk islomiy adolatni o'rnatgan. Anas roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda Payg'ambar alayhissalom: "Alloh taoloning Kitobi – qasosdir", deganlar (Buxoriy rivoyati). Qasos ayrimlar o'ylaganiday, qotilga bo'lgan dildagi nafratni qondirish emas, balki inson hayoti muhofazasi yo'lidagi ilohiy amrdir. Chunki shunday yo'l tutilganida bir begunoh insonni o'ldirishga qasd qilgan kimsa qasosni o'ylaydi, o'sha o'ldirmoqchi bo'lgan odamining yaqinlari qasos olish maqsadida o'zini ham o'ldirishlarini bilgani uchun niyatidan qaytadi. Ozchilik qotildan qasos olish ko'pchilik begunohlar jonini saqlab qoladi. Hanafiy mazhabi olimlaridan imom Nasafiyning tafsirida: "Bir guruh kishilar bir kishini nohaq qatl etsa, uning qasosi uchun o'sha guruhning hammasi qatlga mahkum", deyilgan.

Qasosning haqligi haqida chiroyli bir rivoyat bor: "Bir odam qotillik qilib, bir kishini o'ldirdi. Mirshablardan bir amallab qochgan edi, endi o'lganning qarindoshlari uni ta'qib qila boshlashdi. Qotil qocha-qocha Nil daryosi bo'yiga keldi, lekin u erda bir bo'rini uchratib, qo'rqqanidan shoxlari daryoga egilib turgan katta bir daraxtga tirmashib chiqib oldi va qalin shox-novdalar orasiga yashirindi. Ne ko'z bilan ko'rsinki, shundoqqina ro'parasida kattakon bir ilon tebranganicha turibdi. U ilondan qochib, o'zini suvga otdi. Lekin suvda och timsoh o'lja kutib yotgan ekan, uni shu zahoti yutib yubordi".

Tafsiri irfon
Boshqa maqolalar

«Globallashuv davrida sof aqida va tasavvuf masalalari» mavzusida konferensiya bo‘lib o‘tdi

15.11.2025   5221   4 min.
«Globallashuv davrida sof aqida va tasavvuf masalalari» mavzusida konferensiya bo‘lib o‘tdi

Bugun 2025 yil 13-noyabr sanasida Mir Arab oliy madrasasi anjumanlar zalida «Globallashuv davrida sof aqida va tasavvuf masalalari» mavzusida xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya bo‘lib o‘tdi.


Tadbirni Din ishlari bo‘yicha qo‘mita raisining I-o‘rinbosari Davronbek Maqsudov kirish so‘zi bilan ochib berdi. Shundan so‘ng O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi o‘rinborasi Muhammadolim domla Muhammadsiddiqov yurtimizda diniy sohadagi islohotlar, yangi ochilgan ilmiy-tadqiqot markazlari, oliy diniy ta’lim muassasalari haqida so‘z yuritdi.

Anjumanda so‘zga chiqqan O‘MI Buxoro viloyati vakili, Mir Arab oliy madrasasi rektori ustoz Jobir domla Elov konferensiya ishiga omad tilab, tashrif buyurgan ma’ruzachilarga o‘z minnatdorligini bildirdi.

Shu bilan bir qatorda anjumanda xalqaro darajadagi ilmiy konferensiyani keng yoritish maqsadida televideniya xodimlari ham taklif etildi.

Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya 2 sho‘bada olib borildi. Qo‘yida sho‘balar mavzular hamda o‘z ma’ruzasi bilan qatnashgan ma’ruzachi va ishtirokchilar bilan tanishtirib o‘tamiz:
 

Ishtirokchilar:

Davron Maqsudov - Din ishlari bo‘yicha qo‘mita raisining 1- o‘rinbosari;

Muhammadolim Muhammadsiddiqov - O‘zbekiston musulmonlari idoras1 raisi o‘rinbosari, siyosiy fanlar doktori,professor;

Azizbek Qalandarov - Viloyat hokimining jamoat va diniy tashkilotlar bilan aloqalar bo‘yicha o‘rinbosari;

Jobir Elov - O‘zbekiston musulmonlari idorasi Buxoro viloyati vakili, Mir Arab oliy madrasasi rektori.

I-Sho‘ba. Globallashuv davrida sofaqida: muammolar va yechimlar.

Abdulatif Alloqulov - Imom Moturudiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi, Moturudiylik ta’limoti tadqiqotlari bo‘limi boshlig‘i(PhD), dots.nt - "Moturudiylik ta’limotida tafviz va ta’vil metodologiyasi";

Dr. Ahmed Saad Ibrahim Abdulrahman Osman - Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi ilmiy xodimi "Tasavvuf va kalom ilmi o‘rtasidagi ma’rifiy uyg‘unlik";

Ahmad Rajab Ahmad Adaviy - Mir Arab oliy madrasasi o‘qituvchisi - Hadis sharif olimlari va ularning boshiga kelgan e’tiqodiy sinovlar: "Imom Nasaiy va u kishining "Xosais Ali" va "Musnadi Ali" kitoblari talqinida";

Ahmad Muhammad Ali Misriy - Mir Arab oliy madrasasi o‘qituvchisi - "Ekstremizm va terrorizmga qarshi diniy ta’limning ta’siri";

II-Sho‘ba. Globallashuv davrida tasavvuf: ma’naviy meros va zamonaviylik.

Oygul Sharipova - Jo‘ybori Kalon ayol-qizlar o‘rta maxsus islom ta’lim muassasasi rahbari, falsafa fanlari doktori (DsC) professor. "Tasavvuf ta’limoti - ijtimoiy barqarorlik omili";

Haydar Yuldashxodjayev – Yangi asr universiteti kafedra mudiri, dots.nt, tarix fanlari nomzodi. "Musoxon Dahbidiyning Xojagon- Naqshbandiya ta’limoti rivojida tutgan o‘rni";

Gulchehra Navro‘zova - Buxoro davlat texnika universiteti ijtimoiy fanlar va jismoniy madaniyat kafedrasi professori, falsafa fanlari doktori "Naqshbandiya ta’limotining insonparvarlik mohiyati";

Dr. Ayman Usmon Abdul’alim Muhammad Shariiy – Buxoro davlat universiteti Islom tarixi va manbashunosligi, falsafa kafedrasi o‘qituvchisi "Globallashuv davrida arab tili va arab tiliga kirib kelgan so‘zlarning ta’siri";

Husen Djurayev - Buxoro davlat universiteti "Islom tarixi va manbashunosligi, falsafa" kafedrasi dots.nti, tarix fanlari bo‘yicha falsafa doktori - "Xattotlik san’ati va qo‘lyozma manbalarining insoniyat madaniyatiga ta’siri".

Moderator:

To‘xtasinov Ro‘zimuhammad – Mir Arab oliy madrasasi katta o‘qituvchisi, Islomshunoslik fanlari bo‘yicha falsafa doktori(PhD).

Anjuman so‘ngida barcha ma’ruzachilarga esdalik sovg‘alari hamda sertifatlar topshirildi hamda Oliy madrasa rektori ustoz Jobir domla Elov tomonidan barcha tashrif buyurganlarga va tashkilotchilarga minnatdorlik bildirildi.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

O‘zbekiston musulmonlari idorasi

Buxoro viloyati vakilligi Matbuot xizmati