وَلَقَدۡ أَنزَلۡنَآ إِلَيۡكَ ءَايَٰتِۢ بَيِّنَٰتٖۖ وَمَا يَكۡفُرُ بِهَآ إِلَّا ٱلۡفَٰسِقُونَ٩٩
99. Haqiqatan Biz sizga ochiq oyatlarni tushirdik, ularni faqat fosiqlargina inkor etishadi.
Fosiq kimsalargina bor haqiqatni ochiq-oydin aytib turgan Qur'on oyatlarini inkor qilishga jur'at etishadi. Chunki ularning buni tan olishdan kufrlari, kibrlari, hasadlari to'sib turadi. Shundaylardan biri Madina yaqinidagi Fadaq degan mavzeda yashovchi yahudiy rohibi Abdulloh ibn Suriya ismli kimsa edi. U Payg'ambarimiz alayhissalomdan "Senga qaysi farishta tushadi?" deb so'raydi va Jabroil nomini eshitib bu ulug' farishtani yomonlashga tushadi. Abdulloh ibn Abbos roziyallohu anhumo aytadi: "Bu oyat Ibn Suriya savoliga javobdir. U Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga: "Ey Muhammad, biz biladigan biror narsani bizga keltirmading, senga biror aniq oyat tushganini bilsaydik, biz unga ergashsak" deganida Alloh azza va jalla mazkur oyatni nozil qildi".
أَوَ كُلَّمَا عَٰهَدُواْ عَهۡدٗا نَّبَذَهُۥ فَرِيقٞ مِّنۡهُمۚ بَلۡ أَكۡثَرُهُمۡ لَا يُؤۡمِنُونَ١٠٠
100. Har gal ular ahdlashsa, boshqa bir guruhi uni buzaveradimi? Aslida ularning aksari imon keltirmaydi.
Yahudiylarning fosiq va kofirlari boshlariga biror balo yoki musibat kelsa, darrov Allohga yolborib qolishadi, Unga ahdu paymon qilishadi. Ammo oradan ko'p o'tmay ulardan boshqa bir guruhi berilgan ahdlarni hech narsa bo'lmaganday buzib ketaveradi. Chunki ularning aksariyati imonsizlardir: Allohga, Uning payg'ambari, farishtalari va kitoblariga ishonmaydi.
Anas roziyallohu anhu shunday degan: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam qachon bizga murojaat qilsalar, “Omonati yo'q kishining imoni yo'q. Ahdi yo'q kishining dini yo'q”, der edilar». Ya'ni, omonatga xiyonat qiladigan kimsa imonsiz, ahdiga vafo qilmaydigan kimsa dinsizdir. Har qanday ishdagi xiyonat qabih bo'lib, ba'zilari ayniqsa yomonroqdir. Ahlingiz yo molingizga xiyonat qilgan kimsa bilan arzimas pulingizga xiyonat qilgan kimsa teng emas.
وَلَمَّا جَآءَهُمۡ رَسُولٞ مِّنۡ عِندِ ٱللَّهِ مُصَدِّقٞ لِّمَا مَعَهُمۡ نَبَذَ فَرِيقٞ مِّنَ ٱلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلۡكِتَٰبَ كِتَٰبَ ٱللَّهِ وَرَآءَ ظُهُورِهِمۡ كَأَنَّهُمۡ لَا يَعۡلَمُونَ١٠١
101. Ularga Alloh huzuridan o'zlaridagilarni tasdiqlab Payg'ambar kelganida Ahli kitoblarning bir guruhi Alloh Kitobini bilmagandek ortlariga otishdi.
Va'dasida turmaslik, ahdni buzish yahudiylarning eski odatlaridir. Payg'ambar solllallohu alyhi vasallam sifatlarini Tavrotda ko'rib qolib, uni yo'qotishdan boshqa yo'l topisholmadi. Yuqoridagi oyatning nozil bo'lishi haqida imomlardan birining bunday rivoyati bor: "Yahudiylar Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan Tavrot to'g'risida nima so'rashsa, Nabiy ularga javob qilar edilar. Ular sehr to'g'risida so'rab, Rasululloh bilan tortishib qolishdi. Shunda ushbu oyat nozil qilindi" (Abu Oliya rivoyati).
Bugun, 20 noyabr kuni Imom Buxoriy nomidagi Toshkent Islom institutida O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Shayx Nuriddin Xoliqnazar hazratlarining bir qudsiy hadis sharhiga bag‘ishlangan “Ey bandalarim...” kitobining taqdimoti bo‘lib o‘tdi.
An’anaga ko‘ra Qur’oni karim tilovati bilan boshlangan tadbirda O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisining birinchi o‘rinbosari Homidjon domla Ishmatbekov, Toshkent islom instituti rektori Uyg‘un G‘ofurov, institutning “Aqoid va fiqhiy fanlar” kafedrasi mudiri Soatmurod Primov, shuningdek, boshqa o‘qituvchi va talabalar ishtirok etishdi.
Taqdimotda e’tirof etilganidek, mazkur salmoqli asar dinimizning ko‘pgina asoslari, hukmlari, odoblari, qalb ishi bilan bog‘liq nozik nuktalarni qamrab olgan.
Kitob nomiga asos bo‘lgan “Ey bandalarim...” deb boshlanuvchi uzun hadisda Alloh taolo bandalariga bir necha marta xitob qilib, zulmdan, zalolatdan uzoq bo‘lishga chorlaydi. Har nafasda O‘ziga muhtoj ekanimizni eslatadi. “Ey bandalarim! Bular sizning amallaringiz. Men ularni hisoblab qo‘yaman...” deya bizni ogoh etadi.
Qalb Xudoning nazargohi ekan, kitobda keltirilgan mana bu parcha har bir o‘quvchining o‘z qalbini yumshatib, poklab turishida dastur vazifasini o‘taydi:
Ibn Javziy rahmatullohi alayh "Soydul xotir" kitobida aytadi: “Bildimki, agar raqoiq (qalbni yumshatuvchi so‘zlar) va salafi solihlar hayotlariga nazar solish aralashmasa, fiqh va hadis eshitish bilan shug‘ullanishning o‘zi qalbni isloh qilishda yetarli bo‘lmaydi. Faqat halol va haromni bilishning o‘zi qalbni yumshatishda katta ta’sirga ega emas, balki raqoiq hadislar va salafi solihlarning qissalarini zikr etish qalbni yumshatadi”.
So‘zga chiqqanlar asarning ana shunday muhim masalalarni eslatishi bilan ham ahamiyatli ekanini ta’kidlashdi. Yakunda kitob yurtimiz mo‘min-musulmonlari uchun manfaatlarga boy bo‘lishini tilab duolar qilindi.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Matbuot xizmati