وَلَقَدۡ أَنزَلۡنَآ إِلَيۡكَ ءَايَٰتِۢ بَيِّنَٰتٖۖ وَمَا يَكۡفُرُ بِهَآ إِلَّا ٱلۡفَٰسِقُونَ٩٩
99. Haqiqatan Biz sizga ochiq oyatlarni tushirdik, ularni faqat fosiqlargina inkor etishadi.
Fosiq kimsalargina bor haqiqatni ochiq-oydin aytib turgan Qur'on oyatlarini inkor qilishga jur'at etishadi. Chunki ularning buni tan olishdan kufrlari, kibrlari, hasadlari to'sib turadi. Shundaylardan biri Madina yaqinidagi Fadaq degan mavzeda yashovchi yahudiy rohibi Abdulloh ibn Suriya ismli kimsa edi. U Payg'ambarimiz alayhissalomdan "Senga qaysi farishta tushadi?" deb so'raydi va Jabroil nomini eshitib bu ulug' farishtani yomonlashga tushadi. Abdulloh ibn Abbos roziyallohu anhumo aytadi: "Bu oyat Ibn Suriya savoliga javobdir. U Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga: "Ey Muhammad, biz biladigan biror narsani bizga keltirmading, senga biror aniq oyat tushganini bilsaydik, biz unga ergashsak" deganida Alloh azza va jalla mazkur oyatni nozil qildi".
أَوَ كُلَّمَا عَٰهَدُواْ عَهۡدٗا نَّبَذَهُۥ فَرِيقٞ مِّنۡهُمۚ بَلۡ أَكۡثَرُهُمۡ لَا يُؤۡمِنُونَ١٠٠
100. Har gal ular ahdlashsa, boshqa bir guruhi uni buzaveradimi? Aslida ularning aksari imon keltirmaydi.
Yahudiylarning fosiq va kofirlari boshlariga biror balo yoki musibat kelsa, darrov Allohga yolborib qolishadi, Unga ahdu paymon qilishadi. Ammo oradan ko'p o'tmay ulardan boshqa bir guruhi berilgan ahdlarni hech narsa bo'lmaganday buzib ketaveradi. Chunki ularning aksariyati imonsizlardir: Allohga, Uning payg'ambari, farishtalari va kitoblariga ishonmaydi.
Anas roziyallohu anhu shunday degan: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam qachon bizga murojaat qilsalar, “Omonati yo'q kishining imoni yo'q. Ahdi yo'q kishining dini yo'q”, der edilar». Ya'ni, omonatga xiyonat qiladigan kimsa imonsiz, ahdiga vafo qilmaydigan kimsa dinsizdir. Har qanday ishdagi xiyonat qabih bo'lib, ba'zilari ayniqsa yomonroqdir. Ahlingiz yo molingizga xiyonat qilgan kimsa bilan arzimas pulingizga xiyonat qilgan kimsa teng emas.
وَلَمَّا جَآءَهُمۡ رَسُولٞ مِّنۡ عِندِ ٱللَّهِ مُصَدِّقٞ لِّمَا مَعَهُمۡ نَبَذَ فَرِيقٞ مِّنَ ٱلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلۡكِتَٰبَ كِتَٰبَ ٱللَّهِ وَرَآءَ ظُهُورِهِمۡ كَأَنَّهُمۡ لَا يَعۡلَمُونَ١٠١
101. Ularga Alloh huzuridan o'zlaridagilarni tasdiqlab Payg'ambar kelganida Ahli kitoblarning bir guruhi Alloh Kitobini bilmagandek ortlariga otishdi.
Va'dasida turmaslik, ahdni buzish yahudiylarning eski odatlaridir. Payg'ambar solllallohu alyhi vasallam sifatlarini Tavrotda ko'rib qolib, uni yo'qotishdan boshqa yo'l topisholmadi. Yuqoridagi oyatning nozil bo'lishi haqida imomlardan birining bunday rivoyati bor: "Yahudiylar Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan Tavrot to'g'risida nima so'rashsa, Nabiy ularga javob qilar edilar. Ular sehr to'g'risida so'rab, Rasululloh bilan tortishib qolishdi. Shunda ushbu oyat nozil qilindi" (Abu Oliya rivoyati).
Bismillahir Rohmanir Rohiym
اللهُ أكبر اللهُ أكبر لا إلهَ إلَّا الله واللهُ أكبر اللهُ أكبر ولله الحَمْد
O‘qilishi: Allohu akbar! Allohu akbar! Laa ilaha illallohu vallohu akbar! Allohu akbar va lillahil hamd.
Ma’nosi: Alloh buyuk, Alloh buyuk. Alloh taolodan o‘zga iloh yo‘q. Alloh buyuk, Alloh buyuk va hamd Alloh taolo uchundir.
Takbiri tashriq 5 iyun bomdod namozidan boshlab hayitning to‘rtinchi kuni, ya’ni 9 iyun asr namoziga qadar aytiladi:
• 5 iyun – 5 mahal,
• 6 iyun – 5 mahal,
• 7 iyun – 5 mahal,
• 8 iyun – 5 mahal,
• 9 iyun – 3 mahal.
Jami 23 mahal namozda takbiri tashriqni bir marotaba aytish vojib amal sanaladi.
Ushbu takbir xoh jamoat bilan, xoh yolg‘iz o‘qilgan har bir farz namozdan keyin aytiladi.
Ayollar takbiri tashriqni maxfiy aytadilar.
Namozga kechikib qo‘shilgan kishi ham namozini to‘liq qilgandan keyin takbiri tashriqni aytadi.
Davron NURMUHAMMAD