وَقَالُواْ لَن تَمَسَّنَا ٱلنَّارُ إِلَّآ أَيَّامٗا مَّعۡدُودَةٗۚ قُلۡ أَتَّخَذۡتُمۡ عِندَ ٱللَّهِ عَهۡدٗا فَلَن يُخۡلِفَ ٱللَّهُ عَهۡدَهُۥٓۖ أَمۡ تَقُولُونَ عَلَى ٱللَّهِ مَا لَا تَعۡلَمُونَ٨٠
Islomning ilk davridagi yahudiylar: "Bizlar bir necha kungina do‘zaxda azoblanamiz, keyin Alloh bizlarni jazolamaydi" deb safsata sotishardi. Alloh O‘z Payg‘ambariga tushirgan vahiyi orqali ularning bu yolg‘on iddaolarini rad etyapti. Abdulloh ibn Abbos roziyallohu anhumo shunday deydi: "Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Madinaga kelganlarida yahudiylar: "Bu dunyoning muddati yetti ming yildir, Alloh insonlarni do‘zaxda dunyo kunlarining har ming yiliga oxirat kunining bir kuni bilan azoblaydi, demak, yetti kungina jazolaydi, so‘ng to‘xtatiladi", deyishar edi. Shunda Alloh yuqoridagi oyatni nozil qildi" (Ikrima va Said ibn Juvayrdan Ibn Is'hoq rivoyati). Zahhokning rivoyatida esa Ibn Abbosning bunday degani keltiriladi: "Ahli kitoblar do‘zaxning ikki tarafi orasi qirq (yil, kun, oyligi aniq bo‘lmagan) masofa ekanini topishdi va: "Biz do‘zaxda Tavrotda topganimizcha (ya’ni, qirq yil yo kun yo oy) azoblanamiz", deyishdi" (Naysoburiy. "Asbabun-nuzul", 18-bet).
بَلَىٰۚ مَن كَسَبَ سَيِّئَةٗ وَأَحَٰطَتۡ بِهِۦ خَطِيَٓٔتُهُۥ فَأُوْلَٰٓئِكَ أَصۡحَٰبُ ٱلنَّارِۖ هُمۡ فِيهَا خَٰلِدُونَ٨١
Ammo qiyomat kelganida odil Parvardigor kim jannatiy, kim do‘zaxiy ekanini yaxshi bilgani uchun hamma narsani adolat bilan hal etadi. O‘z manfaatlari yo‘lida yolg‘on to‘qib, Alloh taoloning oyatlariga kufr keltirgan nodon kimsalar qilgan yomonliklari uchun do‘zaxga tashlanishadi. Ming azobda yurib saqargacha (do‘zaxning eng tuban joyigacha) borishadi. U yerda zaharli zaqqum daraxti bor. Belgilangan kuni o‘sha joyga yetadilar. Shunda do‘zax posbonlari ularga: "Ey Allohning dushmanlari, sizlar do‘zaxda faqat belgilangan ma’lum kunlar azoblanamiz, deb o‘ylagan edinglar, mana endi sanoqlar kesildi, abadiylik qoldi", deyishadi.
وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ أُوْلَٰٓئِكَ أَصۡحَٰبُ ٱلۡجَنَّةِۖ هُمۡ فِيهَا خَٰلِدُونَ٨٢
Dunyo hayotida imon bilan, solih amallarni qilib o‘tgan kishilar uxroviy tijoratda juda katta foyda ko‘rishadi. Alloh taolo bunday saodatmand kishilarni jannat bilan mukofotlaydi va ular jannatning ko‘rkam bog‘larida, behisob ne’matlar ichra abadiy rohat-farog‘atda yashashadi. Rivoyat etilishicha, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam bir kuni sahobalarga: "Bani Isroilda bir kishi bor edi, u juda ko‘p xayrli ishlarni qilardi. O‘sha kishi qiyomat kuni sizlarning ichingizda hashr (qayta tirilish) qilinadi", dedilar. Shunda sahobalar: "Ey Allohning Rasuli, u kishi nima yaxshi ish qilardi?" deb so‘rashdi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam shunday javob qildilar: "Unga otasidan juda ko‘p mol-dunyo meros qolgandi. Boylikning bir qismiga bir bog‘ sotib olib, uni faqirlarga vaqf (abadiy foydalanishga berish) qildi: "Parvardigorim huzuriga borganda bu mening bog‘im bo‘ladi", dedi. Yana bir qancha oltin ayirib, uni faqir va nochor kishilarga tarqatdi: "Bu bilan Alloh taolodan joriya va qullar sotib olaman", dedi. Yana bir qancha qullarni ozod qildi: "Bular ham Alloh huzurida mening xizmatchilarim bo‘ladi", dedi. Bir kuni esa ko‘zi ojiz odamni ko‘rib qoldi. Qarasa, qoqilib-yiqilib ketyapti. Unga bir ulov sotib olib berdi va: "Bu esa Alloh taolo huzurida mening ulovim bo‘ladi", dedi. Payg‘ambar alayhissalom bu hikoyani aytib bo‘lganlaridan keyin: "Jonim izmida bo‘lgan Alloh taologa qasamki, bu ulov uning uchun egarlangan va jilovlangan holda hozir turganini ko‘ryapman, bu kishi unga minadi va Mahshargohga shunday holda keladi", dedilar.
Farzand uchun ota-onaga xizmat qilib, ularning roziligini olishdan ham ulug‘roq saodat yo‘q. Boisi Alloh taolo rizosi ota-ona roziligiga bog‘langan.
Mehribon Robbimiz ota-ona roziligini topish uchun bizlarga uning yo‘llari va vositalarini oson qilib qo‘ygan. Nafaqat hayotliklarida, balki dunyodan ko‘z yumganlaridan keyin ham ularga yaxshilik qilish shulardan biridir.
Shariatimizda ota-ona nafaqat hayotlik chog‘larida, balki ular bu dunyodan o‘tib ketganlaridan keyin ham haqlarini ado etmoqlik farzand zimmasidagi vazifalardan sanaladi. Ana shulardan biri ota-ona yaqinlari va do‘stlariga yaxshilik qilishdir.
Ibn Dinordan rivoyat qilinadi: “Abdulloh ibn Umarning eshagi va sallasi bo‘lar edi. Bir kuni o‘sha eshagini minib ketayotgan edi, oldidan bir a’robiy o‘tib qoldi. Shunda “Sen falonchining o‘g‘li emasmisan?” dedi. U: “Ha, shunday”, dedi. Ibn Umar unga eshakni berib, “Bunga minib ol”, dedi va sallasini berib: “Buni boshingga o‘rab ol”, dedi.
Sheriklaridan biri unga: “Alloh sizni mag‘firat qilsin! Charchaganda minib turadigan eshagingizni, boshingizga o‘raydigan sallangizni mana shu a’robiyga berdingiz-a?” dedi. Ibn Umar: “Men Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning “Yaxshiliklarning eng yaxshisi – kishi otasi ketganidan (vafot etganidan) so‘ng uning yaxshi ko‘rganlariga yaxshilik qilishidir”, deganlarini eshitganman. Uning otasi (otam) Umarning do‘sti edi”, dedi” (Imom Muslim rivoyati).
Abu Usayd Molik ibn Rabi’a So’idiy roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning huzurlarida edik, Bani Salimalik bir kishi kelib, “Yo Allohning Rasuli, ota-onamning vafotidan keyin ularga qilishim mumkin bo‘lgan yaxshiliklardan biror narsa qoldimi?” dedi. U zot: “Ha. Ularning haqqiga duo qilish, ular uchun istig‘for aytish, ulardan keyin ahdlariga vafo qilish, ular orqaligina bog‘lanadigan silai rahmni bog‘lash va ularning do‘stlarini ikrom qilish”, dedilar (Imom Abu Dovud rivoyati).
Hadisi sharifda farzand o‘z ota-onasiga qiladigan yaxshilik ularning vafotlaridan keyin ham davom etishi lozimligi bayon qilinmoqda. Ya’ni, farzand ota-onasi haqqiga ularning vafotidan keyin ham mag‘firat so‘rab duo qilib tursa, ular uchun Alloh taologa istig‘for aytishni kanda qilmasa, inshoAlloh ota-onasining savobiga savob qo‘shilib boraveradi, darajasi esa ko‘tariladi. Yana bir muhim jihat shuki, farzandlar ota-onasining yaqinlariga hamisha sila rahm qilishi, ularning hollaridan xabar olib turishlari lozim.
Imom Buxoriy rivoyat qilgan hadisda Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: “Otangning do‘stligiga rioya qil, shunda Alloh taolo nuringni so‘ndirmaydi”, deganlar.
Demak, ota bilan do‘stlashgan har qanday odamlardan aloqani uzmaslik kerak.
Ilyosxon AHMЕDOV