2. BAQARA (sigir) SURASI, 78–79 OYATLAR
وَمِنۡهُمۡ أُمِّيُّونَ لَا يَعۡلَمُونَ ٱلۡكِتَٰبَ إِلَّآ أَمَانِيَّ وَإِنۡ هُمۡ إِلَّا يَظُنُّونَ٧٨
- Ular orasida savodsiz, Kitobdan bexabar, faqat yolg‘on orzularga berilib, gumon qiladiganlari bor.
Bani Isroil qavmi ichida o‘qish va yozishni bilmaydigan g‘irt omilar ham bor edi. Ular hayoliy orzular va shubha-gumonlarga g‘arq holda hayot kechirishardi. Insonlar jamiyatida johillikdan ham xatarliroq illat bo‘lishi mumkinmi? Johil kimsa boshqalar nima desa, haqiqat o‘rnida qabul qilaveradi, har kimga ham ergashib ketaveradi, o‘ylab topilgan soxta ta’limotlarni chin e’tiqod sifatida qabul qilaveradi. Bunday johil kimsalar yahudiylar orasida ham, nasroniylar ichida ham, musulmonlar orasida ham bo‘lgan va hozirda ham omiligi, dindan bexabarligi, johilligi tufayli din dushmanlarining qo‘g‘irchoqlariga, nog‘orasiga o‘ynovchilariga aylangan kimsalarning borligi ham hech kimga sir emas.
فَوَيۡلٞ لِّلَّذِينَ يَكۡتُبُونَ ٱلۡكِتَٰبَ بِأَيۡدِيهِمۡ ثُمَّ يَقُولُونَ هَٰذَا مِنۡ عِندِ ٱللَّهِ لِيَشۡتَرُواْ بِهِۦ ثَمَنٗا قَلِيلٗاۖ فَوَيۡلٞ لَّهُم مِّمَّا كَتَبَتۡ أَيۡدِيهِمۡ وَوَيۡلٞ لَّهُم مِّمَّا يَكۡسِبُونَ٧٩
- O‘z qo‘llari bilan kitob yozib, so‘ng bir oz qiymatini oshirish uchun uni "Bu Alloh huzuridandir" deydiganlarga halokat bo‘lsin! Ularga yozganlari sababidan halokat bo‘lsin, topgan foydalari sababidan halokat bo‘lsin!
Ushbu oyat ham Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning sifat va xususiyatlarini o‘zgartirganlar haqida tushgan. Kalbiy aytadi: "Yahudiylar o‘z kitoblaridagi Payg‘ambar alayhissalomning sifatlarini o‘zgartirib yuborishdi: u zotni qoraroq, uzun bo‘yli, sochlari silliq, deya ta’riflashdi. Aslida esa, Payg‘ambar alayhissalom bug‘doyrang, o‘rta bo‘yli bo‘lganlar. Ular o‘z ergashuvchilariga: "Oxirzamonda chiqadigan payg‘ambarning sifatini ko‘ringlar, bular manavi kishining (ya’ni, Muhammad alayhissalom) sifatlariga o‘xshamaydi-ku!" deyishardi. Yahudiylarning olim va rohiblari qavmdoshlari hisobiga tirikchilik qilishardi (ya’ni, har xil marosim va urf-odatlar bahonasida sadaqa, ehson va boshqa moddiy va ma’naviy narsalar olishardi). Agar Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning sifatlarini aniq bayon qilishsa, hammaning u zotga ergashib ketishidan va o‘zlari oladigan sadaqa-ehsonlaridan quruq qolishlaridan qo‘rqishardi".
“Guruhbozlik qilmang!”
Sabrsizlik musulmonlar orasida turli ixtiloflar, urush-janjallar kelib chiqishiga sabab bo‘ladi. Alloh Taolo sabr qiluvchilar bilan bo‘ladi. Ularni turli yomonliklardan asraydi. Sabr qilmay, chidamsiz bo‘lganlar esa, ixtilof girdobiga duchor bo‘ladilar.
Oyati karimaning oxirida Alloh taolo: “Va sabr qiling. Albatta, Alloh sabr qiluvchilar bilandir”, deb marhamat qilgan.
Shuningdek, Alloh taolo “Rum” surasi 31-32 oyatlarda mo‘min-musulmonlarga quyidagi xitobni qiladi: “...Va mushriklardan bo‘lmang. Dinlarida tafriqaga tushgan, guruh-guruh bo‘lib olib, har bir jamoa o‘z oldidagi narsadan shod bo‘lganlardan bo‘lmang”.
Demak, dinda tafriqaga tushish mushriklarning ishi bo‘lib tanilgan ekan. Guruh-guruh bo‘lib olib, ixtilof chiqarish, talashib-tortishish ham mushriklarning ishi ekan. Har bir jamoa o‘z oldidagi narsadan shod bo‘lib, boshqalarni past sanashi ham mushriklarning ishi ekan.
Alloh taolo “An’om” surasi 109-oyatda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamga xitob qilib: “Dinlarini tafriqa qilib, o‘zlari guruhbozlik qilganlar bilan hech bir aloqang yo‘q. Albatta, ularning ishi Allohning O‘ziga havola. So‘ngra qilgan ishlarining xabarini berur”, degan.
Ushbu oyati karimada Alloh taolo tafriqa va guruhbozlikka olib boradigan nizo hamda ixtiloflarni Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning yo‘llaridan boshqa, ul hidoyat yo‘liga teskari yo‘l hisoblamoqda. Alloh taolo bu oyatda tafriqa va guruhbozlik Payg‘ambarimizning ummatlariga munosib emasligini qattiq ta’kidlamoqda.
Alloh taolo “Oli Imron” surasida siz bilan biz musulmonlarga xitob qilib: “O‘zlariga ochiq bayonotlar kelganidan keyin bo‘linib, tafriqaga tushganlarga o‘xshash bo‘lmanglar! Ana o‘shalarga ulug‘ azob bordir”, degan.
Tafriqaga tushib bir-birimiz ila tortishish nizolar urchib, fayzu baraka ko‘tarilishiga sabab bo‘ladi.
Yangiqo‘rg‘on tumani "Sayid bobo Termiziy" jome masjidi
imom-xatibi Abduvali Mahmudxonov
@SOFTALIMOTLAR
