Mashhur asar taniqli tarjimon Muhammad al-Jibali tomonidan arab tiliga o'girilgan.
Kitob taqdimoti Abdulla Qodiriyning 130 yilligini nishonlash doirasida yozuvchi nabirasi Hondamir Qodiriy, O'zbekiston yozuvchilari uyushmasi a'zolari, mamlakatimiz OAV vakillari, yozuvchi va nufuzli jurnalistlar ishtirokida o'tkazildi. Shuningdek, unda asar tarjimonlari Ayn-Shams va Luksor universitetlari professori Muhammad al-Jibali, Misr-O'zbekiston do'stlik jamiyati raisi Magdi Za'bal, mahalliy ekspertlar va OAV vakillari qatnashdi.
Tadbirni O'zbekiston elchisi Mansurbek Qilichev ochib berdi. Elchi o'z nutqida o'zbek adabiyotining buyuk namoyandalari, ularning betakror asarlari haqida so'z yuritar ekan, Abdulla Qodiriy 20 asr o'zbek adabiyotida yorqin iz qoldirganini ta'kidladi.
Qayd etilganidek, sobiq ittifoq davrida o'zbek adiblarining ko'plab asarlari xorijiy tillarga tarjima qilingan. Lekin "O'tkan kunlar" romani rus tilidan boshqa biror tilga tarjima qilinmagan. Hatto asarning rus tilidagi tarjimasi ham tsenzuraga uchrab, qator o'zgartirishlarga yuz tutdi.
Shu bois, elchixona ko'magida oradan 100 yil o'tib ushbu roman arab dunyosi o'quvchilariga ilk marotaba "O'tkan kunlar: Turkistondagi achchiq sevgi qissasi" nomi ostida taqdim etildi.
"O'tkan kunlar" romanining arab tiliga tarjima qilinishi o'zbek madaniyati, mintaqa tarixi, o'zbekona odob-axloq kabi fazilatlarni Yaqin Sharq xalqlari orasida keng targ'ib etishda xizmat qilishiga ishonch bildirildi.
Asar tarjimoni Muhammad al-Jibali o'z ma'ruzasida o'zbek xalqi uchun qadrdon bo'lgan ushbu asarni arab tiliga tarjima qilganidan bag'oyatda mamnunligini bildirar ekan, ushbu yo'nalishdagi sa'y-harakatlarini davom ettirishga tayyorligini bildirdi.
Qayd etish kerakki, tarjimada asarning eski o'zbek yozuvidagi ilk nusxasidan hamda rus va ingliz tillaridagi tarjimalaridan foydalanildi.
Mamlakatimizning Misrdagi elchixonasi ma'lumotiga ko'ra, "O'tkan kunlar" romanining arab tiliga tarjima qilishda Saudiya Arabistonida istiqomat qilayotgan vatandoshimiz Said Mahmud Kosoniy, doktor Murtazo Saydumarov, shayx Husaynxon Yahyo Abdumajidov, Misr-O'zbekiston do'stlik jamiyati raisi, professor Magdi Za'bal, tarjimon Feruza Galiyeva hamda o'zbek tili bo'yicha mutaxassislar Rahma Ibrahim, Habiba Mehmet Ali va boshqalarning yordamlari cheksiz bo'ldi.
Chop etilgan kitob muqovasida Abdulla Qodiriy avlodlari tavsiyasiga ko'ra, "O'tkan kunlar" romanining 1925 yildagi ilk nashrining suratidan foydalanildi. Kitob qattiq muqovada va sarg'ish rangli silliq qog'ozda chop etildi. Mintaqadagi eng yirik "Dor ul-Maorif" nashriyotida 1000 nusxada chop etilgan kitobni Misrdagi barcha yirik kutubxonalar va universitetlar, ta'lim va madaniyat muassasalari, davlat idoralari, Qohiradagi diplomatik korpus o'rtasida tarqatish rejalashtirilgan. Boshqa arab davlatlarida ham mazkur roman tarjimasini qayta chop etish nazarda tutilmoqda.
"O'tkan kunlar" romanini arab tilida mutolaa qilishni istagan yurtdoshlarimiz, Toshkentdagi Abdulla Qodiriy uy-muzeyiga yoki O'zbekistonning Misrdagi elchixonasiga murojaat qilishlari mumkin.
Ushbu kitob tez fursatlarda mamlakatimizdagi yirik kutubxonalar va universitetlarga ham taqdim etiladi, shuningdek, bepul onlayn platformalarga joylashtiriladi.
O'zbekiston musulmonlari idorasi
Matbuot xizmati
Masjidi Nabaviy Madina shahrida joylashgan bo‘lib, Islom tarixidagi eng muqaddas joylardan biridir. Masjid Muhammad sollallohu alayhi vasallam tomonidan hijratning birinchi yilida, 622 yili barpo etilgan va musulmonlar uchun Makkadagi Masjidul Harom va Quddusdagi Masjidul Aqsodan keyingi uchinchi muqaddas masjid hisoblanadi. Masjidi Nabaviydagi mehroblar masjidning tarixiy va ma’naviy ahamiyatini aks ettiradi.
Mehrob – masjidda namoz vaqtida imom turadigan va qiblani ko‘rsatuvchi joy. Masjidi Nabaviydagi kengaytirishlar va qayta qurish jarayonlarida mehroblar o‘zgarib borgan. Masjidning dastlabki ko‘rinishi sodda shaklda bo‘lib, mehrob ham biror bir narsa bilan belgilanmagan. Keyinchalik, Umaviylar, Abbosiylar, Usmoniylar va Saudiylar davrida mehroblar naqshinkor san’at namunalari bilan bezatildi.
1. Payg‘ambar mehrobi. Mehrobi Nabaviy Masjidi Nabaviydagi eng muhim va asosiy mehrobdir. Mehrob Ravzada, Payg‘ambar alayhissalomning qabrlari va minbarlari orasida joylashgan. Payg‘ambar alayhissalom davrlarida U zot namoz o‘qigan joyda biror belgi bo‘lmagan, 707-710 yilda ilk bor Umaviy xalifasi Valid ibn Abdulmalik tomonidan bu joyga birinchi mehrob o‘rnatilgan.
Masjidda hozirgi shakldagi mehrob 1482 yilda Mamluk sultoni Qaytbey tomonidan qurilgan bo‘lib, keyinchalik Usmonlilar va Saudiya podshohi Fahd davrlarida ta’mirlangan. Mehrob tilla bilan qoplangan xattotlik yozuvlari va go‘zal naqshlar bilan bezatilgan.
2. Usmoniy mehrobi. Mehrobi Usmoniy hozirda ko‘p foydalaniladigan asosiy mehrob bo‘lib, Usmon ibn Affon roziyallohu anhu davrida 651 yilda masjid kengaytirilganidan qurilgan. Qibla devorining markazida joylashgan Usmon ibn Affon mehrobi o‘rnida dastlab belgi bo‘lgan.
3. Mehrobi tahajjud. Mehrob Payg‘ambar alayhissalom tahajjud namozini o‘qigan joyni bildiradi. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning tungi namozlarini Masjidi Nabaviyning ustunlaridan biri yonida o‘qir edilar. Keyinchalik bu ustun yonida mehrob qurildi, ammo so‘nggi yillardagi qayta ta’mirlash ishlarida olib tashlandi va uning o‘rniga Qur’oni karim mus'haflari uchun kitob javoni o‘rnatilgan.
4. Sulaymoniy mehrobi. Mehrobi Sulaymoniy Hanafiy mehrobi deb ham nomlanadi. Sulaymoniy mehrobi Ravzadan tashqarida, Payg‘ambar alayhissalom minbarlarining o‘ng tomonida joylashgan. Bu mehrob hanafiy mazhabidagilarning namozgohi bo‘lgan. 1532 yili Sulton Sulaymon I buyrug‘i bilan bunyod etildi.
5. Fotima mehrobi. Fotima rohiyallohu anho uylari yaqinida, tahajjud mehrobining janubida, Nabiy alayhissalom hujralari atrofida joylashgani, maqbara o‘ralgani bois mehrob ko‘rinmaydi.
Po‘latxon Kattayev,
TII Hadis va islom tarixi fanlari kafedrasi katta o‘qituvchisi.