Sayt test holatida ishlamoqda!
09 Iyul, 2025   |   14 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:16
Quyosh
04:58
Peshin
12:33
Asr
17:41
Shom
20:02
Xufton
21:37
Bismillah
09 Iyul, 2025, 14 Muharram, 1447

Islomda mutaassiblikka munosabat

21.05.2024   2450   5 min.
Islomda mutaassiblikka munosabat

Ba'zi musulmonlar islom hukmlarini hayotga tatbiq qilishda mutaassiblikka yo'l qo'yadilar. Dinda bag'rikenglik va engillik ham borligini eslaridan chiqarishadi. Chunki ular o'zlarini to'g'ri yo'lda deb bilishadi. Fikrimizni isboti sifatida quyidagi hadisni keltiramiz: Rosululloh sollallohu alayhi vasallam “Albatta, din engildir. Kim dinga mutaassiblik qilsa, (din) uni engadi. Bas, to'g'ri bo'linglar va yaqin bo'linglar...” (Imom Muslim rivoyati.).

Bunday shaxslar atrofdagi odamlarning ruhiyatiga qattiq ta'sir o'tkazadi. Ularga to'g'ri deb bilgan yo'lini ko'rsatishmoqchi bo'lishadi. Sababi, dinda shunday bo'lishi kerak, degan e'tiqod bilan o'ziga qattiq buyruq bergan bo'ladi. O'zini tergashdan, men to'g'ri yo'ldan boryapmanmi, degan savollarga javob berishdan qochib yuradi. Oxir oqibat, mutaassibona fikr yuritishi, ko'pchilikning qarshiligiga duch kelgani natijasida dinidan voz kechadi. Yoki, toqati etmay turgan bo'lsa ham xatosidan qaytmay, mashaqqat bilan dinida qoladi.

Lekin, islom dini tor fikr yuritib, hukmlarga amal qilishni qattiq qoralaydi. Quyidagi hadislar yuqoridagi fikrimizning ayni ma'nosidir:

Nabiy sollallohu alayhi vasallam Muoz roziyallohu anhu va uning sherigini Yamanga jo'nata turib: “Yengil qiling va qiyin qilmang. Hushxabar bering va nafratlantirmang. O'zaro yordam bering va ixtilof qilmang”, deganlar (Imom Muslim rivoyati). Yana shuningdek, “Yengil qiling va qiyin qilmang. Hushxabar bering va nafratlantirmang”, deganlar (Imom Buxoriy rivoyati).

Lekin islom tarixidan xabari bor bo'lgan kishi salafi solihlar ham tortishgan-ku, o'z fikrlarida turib olib boshqalarning fikrini xatoga chiqargan, deb o'ylashi tabiiy. Bunga javoban aytishimiz mumkinki, Salafi solihlar bir masalada tortishmoqchi bo'lsalar munozarali ilm bo'lishi uchun tortishishgan. Shuningdek, o'sha masala ba'zi hayotda uchrab turadigan kichik muammolar bo'lgan. Hozirgi mutaassiblarga o'xshab katta masalalarda, ya'ni davlat to'ntarishi, hukumatni o'zgartirish, ota bilan farzandni orasini ajratish va hokazolarga o'xshash emas. Salafi solihlarning yana bir sifati, ular tortishgan odamlari bilan chiroyli muomalada bo'lishgan. Boshqalarga ilm bo'lsin deb munozara qilgan sherigini yaxshi ko'rishgan. Namoz o'qishda biri ikkinchisiga ergashgan. Kasal bo'lganda holidan xabar olib, xayrli ishlarda o'zaro hamkorlik qilishgan. Ular aka-uka birodar bo'lishgan.

Bunday shaxslar bir fikrda turib olishi, mutaassibona fikr yuritishi nafsiga ergashishligi, qul bo'lishligi hisoblanadi. Chunki Ollohni o'zi ularning ko'ziga parda tortgan, qulog'ini bitkizgan. Alloh ta'olo Kalomi sharifida:

(Ey Muhammad), havoyi nafsini o'ziga "iloh" qilib olgan va Alloh uni bilgan holida yo'ldan ozdirib, quloq va ko'nglini muhrlab, ko'z oldiga parda tortib qo'ygan kimsani ko'rganmisiz? Bas, uni Alloh (yo'ldan ozdirgani)dan so'ng kim hidoyat qila olur?! Axir eslatma-ibrat olmaysizlarmi?! (Josiya: 23).

Agar kishi mutaassiblik deganda dindagi vojib amallarni bajarishlik va ularga intilishi ma'nosida bo'lsa, ya'ni namozini o'qishi, ro'za tutishi, zakot berishi, hajga borishi, ota-onasiga yaxshilik qilishi, oilasini tebratib bo'ynidagi vazifasini bajarsa, shuningdek, aldov va qo'rqitishlar ta'siri ostida sustkashlikka yo'l qo'ymasligi, ya'ni dinni xato tushunib qolgan odamlarning fikriga quloq solib miyasini zaharlashligi, yoki “din” deb vatani, millati, vijdoniga qarshi qilib siyosatning “balchiq”iga tushiradigan shaxslarga aralashmasligi bo'lsa, maqtovli ish bo'ladi. Bu holat dinda mustahkam turib uni quvvatlantirish hisoblanadi.

Dinni mahkam tutib, undagi vojib amallarni ado qilishga intilish degani, boshqa xil fikr yuritadigan kishilarni yomon ko'rish, ular bilan o'rtada nizo chiqarish, tarqoqlik va fitna tarqatish ini bildirmaydi. Alloh ta'olo dinda qarshi chiquvchi kishilar to'g'risida shunday deydi:

Alloh nazdida va Uning Payg'ambari nazdida mushriklar uchun qanday ahd-paymon bo'lsin?! (Ya'ni, hech qanday ahd bo'lishi mumkin emas, chunki ular Allohga ham, Uning Payg'ambariga ham iymon keltirmaydilar, demak, bergan va'dalarini buzaveradilar), magar sizlar Masjid al-Harom oldida (ya'ni, Makkada) ahdlashgan kimsalar borki, ular modomiki ahdlarida barqaror turar ekanlar, sizlar ham ahdlaringizda turingiz! Albatta, Alloh taqvo qilguvchi zotlarni sevar. (Tavba: 7)

Hulosa qilib aytganda, islom dini mutaassiblik qiluvchi shaxslarni qattiq qoralagan. Alloh kalomi sharifida: "Bas, kuchlaringiz etganicha Allohdan qo'rqinglar, (o'zlaringizga qilinayotgan pand-nasihatga) quloq tutinglar va itoat etinglar hamda infoq-ehson qilinglar, (mana shu) o'zlaringiz uchun yaxshiroq bo'lur. Kim o'z nafsining baxilligidan saqlana olsa, bas, ana o'shalar najot topguvchidirlar",(Tag'obun: 15).

Bir fikrda qattiq turib olish va uni boshqalarga majburan singdirish shar'an man' qilingan ishdir. Agar haqligiga shubha qilmasa va boshqalarga zarar bermasa kishi o'z fikrida turishi maqtalingan ish hisoblanadi.

Ma'rufxon Aloxodjayev,
Namangan shahri “Abdulqodir qori” jome
masjidi imom-xatibi

MAQOLA
Boshqa maqolalar
Maqolalar

Ka’ba kalitining tarixi

07.07.2025   3707   3 min.
Ka’ba kalitining tarixi

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.


Ka’ba xizmati va qorovulligi deganda ulug‘ Ka’baga xizmat qilib, uni qulflab ochish tushuniladi. Bu arab tilida «Sidana val xijaba» deyiladi. Birinchi bu narsa Ismoil alayhissalom qo‘llarida bo‘lgan. Keyin o‘g‘illari Sobit va uning bolalariga o‘tgan. So‘ngra tog‘alari qo‘lida, ya’ni Jurhumda bo‘lgan. So‘ngra Kusay ibn Qilob qo‘liga yetib kelgunicha Xuzo’ada bo‘lgan. Qusay ibn Qilob Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning to‘rtinchi bobolaridir. Hijriy sakkizinchi yili Makka fath bo‘lganidan keyin Payg‘ambar alayhissalom Usmon ibn Talhadan Ka’baning kalitini so‘radilar-da, Ka’bani ochib, unga kirib chiqdilar, so‘ng: «Ogoh bo‘ling! Har bir johiliyatdagi qon yoki mol, yo obro‘-e’tibor mana bu ikki oyog‘im ostidadir. Lekin hojilarning xizmati va Ka’ba qorovulligi unday emas. Men uni johiliyatda kim boshqargan bo‘lsa, o‘sha kishida qoldirdim», deb quyidagi oyatni o‘qidilar:

«Albatta, Alloh sizlarni omonatlarni o‘z egalariga topshirishga buyuradi...» (Niso surasi, 58-oyat).

Keyin Usmon ibn Talxani chaqirib, kalitni unga topshirdilar-da: «Ey Talha farzandlari, mana buni olinglar, u avloddan-avlodga o‘tib, abadiy sizlarda qoladi. Sizlardan uni faqatgina zolimlargina tortib oladi», dedilar («Majma’uz-zavoid»).

Ibn Kasirning ifoda etishlaricha, ko‘pgina mufassirlar quyidagi: «Albatta, Alloh sizlarni omonatlarni o‘z egalariga topshirishga buyuradi...» oyati Usmon ibn Talha haqlarida nozil bo‘lgan, deyishadi. Shu oyatga binoan kalit ularga topshirildi. Usmon vafot etganlarida amakilarining o‘g‘li Shayba oldi, keyin Shaybaning bolalari egalik qilishdi. Mana shu alfozda kattalardan meros bo‘lib qolaverdi. Ular Shaybiylar deb ataladi. Hadisdagi: «Abadiy sizlar u kalitni qo‘lga kiritinglar...» degan gapda Abu Talha bolalarining nasli va Ka’ba qorovulligi qiyomatgacha davom etishiga ishora bordir.

Bu narsa Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning boqiy qoluvchi mo‘jizalaridan edi. Chunki Ka’ba qorovulligi eng buyuk va ulug‘ hamda raqobatchilar raqobat qiladigan vazifalardandir. Ayniqsa, hokim va nufuzli kishilar bu narsaga ko‘proq qiziqishadi. Ushbu vazifaning Shayba oilasiga topshirilishi esa qo‘lida yeru osmon mulki bo‘lgan Zot ularni (har xil yomonliklardan) himoya etishiga dalildir.

Hozirgi kunga qadar ham ushbu kalit ana shu axd vakillari bo‘lmish Banu Shayba qo‘lidadir. U kalitning uzunligi 40 sm sof oltin bilan ishlangan, ipakli qutida saqlanadi. U quti har yili kisva fabrikasida tayyorlanadi. Ustiga: «Albatta, Alloh sizlarni omonatlarni o‘z egalariga topshirishga buyuradi...» deb yozib qo‘yilgan. Boshqa tomoniga: «Buni yasashga ikki sharafli haram xodimi Fahd ibn Abdulaziz tomonidan amr etilgan», deb yozib qo‘yilgan.

Ka’ba eshigining qulfi sulton Abdulhamid Usmoniy tomonidan hijriy 1309, milodiy 1891 yili yasalgan eski qulf asosida hijriy 1399, milodiy 1979 yili yangi qulf qayta ishlandi. Bu o‘zgartirish yangi eshikka munosib bo‘ldi. Uni qayta ta’mirlashga ehtiyoj qolmadi. Bu qulfning uzunligi 34 sm Har tomonining eni 6 sm dan. Har bir tomonida sariq misdan bir bo‘lak bor. U tomonlarning uzunligi 8 sm, eni 2 sm Qulfga quyidagi ibora o‘yib yozilgan: «Xolid ibn Abdulaziz oli Saud tomonidan hijriy 1399 yili yasalgan».

"Makka, Ka’ba, Zamzam tarixi,
haj va umra manosiklari" kitobidan.

Maqolalar