Cavol: Ehromdagi inson xushbo'y salfetka, sovun yoki shampun ishlatib qo'ysa, biror jarima lozim bo'ladimi?
 

Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym.

Hushbo'y salfetka, sovun yoki shampun kabi vositalarni ehromdagi kishi ishlatishi makruh amal sanaladi. Lekin ushbu vositalarni ishlatish bilan qo'y so'yish vojib bo'ladimi yoki sadaqami degan masalada zamonamiz ulamolari va fatvo uyushmalari turlicha javob berganlar.

Ushbu masala yuzasidan mazhabimiz manbalariga tayanib aytamizki, xushbo'y salfetka, sovun va shampun kabilar tozalik vositalari sanaladi va undan aksar holda xushbo'ylanish uchun foydalanilmaydi. Bunga o'xshash masalani qadimgi fuqaholarimiz quyidagicha bayon qilishgan: “Ehromdagi kishi xushbo'yligi bor ushnon (kirni ketkizish vositasi, ishqor) bilan qo'lini yuvsa, uni ko'rganlar: “Bu ushnon”, desalar, sadaqa, agar “Bu xushbo'ylik”, desalar, jonliq so'yish vojib bo'ladi”(“Muhitul-Burhoniy” kitobi).

Demak, ishlatilayotgan xushbo'y narsani ko'pchilik odamlar nima deb qabul qilishiga qarab hukmi ta'yin topadi. Bugungi kunimizda xushbo'y salfetka, sovun yoki shampunni hech kim asl xushbo'ylik, deb hisoblamaydi.

Qolaversa, xushbo'y salfetka, sovun va shampun kabi vositalar ayni xushbo'ylik vositasi emas, balki unga xushbo'ylik qo'shilgan tozalik vositalaridir. Bunday vositalarda tozalovchi moddalar miqdori ko'p, xushbo'ylik miqdori oz bo'lsa, unga xushbo'ylik hukmi berilmaydi.

Shu bilan birga sovun sanoatidan ma'lumki, uni 100 daraja issiqlikda pishiriladi. Fuqaholarimiz xushbo'ylik aralashgan narsalar pishirilishi (qaynatilishi) natijasida, garchi undan xushbo'y hid kelib turgan bo'lsa ham, xushbo'ylik hukmidan chiqishini aytganlar. Alloma Kosoniy rahimahulloh shunday deganlar:

“Agar xushbo'ylik taomga qo'shib pishirilsa va o'zgarsa ehromdagi kishi uni iste'mol qilishining zarari yo'q. Bunda uning xushbo'y hid bor yoki yo'qligining farqi yo'q. Chunki bu holatda xushbo'ylik pishirish (qaynatish) natijasida taomda yo'qolib ketadi. Agar pishirilmagan bo'lsa va xushbo'y hidi kelib tursa, ehromdagi kishi uni iste'mol qilishi makruhdir. Lekin uning zimmasiga biror narsa vojib bo'lmaydi. Chunki bunda taom g'olib kelgan, xushbo'ylik moddasi esa aralashib, yo'qolib ketgan bo'ladi”(“Badoius sanoi'” kitobi).

Ushbu ma'lumotlardan xulosa qilib aytganda salfetka, sovun yoki shampun kabi vositalarning xushbo'y hidi bo'lsa, uni ishlatgan ehromdagi kishi bir so' (2 kg) bug'doy yoki uning qiymatini sadaqa qilish lozim bo'ladi. Ammo bular bilan to'liq bir a'zo uch va undan ko'p o'rin (makon)larda yuvilsa, jonliq so'yish lozimdir. Agar ushbu vositalarda hech qanday xushbo'y hid bo'lmasa, jonliq ham, sadaqa ham lozim bo'lmaydi. Vallohu a'lam.

O'zbekiston musulmonlari idorasiFatvo markazi