Tinchlikni qadriga etish har bir mo'minning burchidir
Alloh taolo o'zining komil hikmati bilan inson zotini juft qilib yaratdi. Ularning o'rtasiga ulfatchilik va muhabbat solib, oila bo'lib yashashga rag'bat paydo qiladi. Insoniyat yaratilgandan beri Alloh taolo ularni halol yo'l bilan nasl qoldirish, erda hayotni davom ettirishga targ'ib qiladi.Oila tinch ko'ngillar xotirjam bo'ladi.Tinch oilada tarbiyalangan bolalar ham yaxshi insolar bo'lib etishadi
Taassuflar bo'lsinki, keyingi vaqtlarda oilalarning ajralish holatlari ko'plab kuzatilmoqda. Bu ham o'z navbatida jamiyatda noxush holatlarning yuzaga kelishiga sabab bo'ladi. Ajrimlar tufayli qudachilik rishtalari uziladi, yaqinlar o'zaro adovatli kishilarga aylanadilar. O'rtadagi farzandlar arosatda qolib, aksariyat hollarda moddiy, ma'naviy va ruhiy jihatdan to'la-to'kis tarbiya topish imkoniyatini yo'qotadilar. Va hokazo, ajrimlarning salbiy oqibatlari hozirgi kunda barchaga kunday ravshan bo'lib qoldi.
Dinimizda kishi o'ziga ham, o'zgalarga ham zulm qilishi katta gunohlardan sanaladi. Hususan, jufti haloli, umr yo'ldoshi va farzandlarining onasiga jabr qilish undan ham yomonroqdir. Bugungi kunda erkaklik hamiyatini yo'qotgan ba'zi kishilar jiddiy bir sababsiz o'z ayolini nafaqasiz va qarovsiz qoldirmoqdalar. Na ularni xotin qiladi, na talog'ini berib ajrashadi. Bu bilan er Alloh taolo bergan oilaviy xotirjamlik, jufti halol va farzand kabi bir qancha katta ne'matlarga noshukrlik qilgan bo'ladi.
Ko'pincha yangi turmush qurayotgan kelin-kuyovlarni ko'rgan yoshi ulug'lar beixtiyor: “Iloho, yangi turmush qurayotgan kelin-kuyov baxtli bo'lishsin, oilasida totuvlik, ahillik oshyon qursin”, deb duoga qo'l ochishadi. Afsus, kelin-kuyovlarning hammasi ham umrlari davomida oila nomli oshyonlarini avaylab asray olishmaydi. Bo'lar-bo'lmas gap-so'zlar, arzimas bahonalar bilan shirin turmushlarini og'uga aylantirishadi. Bir-birlarini tushunmaslikdan, murosa ilmini bilmaslikdan bir oilada yashayotgan ikki kishi dushman-g'animga aylanadi. Qancha oilalar buzilib, kishilar aziyat chekadi, bolalar etim bo'ladi, asablar qaqshaydi. Ajrashishmagan taqdirda ham, butun umrlari g'urbat, g'am va iztirobda o'tadi.
Oilaning totuvligi bir kishiga yoki bir sababga bog'liq emas. Buning uchun hamma – kelin-kuyov ham, ota-onalar ham, oila tashqarisidagilar ham, keng jamoatchilik ham baravar jon koyitmasa, ko'zlangan maqsadga erishib bo'lmaydi. Yangi oila qurgan kuyovning ota-onalari birinchi kunlardanoq ko'ngilchanlik qilib kelinni taltaytirib yubormay, turmush sinoatlariga tayyorlab borsa, hayot faqat o'yin-kulgi va ko'ngilxushliklardan iborat emasligini unga tushuntira olsa, xotinning eng asosiy burchi erga itoat ekanini etkaza olsa, orada urush-janjallar kelib chiqmaydi, ikki yoshning baxti zavol topmaydi.
Kelin odobli bo'lib, erining yaqinlarini hurmat qilsa, ular bilan murosa qilish yo'llarini axtarsa, yoshi ulug' qaynonasini e'zozlab, xizmatini ayamasa, oila inqirozga uchramaydi, o'rtada bolalar tirik etim bo'lmaydi.
Insonning eng yaxshi fazilatlaridan biri uning kechira olish xislatidir. Kechirish dinimizda maqtalgan sifatlardan hisoblanadi. Bir qarashda oniy yutqazishday ko'ringan kechira olish katta mojarolarning oldini oladi, kelgusidagi g'alabani ta'minlaydi. “Er-xotinning urishi – doka ro'molning qurishi” deganlariday, ikki oshufta qalbning arazi uzoqqa bormasligi kunday ravshan narsa. Sal ixtilof chiqdimi, bir tomon darrov murosa-kelishuv yo'lini tanlab, ziddiyatni daf qilish chorasini ko'rishi kerak. Shunday holatlarda bir tomonning andishaga rioya qilishi, aql-idrok bilan ish tutishi shaytonning bo'ynini sindirib, jinday murosaga yurishi katta mojarolarning oldini olibgina qolmay, oilada chinakam saodat gulshanini barq urdirib, yashnatib yuboradi.
Hulosa o'rnida shuni aytish lozimki, jamiyatimizning kelajagi oilalarning mustahkamligiga bog'liqdir. Bu borada har birimiz bir yoqadan bosh chiqarib, oilalarning mustahkamligi, jamiyatimizning sog'lomligi hamda farzandlarimizning porloq kelajagi yo'lida o'stirayotgan o'g'il-qizlarimizga to'g'ri tarbiya berib bormog'imiz lozim.
Qobilxon Turg'unov,
Namangan shahar "Yusufxon o'g'li Qosimxon" jome
masjidi imom noibi
Katta jamoaga ergashish
“Mazhab” so‘zi arabcha so‘z bo‘lib, “yo‘l”, “yo‘nalish” ma’nolarini bildiradi. Shar’iy istilohda esa, “biror diniy masala, muammo bo‘yicha muayyan mujtahid olimning fatvo chiqarish yo‘lidir”. Sahoba va tobe’inlar davrida mazhablar ko‘p bo‘lgan. Ammo vaqt o‘tishi bilan ular orasida to‘rt yirik: hanafiy, molikiy, shofeiy, hanbaliy mazhablari rivoj topgan. Mazkur to‘rt mazhab vujudga kelishining asosiy omili – bular qolgan mazhablarning ta’limotini ham tadqiq qilib, qamrab olganidir.
Bu haqda alloma Ibn Rajab o‘zining “To‘rt mazhabdan boshqaga ergashganga raddiya” asarida quyidagi so‘zni aytganlar: “Ko‘plab mazhablar orasidan aynan to‘rt mazhab saqlanib qolishi xuddi Qur’oni karimning yetti qiroatidan faqat bittasi qolganiga o‘xshaydi. Payg‘ambar sallallohu alayhi vasallamga Qur’oni karim yetti xil lahjada nozil bo‘lgan. Keyinchalik islom dini atrofga keng yoyilib, musulmonlarning soni ortib bordi va qiroat borasida ular o‘rtasida ba’zi ixtiloflar kelib chiqqach, Usmon ibn Affon raziyallohu anhu mus'hafni yetti qiroatdan faqat bittasining lahjasida yozdirishga qaror qildi. Oqibatda bugun yer yuzi musulmonlari Qur’onni faqat bitta mus'hafdan ya’ni, Usmon mus'hafida yozilgan xatidan o‘qiydigan bo‘ldi. Demak, ko‘plab mazhablar orasidan faqat to‘rttasining saqlanib qolgani asrlar davomida insonlarni turli ziddiyatlar va ixtiloflardan himoya etishda asos bo‘lgan”.
Mazkur to‘rt mazhabning to‘g‘riligi va haq ekanligi haqida barcha musulmon ummati ijmo, ittifoq qilganlar.
Alloma Ibn Rajab rahmatullohi alayh yana shunday deydi: “Alloh taolo shariatni saqlash va dinni muhofaza qilish uchun o‘z hikmati bilan odamlar ichidan to‘rt zabardast imomlarni chiqarib berdi. Ularning ilmu ma’rifatda bir martabaga erishganlarini va chiqargan fatvo va hukmlarini haqiqatga o‘ta yaqinligini barcha ulamolar bir ovozdan e’tirof qilganlar. Barcha hukmlar o‘shalar orqali chiqariladigan bo‘ldi. Bu narsa mo‘min bandalar uchun Alloh taoloning lutfu karami va marhamati bo‘ldi”.
Ulamolarimiz fiqhiy mazhablar imomlarini va ularning ishlarini quyidagi misol bilan tushuntiradilar: “Allohning roziligiga erishib, jannatiy bo‘lish xuddi tog‘ning cho‘qqisiga chiqishdek bo‘lsa, mazhab imomlari – Qur’on, hadis va shularga asoslangan manbalardan foydalanib, cho‘qqiga chiqishning eng oson va bexatar yo‘lini topib, belgi qo‘yib, osonlashtirib qo‘ygan kishilardir. Cho‘qqiga chiquvchilar mazkur buyuk to‘rt imom ko‘rsatgan yo‘ldan birini tutsalar osongina, qiynalmasdan maqsadiga erishadi”.
Imom Badruddin Zarkashiy “Bahrul muhit” kitobida shunday yozadi: “Musulmonlarning e’tirof qilingan to‘rt mazhabi haqdir va undan boshqasiga amal qilish joiz emas”.
Imom Ali ibn Abdulloh Samhudiy o‘zlarining “Iqdul farid fi ahkomit-taqlid” nomli asarlarida shunday deganlar: “Bilingki, ushbu to‘rt mazhabdan birini ushlashda katta foyda bor. Undan yuz o‘girishda esa, katta muammo va ixtiloflar bor. Bir mazhabda yurishdagi foydalardan biri – sahoba va tobe’inlarning shariat ilmini o‘rganishdagi odatlariga ergashishdir. Chunki, tobe’inlar shariat ishida bir-birlariga yoki sahobalarga ergashar edi, sahobalar esa, bir-birlariga yoki Rasulullohga ergashganlar”.
U zot yana shunday deganlar: “Bir mazhabda yurishdagi foydalardan yana biri – Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallam marhamat qilgan quyidagi hadisga amal qilish bor: ya’ni: “Agar ixtilofni ko‘rsangiz, o‘zingizga ko‘pchilik tomonini lozim tuting” (Imom Ibn Moja rivoyati).
To‘g‘ri mazhablardan faqat mana shu to‘rttasi qolgan ekan, ularga ergashish katta jamoaga ergashish hisoblanadi.
Shamsuddin Xapizov,
Namangan tumani "Halil hoji" jome masjidi imom-xatibi
Manba: @Softalimotlar
