Avvalo eng yomon fitnachi-shaytondir!
Shayton juda ko'p hiyla-nayranglar bilan tanilgan. Ular orasida eng yomoni uning fitnachiligidir. Fitnachi bo'lganda ham Fatton ya'ni, eng ko'p fitnaga soluvchidir. Bu qabih sifatni kimda-kim o'zida hosil qilgan bo'lsa u ham shaytondir!
Alloh taolo "Oli Imron" surasi, 7-8 oyatlarda shunday marhamat qilgan.
هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ عَلَيْكَ الْكِتَابَ مِنْهُ آيَاتٌ مُحْكَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ فَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاءَ الْفِتْنَةِ وَابْتِغَاءَ تَأْوِيلِهِ وَمَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلاَّ اللَّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ يَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ كُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنَا وَمَا يَذَّكَّرُ إِلاَّ أُولُو الأَلْبَابِ رَبَّنَا لاَ تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنَا وَهَبْ لَنَا مِنْ لَدُنْكَ رَحْمَةً إِنَّكَ أَنْتَ الْوَهَّابُ
“U senga kitobni tushirgan zotdir. Unda muhkam oyatlar ham bor va ular kitobning aslidir va mutashobih (oyat)lar ham bor. Qalblarida hidoyatdan og'ish borlar fitna maqsadida va uni ta'vil qilish maqsadida undan mutashobih bo'lganiga ergashadi. Uning ta'vilini Allohdan boshqa hech kim bilmas. Ilmda sobit bo'lganlar esa, unga iymon keltirdik, barchasi Rabbimiz huzuridandir, derlar. Va faqat aql egalarigina eslaydilar. Ey Robbimiz, bizni hidoyat qilganingdan so'ng qalblarimizni og'dirmagin va bizga O'z huzuringdan rahmat ato qilgin. Albatta Sening O'zing ko'plab ato qiluvchisan”.
Bu, oyatdagi (Muhkam) so'zi mahkam, ochiq-oydin, boshqa yoqqa burib bo'lmaydigan, degan ma'noni anglatadi. (Mushtaboh) so'zi esa, o'xshash, birini biridan ajratish qiyin, bir necha ma'nolarni anglatadigan, degan ma'nolarni bildiradi. Qur'oni Karim oyatlari ham muhkam va mutashobihga bo'linadi, bӯlarni tepada aytib ӯtdik.
عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ يَسَارٍ أَنَّ رَجُلاً يُقَالُ لَهُ صَبِيغٌ قَدِمَ الْمَدِينَةَ فَجَعَلَ يَسْأَلُ عَنْ مُتَشَابِهِ الْقُرْآنِ فَأَرْسَلَ إِلَيْهِ عُمَرُ، رَضِيَ الله عَنْهُ وَقَدْ أَعَدَّ لَهُ عَرَاجِينَ النَّخْلِ فَقَالَ مَنْ أَنْتَ قَالَ أَنَا عَبْدُ اللهِ صَبِيغٌ فَأَخَذَ عُمَرُ عُرْجُونًا مِنْ تِلْكَ الْعَرَاجِينِ فَضَرَبَهُ وَقَالَ أَنَا عَبْدُ اللهِ عُمَرُ فَجَعَلَ لَهُ ضَرَبًا حَتَّى دَمِيَ رَأْسُهُ فَقَالَ: يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ حَسْبُكَ قَدْ ذَهَبَ الَّذِي كُنْتُ أَجِدُ فِي رَأْسِي. رَوَاهُ الدَّارِمِيُّ
Sulaymon ibn Yassordan rivoyat qilinadi: “Sabig' ismli bir kishi Madinaga kelib, Qur'onning mutashobih oyatlaridan so'ray boshladi. Umar roziyallohu anhu unga odam yubordilar va xurmo barglaridan tayyorlangan bir kaltakni tayyorlab qo'ydilar. (Kelganidan so'ng unga) «Sen kimsan?», dedilar. U: «Men Allohning quli Sabig'man» deb javob berdi. Shunda Umar haligi kaltaklardan birini olib: «Men esa Allohning quli Umarman», deb, uni savalay ketdilar. Kaltak zarbidan hatto uning boshi qonab ketdi. Shunda u: «Yetarli bo'ldi, ey amiral-mu'miniyn! Bo'ldi, boshimni qiynayotgan darddan qutuldim», dedi. Dorimiy rivoyat qilgan.
عَنْ أَبيِ الدَّرْدَاءِ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ أَنَّهُ قَالَ: «حَبَّذَا مَوْتًا عَلىَ الإِسْلاَمِ قَبْلَ الْفِتَنِ» رَوَاهُ نُعَيْمُ بْنُ حَمَّادٍ فِي «الْفِتَنِ».
Abu Dardo roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Fitnalardan oldin islomda o'lmoq qandoq ham yaxshi”, dedi. Abu Nu'aym ibn Hammod “Fitan” kitobida rivoyat qilgan.
Aslida inson umrini uzun bo'lgani yaxshi. Chunki uzun umr ko'rishi uni ko'proq savoblar jamg'arishiga sabab bo'ladi. Hadislarda inson o'ziga-o'zi o'lim tilashidan qaytarilgan. Ammo umrini buzg'unchilikka, ma'siyatlaru fitna-fasodga sarflagan kishining vafoti hayotidan yaxshi bo'larkan. Chunki shunda fitnalarga aralashib, katta g'unohlarni qilib qo'yishdan salomat bo'ladi.
Sahobalar fitnalar haqida vorid bo'lgan hadislarni o'z quloqlari bilan eshitganlar. Ularning odatlari eshitganlariga amal qilmagunlaricha boshqasiga o'tmaganlar. Abu Dardo roziyallohu anhu ham mana shu narsani his qilganlar. Fitna va fitnachini yomonligidan unga aralishib qolishdan ko'ra, o'limni ustun ko'rmoqdalar.
Dunyoda eng baxtli kishi kim? Savol juda ham qiziq. Ko'pchilikning hayoliga yoqtirgan narsalari huzurida mujassam bo'lishi degan javob keladi. Har kim bu savolga o'zicha javob beradi. Kimdir baxtni mol-dunyoda desa, yana kimdir bola-chaqa yana kimlardir oila qurishda deb biladi.
Voqelikda esa yuqoridagi narsalarga ega bo'lgan kishilarning hayoti tom ma'noda baxtli o'tayotganiga guvoh bo'lmaymiz. Yuqoridagi narsalarga ega bo'lmay ham baxtiyor yashab o'tgan insonlar juda ko'p. Kimningdir hayoti kambag'allikda o'tishi u uchun baxt hisoblanadi. Ha, demak baxt insonni yomon, nohush holatlarni keltirib chiqaradigan narsalardan xoli hayot kechirishi haqiqiy baxt hisoblanar ekan. To'g'ri, bu narsalar ham baxtga olib boradigan sabablardir. Ammo haqiqiy baxt kishining fitna, turli fitna-fasod ishlarga aralashib qolmay dunyodan salomat o'tishi ekan.
Sobit ibn Ibrohim tahorat ola turib ariqda oqib kelayotgan bir olmaga ko‘zi tushadi va olmani olib yeydi. Olmaning yarmini yeb bo‘lganida, uning haqqi haqida o‘ylab qoladi. Shu xayolda Sobit ibn Ibrohim ariq chetidan yurib olma oqib chiqqan bog‘ga kiradi va bog‘ egasiga:
– Yeb qo‘ygan yarimta olmam uchun haqqingizni halol eting. Qolgan yarmi mana, oling, – deydi.
– Mayli, haqqimni halol etaman, faqat bir shartim bor, – deydi bog‘ egasi yigitning halol, taqvoli ekanini anglab.
– Shartingizni ayting, – deydi Sobit ibn Ibrohim.
Shunda bog‘ egasi:
– Bir qizim bor, uni nikohingga olasan. Lekin rozi bo‘lishingdan avval uning holatidan seni ogoh etishim lozim. Qizimning ko‘zi ojiz, hech narsani ko‘rmaydi, soqov – gapirmaydi va yana qulog‘i eshitmaydi – kar, qimirlamaydi – shol, – deydi.
Bog‘ egasining gaplarini eshitgan Sobit ibn Ibrohim lol bo‘lib qoladi. Yeb qo‘ygan yarimta olmaning haqqidan qo‘rqib, qizga uylanishga rozi bo‘ladi va:
– Mayli, taklifingizni qabul qildim, zora shu bilan Allohning roziligiga erishsam, – deydi.
Ota qiziga oq fotiha beradi. To‘y-tomoshalar o‘tgach, Sobit ibn Ibrohim salom berganicha qizning yoniga kiradi. Qiz salomga alik qaytargancha qo‘li ko‘ksida qulluq qiladi.
Yigit bo‘layotgan ishlardan hayratlanadi: “Bu juda g‘alati-ku, soqov emas ekan-da, salomimga javob berdi. Tik turibdi, demak shol ham emas. Qo‘li ko‘ksida, bundan chiqdi ko‘zlari ham ko‘radi”.
Yigit shoshgancha tashqariga chiqadi va qizning otasiga: “Bu menga va’da qilingan qiz emas-ku, ko‘r, soqov, kar va shol deganingizning boisi ne?!” – deydi.
“Nega endi?” – izoh beradi qizning otasi: “Bu o‘sha qiz. Ko‘zi ojiz deganim – uning ko‘zlari Alloh harom qilgan narsaga boqmagan, qulog‘ining karligi – Alloh harom qilgan narsalarga quloq tutmagan, soqovligi ham rost, chunki tili Allohning zikrigagina aylangan, sholligi – yomon ishga yurmagan”.
Sobit ibn Ibrohim birovning haqqidan qo‘rqqanligi evaziga oliy mukofotga erishadi. Vaqt o‘tishi bilan uning ayoli yer yuzini ilm va fiqhga to‘ldirajak bir zotga, buyuk Imom Abu Hanifaga homilador bo‘ladi.