Sayt test holatida ishlamoqda!
03 May, 2025   |   5 Zulqa`da, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:48
Quyosh
05:18
Peshin
12:25
Asr
17:17
Shom
19:25
Xufton
20:50
Bismillah
03 May, 2025, 5 Zulqa`da, 1446

Fuat Sezgin: Dunyo xaritalarini birinchi boʼlib musulmonlar chizgan

18.07.2024   2601   2 min.
Fuat Sezgin: Dunyo xaritalarini birinchi boʼlib musulmonlar chizgan

Aтоқли турк олими Фуат Сезгин Aфрика, Осиё ва Европа хариталари дастлаб мусулмонлар томонидан тузилгани, уларнинг муаллифлари европаликлар деган фикр нотўғри эканини таъкидлади, деб ёзади “Aнадолу” агентлиги.

26 йил давомида бу масалани ўрганган олим шундай деди: “Мен тадқиқотни бошлаганимда, биздаги барча хариталарни европаликлар яратган деб ўйладим... Бу фикр Европада ҳам, ислом оламида ҳам кенг тарқалган.     Бироқ, биз бу қанчалик қийинлигини унутдик. Географик координаталарни акс эттирувчи аниқ харитани яратиш жуда узоқ ишдир. Масалан, инглизлар 18-19-асрларда Aвстралия харитасини чизишни бошладилар.

Ular oʼz flotining barcha imkoniyatlaridan foydalangan, ammo bu ishni bajarish uchun ularga taxminan 200 yil kerak boʼlgan. Ushbu muammolarni muhokama qilayotgan tadqiqotchilar hech qachon bunday qiyinchiliklarni hisobga olishmagan. Biroq, ular Oʼrta yer dengizi yoki Qora dengizning xaritalarini tuzish juda jiddiy bilim talab qilishini taʼkidlamaydilar, buning uchun kenglik va uzunlikni bilish kerak edi va buni hisoblash juda qiyin”.

Olim Amerikaga aynan musulmonlar birinchi tashrif buyurganiga ishonch hosil qildi: “Geografiya, kenglik va uzunlik tarixchisi sifatida men uchun xaritalar muhim, men ularga tayanaman. Amerikaga musulmonlar yetib kelganiga toʼliq aminman. Ular bir necha yuz yil davomida dunyoning bu qismini xaritalash ustida ishlaganlar”.

Vasko da Gama musulmon xaritalari tufayli Hindistonga ham yetib bora olganini taʼkidlagan Fuat Sezgin buni oʼzi ham isbotlashi mumkinligini taʼkidladi: “Vasko da Gama Portugaliyaga qaytganidan soʼng Afrika va Hind okeanining zamonaviy xaritasi chop etildi. Endi uni Vasko da Gama maʼlumotlariga asoslanib 2-3 oy ichida portugal geograflari chizgan deb daʼvo qilinmoqda... Buni aytadigan odamlarning kartografiyadan bilimlari yoʼq. Bunday xaritalarni 500 yildan keyin ham yaratib boʼlmaydi. Va bu notoʼgʼri maʼlumot butun dunyoga tarqaldi”.

 

Oʼzbekiston musulmonlari idorasi matbuot xizmati

Dunyo yangiliklari
Boshqa maqolalar

"Yog‘ochli sardoba" – Sirdaryoning turizm salohiyatini ochuvchi noyob yodgorlik

02.05.2025   7146   2 min.

Sirdaryo viloyatida joylashgan tarixiy va madaniy obidalar orasida XVI asrga tegishli "Yog‘ochli sardoba" alohida ahamiyatga ega. Buxoro xoni Abdullaxon II davrida, 1580 yilda qurilgan mazkur gidrotexnik inshoot nafaqat o‘tmishdan darak beradi, balki hozirgi kunda viloyat turizm salohiyatini rivojlantirishda muhim ahamiyat kasb etmoqda. 
 

Har bir tarixiy obida – xalqimiz tarixi va madaniyatining guvohi. Mirzacho‘l hududida joylashgan “Yog‘ochli sardoba” ham ana shunday noyob yodgorliklardan bo‘lib, uning me’moriy tuzilishi va muhandislik yechimi o‘z davrining ilg‘or bilimlariga tayanilganini ko‘rsatadi.


– Sardobaning gumbazsimon tuzilishi, 15 metrlik ichki diametri va 12 metr balandligi uni nafaqat amaliyotda samarali, balki arxitektura jihatdan ham o‘ziga xos namuna sifatida namoyon etadi. Yerdan ikki metr balandlikdagi tuynuklar, salqinlikni saqlovchi ventilyatsiya tizimi, simmetriyali qurilishi va devor qalinligining yuqoriga ko‘tarilgan sari yupqalashib borishi – bularning barchasi sardobaning betakrorligigidan dalolat beradi,– deydi tarixchi-arxeolog Solijon Qudratov.


Sardobaga arksimon kirish qismi orqali g‘ishtli zinapoyalardan foydalanib tushiladi. Kirish qismidagi yo‘lakcha ustidan esa xizmatchilar uchun maxsus xonalarga chiqish mumkin bo‘lgan aylanma zinapoya qurilgan.


So‘nggi yillarda mamlakatimizda turizmni rivojlantirishga alohida e’tibor qaratilayotgan bir paytda “Yog‘ochli sardoba” ham qayta tiklash ishlari doirasida o‘rganilmoqda. Ba’zi rekonstruksiya ishlari boshlangan bo‘lsa-da, ma’lum texnik va moliyaviy sabablarga ko‘ra, qurilish vaqtincha to‘xtab qolgan.


– Endi bu maskanni to‘liq ta’mirlab, turistik marshrutlarga qo‘shish, atrofida dam olish maskanlari, suv yo‘llari, mahalliy hunarmandchilik obyektlarini rivojlantirish rejalashtirilgan. Bunda davlat-xususiy sheriklik asosida yosh tadbirkorlarni ham jalb etish ko‘zda tutilmoqda, – deydi Sirdaryo viloyat hokimining o‘rinbosari Shohruh Isoqulov.


“Toshkent – Samarqand – Buxoro” magistral yo‘li bo‘ylab joylashgan “Yog‘ochli sardoba” hozirning o‘zidayoq sayohatchilar diqqatini o‘ziga tortmoqda. Shu bois, yaqin istiqbolda bu inshoot nafaqat tarixiy yodgorlik, balki madaniy-ma’rifiy tadbirlar o‘tkaziladigan, mahalliy va xalqaro turizmni qo‘llab-quvvatlaydigan muhim markazga aylanishi, shubhasiz. 


G‘ulom Primov, O‘zA muxbiri

O'zbekiston yangiliklari