Sadaqa berishning fazilatlarini savob va ajrlarini keltirib o‘tishdan oldin sadaqa so‘zini yaxshilab tushunib olishimiz lozim. “Sadaqa” so‘zi lug‘atda “Yaxshilik, ehson” ma’nolarini bildiradi. Istilohda esa, Alloh taolo roziligi uchun beriladigan har qanday narsa yoki bajariladigan amal sadaqa sanaladi. Odatda “Sadaqa” deyilsa, faqat muhtojlarga, faqir kishilarga beriladigan har qanday narsa tushuniladi. Aslida, xayr-ehsonning barcha turlarini shu so‘z bilan atasa bo‘laveradi. Sadaqa majburiy va ixtiyoriy bo‘ladi. Majburiy bo‘lgan sadaqa turiga farz va vojib bo‘lgan zakot, ushr, fitr, kafforot kabilar kiradi. Farzu vojibdan keyingi o‘rinda turadigan ixtiyoriy sadaqaga esa har qanday xayr-ehson, xudoyi (taom tariqasida berishlik), xayriya tashkilotlariga, jamg‘armalarga, yetimxona va qariyalar uylariga, ehtiyojmand oilalarga moddiy yordam kabilar kiradi. Ba’zi tushunmagan kishilar orasida farz, ya’ni, majburiy sadaqa bilan nafl (ixtiyoriy) sadaqani aralashtirib yuborish hollari uchraydi. Bundaylar farz bo‘lgan zakotni berishmaydi-yu, ammo sadaqa deb, turli ziyofat, turli marosimlar o‘tkazib, o‘zlaricha sadaqa qilgan bo‘lishadi. Aslida esa, hojatlaridan tashqari tijoriy (savdo aylanmasi uchun) mol-mulklari nisobga (ma’lum belgilangan miqdorga) yetgan kishilar, o‘sha mollari (boyliklari)ning qirqdan bir (40/1) ulushini (qismini) haqdorlarga (zakot olishga loyiq bo‘lgan insonlarga) berishlari majburiy sadaqa, ya’ni “Zakot”dir. Zakot ibodati islomning beshta farzidan biri va bu zakot ibodatini ado qilishlik ayni muborak Ramazoni sharif oylarida amalga oshirilsa, savobi, ajri, yanada ko‘payishligiga olib keladi. Endi esa, sadaqa berishning fazilatlari haqida hadisi shariflarni keltiramiz.
Sadaqa berishning fazilatlari juda ko‘p va mashhurdir.
Imom Buxoriy Abdulloh ibn Mas’uddan (raziyallohu anhu) rivoyat etishlaricha, Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi vasallam): “Sizlarning qay biringizga o‘z mol-mulkingizdan ko‘ra merosxo‘rlarning mol-mulki sevimli?” deb so‘radilar. Shunda as'hobi kirom: “Bizlarga o‘z mol-mulklarimiz mahbubroq, yo Rasuulloh”, deb javob berishdi. Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam): marhamat qildilar: “ Uning oldin yuborgani haqiqiy mol-mulkdir. Merosxo‘rlarning mol-dunyosi esa keyinda qolganidir.” Ya’ni Alloh taolo yo‘lida o‘zi nafaqa qilgan mol-dunyosi haqiqiy ehson hisoblanadi”.
Hadisda aytiladi: “Sadaqa qilinglar, zero sadaqa sizlarni do‘zaxdan qutqaradi “(Imom Tabaroniy “Avsat “larida Abu Nuaym esa “Xulya “da rivoyat etishgan)
Yana bir hadisi sharifda bunday rivoyat etiladi: ”Sadaqa qilinglar, bas, sadaqa jasadingizni do‘zax otashidan saqlaydi”. (Imom Tabaroniy “Avsat” kitoblarida va Abu Nuaym “Xulya”da rivoyat eshitgan.)
Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam): ”Kishining topgan molini o‘z oilasiga sarflashi ham sadaqa va ehsondir”, deganlar.
Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam : “Betoblaringingizni (kasallaringizni) sadaqa berish bilan davolanglar”, ya’ni dori-darmon qilish barobarida xayru-ehson va sadaqa qilish, inshaalloh dardlardan shifo topishda yordam qiladi.
Abu Hurayra (roziyallohu anhu) rivoyat qilinadi. “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Sadaqa berish bilan mol-dunyo kamayib qolmaydi. Alloh taolo kechirimli bo‘lgan bandasining izzat-sharafini ziyoda qiladi. Kishi Alloh uchun o‘zini hokisor tutsa, Alloh taolo uning martabasini baland qiladi”, dedilar”. (Imom Buxoriy va Muslim rivoyati).
Sarvari Koinot (sollallohu alayhi vasallam) Muoz ibn Jabalga (roziyallohu anhu) sadaqa yaxshilik eshiklaridan biri ekanini ta’kidlab, dedilar:
“Seni xayr (yaxshilik) eshiklariga dalolat qilaymi?” (ya’ni, yaxshilik eshiklari qanday amallar bilan ochilishini aytib beraymi) deya, ushbu uch narsani sanab berdilar: 1) Ro‘za to‘siq bo‘ladi; 2) Sadaqa xuddi suv olovni o‘chirgandek xatolarni o‘chiradi; 3) Kishining yarim kechada o‘qigan namozi solihlarning shiori bo‘ladi”. Hadisda vorid bo‘lganidek, sadaqa xatolarni o‘chirsa, albatta u (sadaqa) Alloh subhanahu va taoloning g‘azabini ham o‘chiradi. Boshqa bir hadisda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bunday marhamat qilganlar: “Sadaqa allohning g‘azabini o‘chirib, yomonlikni qaytaradi” (Imom Termiziy va Ibn Hibbon rivoyati). Shuning uchun ham Nabiy sollallohu alayhi vasallam sadaqa berishga targ‘ib qilib, unga odamlarni qiziqtirganlar.
Hadisi muboraklarida bu borada bunday marhamat qiladilar:
Abu Barzadan (roziyallohu anha) rivoyat qilinadi: “Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam): “Bir banda bir parcha non sadaqa qilsa, Alloh jalla va a’lo uni Uhud tog‘i barobarida ko‘paytiradi”, dedilar”. (Tabaroniy rivoyati).
Yuqorida keltirilgan Hadisi shariflar mazmuniga ko‘ra, ixlos bilan qilingan ozgina sadaqa (ehson) Allohning huzurida juda katta mukofotga sazovor bo‘lishligi, bilib-bilmay qilgan xato-kamchiliklarimiz o‘chirlishi, kasallarimizga davo bo‘lishligini, balo-ofatlardan omon bo‘lishligimizni, biz uchun yaxshilik eshiklari ochilishligini, martabalarimiz baland bo‘lishligini va sadaqa sababli sizu-bizning jasadimizni do‘zax otashidan Alloh taolo saqlashligini, va ozgina qilgan sadaqamizni ham Alloh taolo uni (sadaqamizni) (savobini) ko‘paytirib berishligini anglaymiz.
(Muftiy Usmonxon Alimov hazratlarining “Xay-ehson fazilatlari” kitobi asosida tayyorlandi).
Jumamuratov Yaqub,
Taxiatosh tumani “Muhammad Murod eshon” masjidi imom-xatibi.
Bismillahir Rohmanir Rohiym
Milodiy XV asrning yarmiga qadar yer yuzida insonlarni hidoyatga boshlovchi, ularga ilm o‘rgatib, ruhiy tarbiya beruvchi, ichki olamiga go‘zal naqshlar soluvchi, hidoyat mayoqlari bo‘lgan ulamolar, tariqat va tasavvuf murshidlari ko‘p edi. Lekin vaqt o‘tishi bilan ular birin-ketin boqiy dunyoga rihlat qildilar. Ularning vafotlaridan so‘ng insonlarni nur yuzli zotlarni ko‘rmaslik qo‘rquvi chulg‘ab oldi.
Alloh taoloning va’dasi – haq, bunga aslo shak-shubha yo‘q. Buyuk Robbimiz hech qachon habibi Muhammad sollallohu alayhi va sallamning ummatini yordamsiz qoldirmaydi. Darhaqiqat, shunday bo‘ldi ham. Musulmon olami G‘arbiy Panjobdagi Jhang shahridan ufqqa hidoyat mayog‘i bo‘lib ko‘tarilgan oyni ko‘rdi. Uning nuri juda tezlik bilan butun ufqni yoritdi. Qaqrab yotgan dillar rahmat bulutining yomg‘iridan qonib-qonib icha boshladi. Qo‘rquv va noumidlik o‘rnini ishonch va umid egalladi. U ulug‘ zot ulamolar va solihlar suyuklisi, shariat va tariqat piri hazrat Mavlono Pir Zulfiqor Ahmad Naqshbandiy Mujaddidiy edi.
Tavallud topishlari va yoshlik yillari
Hazrat 1953 yil 1 aprelda Hindistonning Panjob viloyati Jhang shahrida tug‘ilgan. Otasining ismi Alloh Deyeta hofizi Qur’on bo‘lib, Alloh roziligi uchun Qur’ondan dars berardi. Har kuni tahajjuddan keyin Qur’oni karimdan 3-4 pora tilovat qilish odati bor edi. Hazratning volidasi ham obida, soliha, taqvodor ayol edi. U zot onalarini bunlay xotirlaydi: “Men uch yoshimgacha onam bilan birga uxlardim. Kechalari uyg‘onib qolsam, volidam oldimda bo‘lmas edi. Har gal onamni joynamoz ustida tahajjud namozini o‘qiyotganini ko‘rardim. Onam namozini tugatishini ancha kutardim. Namozdan so‘ng yig‘lab uzoq duo qilardi. Onamning tahajjud namozida yig‘laganidek birovning bunchalik ko‘p yig‘laganini ko‘rmaganman. Ba’zan mening ismimni tilga olib, duo qilardi, bundan juda xursand bo‘lib uxlar qolar edim.
Boshlang‘ich ta’lim va tarbiya
Hazratning ta’lim va tarbiyasida u zotning akasi Malik Ahmad Alining hissasi katta bo‘lgan. U kishi qattiqqo‘l va mehribon edi. Hamisha ukalarini yomon xulqli bolalar bilan do‘stlashish va suhbatlashishdan uzoq qilgan.
Mavlono Zulfiqor Ahmad maktab va kollej darslaridan tashqari, Qur’oni karimni to‘liq yod olib, Qur’on hofizi bo‘ldi. Fors va arab tilidagi asarlarni, sarf-nahv (arab tili grammatikasi)ni, ayniqsa, hadisi sharifga doir bir qancha kitoblarni qunt bilan o‘qidi.
Ilohiy muhabbat otashi
Bu davrga kelib hazrat “G‘unyatut tolibiyn”, “Kashful mahjub” va shu kabi kitoblarni o‘qib, juda qattiq ta’sirlanadi. Qalbida muhabbat uchqunlari alanga ola boshlaydi.
Hazratga Shayxul Hadis Mavlono Zakariyo rahmatullohi alayhning “Fazoili zikr” nomli kitobida kelgan bir voqea juda qattiq ta’sir qiladi. Ushbu hikoyada Sirri Saqatiy rahmatullohi alayh aytadi: “Men Jurjoniy hazratlarini quruq talqonni chaynamasdan tanovul qilayotganini ko‘rdim. Shunda men “Axir, bu quvvat bo‘maydi. Non yesangiz-chi”, dedim. Shunda u zot: “Nonni chaynash va talqon yeyish uchun sarflanadigan vaqtni hisoblab chiqib, juda ko‘p vaqt isrof bo‘lishini bildim. Bu vaqtda yetmish marta “Subhanalloh” deb zikr qilish mumkin. Shu bois, yetmish yildan beri non yemayman”, deb javob beradi.
Bu voqea hazratning hassos tabiatiga shu darajada ta’sir etadiki, u zot ertayu kech, har holatda “Subhanalloh” zikrini tilidan tushirmaydi. Buning natijasida hazrat o‘ziga kamgaplik, oz yeyish, kam uxlashni odat qildi. Hazrat ikki yarim yil “Subhanalloh” zikrini tilidan qo‘ymadi. Ikki yil davomida har kun hojat namozini o‘qib Allohdan: “Yo Ilohiy, biror-bir komil piri murshidga uchrashtirgin, uning suhbatini menga nasib etgin”, deb duolar qildi.
Ilohiy rahmat jilvasi
Alloh taolo hech qachon xolis duoni rad qilmagan, qilmaydi ham. 18 yoshida hazrat bilan bog‘liq ajoyib voqea yuz berdi. Mavlono Zulfiqor Ahmad masjidda e’tikofda edi, tahajjud namozidan so‘ng zikrlardan forig‘ bo‘lgach, tong otishiga chamasi bir soatcha vaqt qolganda, joynamoz ustida uxlab qoladi va tushida hazrat Abu Bakr Siddiq roziyallohu anhuni ko‘radi. U zot barmoqlarini hazratning qalbga qo‘yib, “Alloh…”, “Alloh…” “Alloh…”, deydilar. Hazrat uyg‘onib ketadi, butun badani esa titrar edi.
Ustoz tutishlari
Bu voqeadan so‘ng hazrat namoz, zikr, tilovatlarida ajib bir lazzat tuya boshlaydi. Qalbi qattiqroq, lekin yoqimli tarzda ura boshlaydi. Hatto bir necha kun ko‘kslarini bog‘lab yuradi. Oxiri universitetdagi do‘stlari Janob Muhammad Aminga bo‘lib o‘tgan voqeani aytib beradi. U kishi Lohurga borib, Shayx Vajihuddindan maslahat oladi. Unga piri komil Abdulloh rahmatullohi alayhga xat yozishni tavsiya qilishadi. Xatga bir necha kundan keyin bunday mazmundagi javob keladi: “Ma’lum bo‘lgan narsa shuki, sizning qalbingiz ravshan bo‘libdi. Darhol bir ustozdan ta’lim oling, Alloh taolo siz bilan yuz minglab insonlarni hidoyatga boshlaydi. Agar ustoz tutmasangiz, la’natlangan shayton sizni fitnaga solishi mumkin”.
Bu xatni o‘qigach, hazrat Zulfiqor Ahmad o‘sha davrning mashhur naqshbandiya tariqatining Shayxi Mavlono Sayyid Zavvor Husayn Shoh rahmatullohi alayhning huzuriga borib, u zotni ustoz tutib, ta’lim oladi. Ustozlari vafotidan so‘ng, o‘sha davr naqshbandiya tariqatining yetuk murshidi hazrat Xoja G‘ulom Habibdan ta’lim olishni davom ettiradi.
1983 yil ustozidan xalfalik maqomini oladi va naqshbandiya tariqati asosida insonlarga ta’lim bera boshlaydi. Natijada naqshbandiya tariqatining yetuk shayxlaridan biriga aylanadi.
Albatta, avliyolarning karomatlari haqdir. Bundan bir necha yil oldin Xoja Mavlono Abdulloh: “Alloh sizni sababchi qilib yuz minglab insonlarni hidoyatga boshlaydi”, degan edi. Hozirgi kunda Shayx Mavlono Zulfiqor Ahmad Naqshbandiy hazratning shogirdlari va izdoshlari million nafardan oshib ketdi.
Hazrat zamonamiz muammolarini naqshbandiya tariqatining ta’limotiga ko‘ra, mohirona va zamonaviy misollar bilan tushuntirib beradi. Shayx hazratning nutq va ma’ruzalari diltortar bo‘lib, ruhiy tarbiyani isloh qilishga qaratilgan. Hazratning ma’ruza va suhbatlarini insonlar ko‘zda yosh bilan tinglab, gunohlariga chin ko‘ngildan tavba qilishadi. Eng muhimi, hayotda sunnatga amal qilishni odat tusiga kiritishadi.
Shayx Zulfiqor Ahmad hazratning asarlari kitobxonlar orasida qo‘lma-qo‘l, sevib mutolaa qilinadi. U zot diniy va dunyoviy ilmlarni puxta egallagani, bir necha xorijiy tillarda bemalol ma’ruza qilishi tufayli XXI asrda naqshbandiya tariqati ta’limotlarini nafaqat Osiyo, balki Yevropa va AQSHda ham keng targ‘ib qilmoqda. Hazrat yetmishdan ortiq mamlakatlarga, xususan, bir necha marta O‘zbekistonga ham tashrif buyurgan. U zot safarlarini xotirlab “Lohur se to xake Samarqandu Buxoro” (Lohurdan Samarqand va Buxoro tuproqlarigacha) nomli kitob yozgan.
Shayx Zulfiqor Ahmad Naqshbandiy hazrat Xoja Muhammad Abdulmolik Siddiyqiyning Qur’on hofizi bo‘lgan kichik qizlariga uylangan. Ulardan ikki o‘g‘il: Mavlono Pir Habibulloh Naqshbandiy va Mavlono Sayfulloh Naqshbandiy dunyoga kelgan.
Ta’lim olgan joylari
– 1967 yil – o‘rta maktab
– 1971 yil – Panjobda o‘rta maxsus ta’lim (kollej)
– 1976 yil – Lohurda elektr muhandisligi ixtisosligi
– 1990 yil – Shvetsiyada o‘z sohasi bo‘yicha malaka oshirgan
Diniy ta’lim yo‘li
– Otasidan Qur’onni to‘liq yod olgan.
– Jomiya Rehmaniya Jahaniya Mandi universitetida hadis fanidan to‘liq hadis davrasida bilim oldi.
– Jomia Qasim ul-ulum Multan universitetida ham hadis fanidan to‘liq hadis davrasida ishtirok etdi.
– 1971 yil Naqshbandiya tariqati va tasavvuf ta’limotidan Shayx Mavlono Sayyid Zavvor Husayn Shoh rahmatullohi alayhdan saboq oladi.
– 1983 yil Naqshbandiya tariqati va tasavvufdan hazrat Xoja G‘ulom Habib rahmatullohi alayhdan ta’lim oladi.
Yozgan kitoblari
“Ilohiy ishq”, “Ishqi Rasul”, “Habibimiz hayotlari”, “Suluk darajalari”, “Suluk maqomotlari”, “Naqshbandiya tariqatining zikrlari”, “Naqshbandiya shayxlari silsilasi”, “Dil davosi”, “Qalb xotirjamligi”, “Foydali ilm”, “Namunali ayol”, “Gunohlardan qanday saqlanamiz?”, “Erkak kamolotida ayolning o‘rni”, “Noumid bo‘lmang”, “Imonning ahamiyati”, “Qalbni poklash usullari”, Mag‘firat qilinish shartlari”, “Ayollar uchun islohiy tarbiyalar”, “Turmushning namunali ko‘rinishi”, “Muslima ayollar uchun yo‘riqnoma”, “Tasavvuf va suluk”, “Odobli nasibalidir”, “O‘limga tayyorlanish”, “Lahurdan Buxoro va Samarqand tuproqlarigacha”, “Islomning ayollarga mehribonligi”.
Xulosa o‘rnida shunday deyish mumkin, insoniyat taraqqiyoti tarixida shunday shaxslar bo‘lganki, ularning faoliyati mahalliy, madaniy hudud chegarasidan tashqariga chiqibgina qolmay, balki davrlar chegarasini yorib o‘tib, g‘oyalar rivojlanishida umumjahon jarayonining bir qismiga ham aylangan. Ularning asarlari barcha nodir hodisalar singari avval o‘tganlar tajribalarni eng qimmatli tomonlarini o‘zida gavdalantiradi, jamiyat ilmiy fikri hamda ma’naviy madaniyatning keyingi ko‘p asrlarda sodir bo‘ladigan olg‘a harakatini belgilab beradi. Mana shunday buyuk siymo bu so‘zsiz shayx Zulfiqor Ahmad Naqshbandiydir.
Nodir Odinayev