Dunyoning bir chekkasida nomi olamga ma’lum va mashhur bo‘lgan bir shahar bor edi. Shahar nihoyatda obod; ko‘rkam binolari, oziq-ovqatga to‘lib toshgan rastalari har qanday kishining havasini uyg‘otar, odamlari o‘ziga to‘q, deyarli muhtojlikda yashaydigan odamning o‘zi yo‘q edi.
Bu yerda har kuni ziyofatlar, ko‘ngilochar tomoshalar, va bir-biridan qiziqarli to‘y-u tantanalar bo‘lardi. Dasturxonlarda bo‘sh yerning o‘zi qolmas, ortib qolgan narsalarni esa birov bir tiyinga olmas edi...
Jazirama kunlarning birida o‘sha badavlat shaharning ichida bir notanish kimsa paydo bo‘ldi. U oppoq yopinchiq o‘rab yuzini berkitib olgan, ko‘chada kimni ko‘rsa unga salom berib ko‘nglini olgan, odamlarga iliq so‘zlar aytib ezgulikka da’vat qilar edi.
Bu hol shahar ma’murining qulog‘iga yetib borgach, o‘sha har yili bir paydo bo‘ladigan notanishning maqsadini bilmoqchi bo‘lib, uni huzuriga chaqirishlarini buyurdi. Biroz o‘tib, notanishning o‘zi shahar ma’murining yonida paydo bo‘ldi. Va unga qarab:
− Salom senga ey Allohning bandasi, – gap boshladi u, − qutlug‘ kunlaring muborak bo‘lsin!
− Nimalar deyapsan o‘zing?! O‘zi shundoq ham har kunimiz qutlug‘ bo‘lsa, yana qanaqa kun haqida aytyapsan? – hayron bo‘lib so‘radi ma’mur.
− Qanday bo‘lardi, Yaratganga kechalari duo qiladigan, undan gunohlarni kechirishlikni so‘rab iltijo qilinadigan, kechalari ibodatga qoim bo‘lib, unga istig‘forlar aytiladigan, odamlarga hayr-u sahovat qilib, ularning ko‘ngillarini oladigan, ko‘zni, qo‘lni, til va dilni gunohlardan muhofaza qilib, faqat yaxshiliklar qilinadigan kunlarni aytyapman-da! – javob berdi notanish.
Ma’mur uning so‘zlarini tinglab, istehzoli kulib qo‘ydi. Va dedi:
− Menga qara hoy notanish yo‘lovchi! Bizning hech narsadan kam joyimiz yo‘q! Har narsamiz yetarli, odamlarning qorni to‘q, ustlari but! Har kunimiz bayram, ziyofat! Endi menga aytchi, sen aytgan ishlarni qilishlikdan bizga nima naf?! Sen yaxshisi, yo‘lingdan qolma...
Notanish kimsa boshqa so‘z aytmadi. Va bir zum o‘tmay ko‘zdan g‘oyib bo‘ldi.
Oradan bir necha kunlar o‘tdi. Shahar ahli har doimgidek «shirin» hayotida yashashda davom etdi. Har kunlari bir xillikda – bazm-u jamshidlarda o‘tar, bu kunlarning o‘z poyoniga yetishi esa hech kimsaning hayoliga ham kelmas edi.
Bir kuni shunday bo‘ldi: shaharda qurg‘oqchilik boshlanib, ekinlar nobud bo‘ldi. Rastalar tez orada bo‘shab odamlar och qola boshladi. Endi o‘sha totli damlar yo‘q, hammayoqni qahatchilik egallab bo‘lgan edi. Ushbu holatni ko‘rib odamlar negadir o‘sha notanish kimsani yo‘qlab qolishdi. «Balki uning aytganlarini qilsak, Yaratgan bizlarni kechirib, yana avvalgi holimizga qaytarib qo‘yar?!» deb o‘ylashardi ular. Shahar ma’muri zudlik bilan o‘sha notanishni olib kelishga buyurdi. Biroq...Endi kech edi! O‘sha notanishni hech qayerdan topa olishmadi...
O‘sha notanishning ismi – Ramazoni Sharif edi! Shahar ahlining holiga tushishlikdan Allohning o‘zi saqlasin...
Sherzod HAYDARBЕKOV
Ahli sunna valjamoa aqidasiga ko‘ra Alloh taolo makondan pok deb e’tiqod qilinadi. Bu borada ahli sunna valjamoa imomlaridan naql qilingan ayrim jumlalar bilan tanishib olishimiz maqsadga muvofiqdir:
1. Hijriy 285 yilda vafot etgan Muhammad ibn Yazid al-Mubarrid "Al-Komil fil-lug‘oti val-adab" asarida keltirishicha, Aliy ibn Abu Tolib roziyallohu anhuga bir kishi dedi: "Robbimiz osmonlar va yerni yaratishidan oldin qayerda edi?" Shunda Aliy roziyallohu anhu: "Qayerda? degan so‘z makon haqidagi so‘roqdir. Vaholanki, Alloh taolo makon mavjud bo‘lmaganda ham bor edi", dedilar.
2. Abu Muti’ al-Balxiy "Al-Fiqhul absat" kitobida aytadi: "Alloh taolo qayerda? deyilsa, nima deb javob berasiz? dedim. Shunda u zot (ya’ni, ustozim Abu Hanifa rohimahulloh): "Bunday savol bergan kishiga, Alloh taolo makon yo‘qligida ham bor edi, maxluqotlarni yaratishidan oldin ham U bor edi. Na qayer, na biror maxluq, na biror narsa vujudga kelmaganida ham Alloh taolo mavjud edi. U barcha narsaning yaratuvchisidir, deyiladi", dedilar".
3. Abu Hanifa rohimahulloh "Al-Olim val-muta’allim" kitobining xutbasida aytadilar: "U (ya’ni, Alloh taolo) azalda ham shunday bo‘lgan (ya’ni, barcha komillik sifatlari bilan sifatlanib, barcha aybu nuqsonlardan pok bo‘lgan). U hamisha azalda bo‘lganidek bo‘lib qoladi".
4. Imom Moturidiy rohimahulloh "Kitob at-tavhid" asarida aytadilar: "Bu borada asl qoida shuki, makon yo‘qligida ham Alloh taolo bor edi.Makonlarning yo‘qolishi ham, hozirgidek qolishi ham joiz. Alloh taolo esa (olamni, xususan, makonlarni yaratganidan keyin ham) azaliy sifatlariga ko‘radir, azalda ham hozirda (biz Alloh taoloni unga ko‘ra tanigan) sifatlariga ko‘ra bo‘lgan. U o‘zgarishdan, zavolga uchrashdan, muhollik va botillikdan oliydir. Zero, bular (ya’ni, o‘zgarish va zavolga uchrash) olamning keyin paydo bo‘lganligi u orqali bilingan yaratilganlik belgilaridir".
5. Imom Moturidiy rohimahulloh "Ta’vilot al-Qur’on" asarida aytadilar: "Balki, makon yo‘qligida ham U (Alloh taolo) bor edi. Bas, U azaliy sifatlariga ko‘radir, U muhollik va o‘zgarishdan oliydir".
Alloh taolo barchamizni O‘zi haqidagi to‘g‘ri e’tiqodda sobit qadam qilsin!
Mir Arab oliy madrasasi katta o‘qituvchisi
Asrorxon Mahmudov tayyorladi