Ramazonning fazilatlarini har qancha gapirsakda, shuncha kamdir. Ayniqsa, bu oyning tarovati – ro‘za bilan yanada go‘zaldir. Kishi chin ixlos bilan ro‘za tutishni niyat qilar ekan, bu ibodatini faqatgina Alloh uchun ado etayotganini aniq anglaydi. Yaratgan roziligi uchun qiyinchiliklarga bardosh beradi, sabrli bo‘lishni o‘rganadi. Shu boisdan ham Alloh taolo hadisi qudsiyda ro‘zaning ajri ulug‘ ekanini aytadi: “Odam bolasining hamma amali o‘zi uchun, faqat ro‘za Men uchundir va uning mukofotini Men O‘zim berurman”.
E’tibor bering, ro‘za tutgan kishi, Alloh taolo mukofotini O‘zi berishini bilgan holda kamchilikka yo‘l qo‘yishi mumkinmi? Darhaqiqat, ro‘zador tutayotgan ro‘zasini “Alloh ko‘rib turibdi” degan ixlos bilan ado etadi. Kamchiliklarga yo‘l qo‘ymaslikka harakat qiladi. Ruhiyatidagi xotirjamlik tafakkurining tiniqlashib borishiga sabab bo‘ladi.
Hadisda shunday deyiladi: “Ro‘zadorga ikki xursandlik bordir. Ular ila suyungay. Iftor qilganda suyungay va qachon Robbisiga yo‘liqqanda suyungay”.
Qolaversa, bu oy buyukligining omillaridan biri ushbu hadisi sharifda go‘zal tarzda bayon qilinadi: “Qachon Ramazon kelsa, jannat eshiklari ochilur, do‘zax eshiklari yopilur va shaytonlar kishanlanur”.
Ushbu hadis bu oyning naqadar ulug‘ maqomga ega ekanini tasdiqlaydi. Hadisdagi shaytonlar kishanlanganligi mo‘min-musulmonlarni ushbu imkoniyatlardan foydalanib qolishga, kitob mutolaasiga, ezguliklar qilishga chorlaydi.
Ramazonning fazilati bu oyda Qur’oni karim nozil qilinishi bilan bog‘liqdir. Bu borada Baqara surasining 185-oyatida shunday marhamat qilinadi:
“Ramazon oyi – odamlar uchun hidoyat (manbai) va to‘g‘ri yo‘l hamda ajrim etuvchi hujjatlardan iborat Qur’on nozil qilingan oydir. Bas, sizlardan kim bu oyda (o‘z yashash joyida) hozir bo‘lsa, ro‘zasini tutsin. Kimki bemor yoki safarda bo‘lsa, (tuta olmagan kunlarining) sanog‘i boshqa kunlardandir. Alloh sizlarga yengillikni istaydi, og‘irlikni xohlamaydi”.
Shuningdek, bu oy mehr-muruvvat oyi bo‘lib, insonlar bir-birlariga ko‘mak beradilar, muhtojlarga yordam qo‘llari uzatiladi, o‘zaro yaxshiliklar qilinadi, bemorlardan hol-ahvol so‘raladi, arazlashgan kishilar muborak oyning sharofati bilan ginalarni unutadilar. Bu oyda butun yurtimizda ana shunday yaxshiliklar bilan, xotirjamlik va xursandchilik hukmron bo‘ladi.
Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi va sallamdan rivoyat qilingan hadisi sharifda shunday marhamat qilinadi: “Bu oy o‘zgalardan ko‘ngil so‘rash, mehr-muruvvat ko‘rsatish oyidir. Kim u kunda biror ro‘zadorga iftorlik qilib bersa, bu uning gunohlariga mag‘firat va jahannamdan ozod bo‘lishiga sabab bo‘ladi”.
Qolaversa, ushbu oyning sharofati bilan gunohlar avf etiladi, ro‘zadorlarga ko‘plab ajrlar beriladi.
Bu haqda Nabiyimiz sallallohu alayhi va sallamdan keltirilgan hadisda shunday deyiladi: “Ramazon oyining birinchi kechasi Alloh taolo aytadi: “Kim bizni yaxshi ko‘rsa, Biz ham uni yaxshi ko‘ramiz. Kim Bizni talab qilsa, Biz ham uni talab qilamiz. Kim Bizdan mag‘firat so‘rasa, Biz uning gunohlarini Ramazon hurmatidan kechiramiz”.
Ramazon o‘ttiz kun davom etadi. bu kunlarni mazmunli o‘tkazishga harakat qilish har bir musulmonning ulkan imkoniyatidir. Ezguliklarga shoshilish cheksiz savoblarga musharraf etadi. Bu oyda bilim olish, kitob mutolaasi ilmning ziyoda bo‘lishiga zamin yaratadi. Barakali kunlarning har bir lahzasi qimmatlidir. Ulardan foydalanib qoling!
Binobarin, quyidagi hadisda shahri sultonning naqadar buyuk ekani ta’kidlanadi: “Agar ummatlarim Ramazon oyining sharafini bilganlarida edi, yil o‘n ikki oy Ramazon bo‘lishini orzu qilar edilar, chunki ularning toati maqbul, duolari mustajob, gunohlari mag‘firat etilib, jannat ro‘zadorlarga muhtoj bo‘ladi”.
“Ko‘kaldosh” o‘rta maxsus islom bilim yurti
mudarrisi J.Kulbayev
Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
عَنْ أَبِي سَعِيدٍ رَضِي اللهُ عَنْهُ قَالَ: كَانَ بَيْنَ خَالِدِ بْنِ الْوَلِيدِ وَبَيْنَ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ عَوْفٍ شَيْءٌ، فَسَبَّهُ خَالِدٌ فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: لَا تَسُبُّوا أَحَدًا مِنْ أَصْحَابِي، فَإِنَّ أَحَدَكُمْ لَوْ أَنْفَقَ مِثْلَ أُحُدٍ ذَهَبًا مَا أَدْرَكَ مُدَّ أَحَدِهِمْ وَلَا نَصِيفَهُ. رَوَاهُ الْأَرْبَعَةُ. وَلِلتِّرْمِذِيِّ: إِذَا رَأَيْتُمُ الَّذِينَ يَسُبُّونَ أَصْحَابِي فَقُولُوا لَعْنَةُ اللهِ عَلَى شَرِّكُمْ.
Abu Sa’iyd roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:
«Xolid ibn Valid bilan Abdurrahmon ibn Avfning o‘rtasida bir gap o‘tgan edi. Bas, Xolid uni so‘kdi. Shunda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:
«Sahobalarimdan birortasini ham so‘kmanglar! Sizlardan biringiz Uhud mislicha oltin nafaqa qilsa ham, ulardan birining muddicha yoki yarim muddichasiga yeta olmas», dedilar».
To‘rtovlari rivoyat qilganlar.
Termiziyning rivoyati:
«Qachon sahobalarimni so‘kayotganlarni ko‘rsangiz, «Sizning sharringizga Allohning la’nati bo‘lsin», denglar», dedilar».
«Mudd» – og‘irlik o‘lchovi.
Ushbu hadisi sharifdan bir necha xulosalar kelib chiqadi:
1. Sahobai kiromlarni mutlaqo so‘kib bo‘lmasligi.
2. Sahobai kiromlarning qilgan amallari, jumladan, sadaqalarining savobi ham ko‘p martaga ziyoda qilib berilishi.
3. Sahobai kiromlarni so‘kish sharr – yomonlik ekanligi.
4. Sahobai kiromlarning so‘kilayotganiga guvoh bo‘lib qolgan kishi u zotlarni himoya qilmog‘i lozimligi.
5. Sahobai kiromlarni so‘kkan odamlarga: «Sizning sharringizga Allohning la’nati bo‘lsin», deyish lozimligi.
Oyati karimalar va hadisi shariflar sahobai kiromlarning fazllari qanchalik ulug‘ ekanligini, ularni ehtirom qilish va e’zozlash lozimligini ko‘rsatadi. Biz, musulmonlar bu ishni ixlos bilan bajarmog‘imiz lozim. Shu bilan birga, o‘zimiz bu ulug‘ insonlarning hech birlarini so‘kishga jur’at qilmasligimiz, ba’zi bir ushbu nobakorlikni qiladiganlar chiqib qolgudek bo‘lsa, ularni bu ishdan qaytarishimiz kerak bo‘ladi.
Endi sahobai kiromlar haqida asar bo‘lib qolgan ba’zi bir fikrlarni ham o‘rganaylik.
Abu Nu’aym «Hilyatul avliyo»da Abdulloh ibn Mas’udning quyidagi gaplarini keltiradi:
«Alloh taolo bandalarining qalblariga nazar solib, Muhammad sollallohu alayhi vasallamni ixtiyor qildi va u zotni O‘z risolasi ila yuborib, O‘z ilmi ila tanlab oldi. So‘ngra u zotdan keyingi odamlarning qalblariga nazar soldi va u zotning sahobalarini tanlab oldi. Bas, ularni O‘z dinining yordamchilari va Nabiysining vazirlari qildi».
Abu Nu’aym Abdulloh ibn Umar roziyallohu anhudan rivoyat qiladi:
«Kim birovning sunnatini oladigan bo‘lsa, vafot etgan kishining sunnatini olsin. Muhammad sollallohu alayhi vasallamning sahobalari ushbu ummatning eng qalbi yaxshilari, eng ilmi chuqurlari va eng takallufi ozlari edilar. Ular Alloh taolo tomonidan U Zotning Nabiysiga sahoba bo‘lish uchun va U Zotning dinini naql qilish uchun tanlab olingan qavm edilar. Bas, ularning axloqlari va tutgan yo‘llariga o‘xshashga urininglar. Ka’baning Robbisi bo‘lgan Alloh ila qasamki, Muhammad sollallohu alayhi vasallamning sahobalari mustaqim hidoyatda edilar».
Sahobai kiromlarni ehtirom qilish va ularga nisbatan beodoblik qilmaslik haqidagi shuncha ta’limotlarga qaramasdan, keyinchalik ba’zi bir tomonlar u buyuk zotlarga nisbatan beodoblik qilishga o‘tdilar. Orada ko‘plab tortishuvlar bo‘ldi. Nihoyat, «Ahli Sunna va jamoa» aqiydaviy mazhabining ulamolari sahobai kiromlarga nisbatan mo‘min musulmonlar qanday munosabatda bo‘lishlari kerakligi haqidagi gaplarni aqiyda kitoblariga bitib qo‘ydilar.
«Hadis va hayot» kitobining 21-juzidan olindi