Seni sog‘inaman! Sen barokatlar, ne’matlar, yaxshiliklar sochiladigan oysan. Sen kirib kelishing bilan Jannat eshiklari ochilib, Do‘zax eshiklari yopilishi hamda shaytonlar zanjirband qilinishi mo‘minlarni ruhan ko‘klarga ko‘taradi.
Ammo kelganingda, essiz, g‘aflatda qolayotganimni his qilib ich-ichimdan tushkunlikka tushaman. Lekin kelmasingdan astoydil quyidagicha reja qilaman:
Zero, nafsimni yengolmay, irodasizlik qilayotganim uchun ich-ichimdan alam nidosida yashayapman, Ramazonim!
Ro‘zadorman, ammo qabuli bormi-yo‘qmi bilmayman. Chunki bilib-bilmay uni u deyman, buni bu. Sening bag‘ringda o‘zimni shunchalar sokin va xotirjam sezamanki, senga to‘yish uchun g‘aflat xalaqit beradi.
Shunchaki, savoblarsiz sendan ayrilish – oilam uchun ham katta yo‘qotish. Birinchi sinfda o‘qiydigan o‘g‘lim, alhamdulillah, seni anglagan shekilli, seni tutmoqchi bo‘ldi. Birinchi tashrifing kunida biroz mazasi ham bo‘lmadi, hamda yosh deb uyg‘otmadik. Ammo ikkinchi kun, farzandlarimni uyg‘otayotib: “Turinglar, xayr va savobni qo‘ldan boy bermanglar”, dedim. O‘g‘lim esa uyg‘onmadi. Ammo Sensiz kuni o‘tayotganidan rosa xafa bo‘lib:
– Nega meni uyg‘otmadingiz? – dedi.
– Jon bolam, uyg‘otsam turmading-ku? - dedim.
– Axir men ham ro‘za tutmoqchi edim.
Opasi:
– Sen hali yoshsan, – dedi.
Men esa uning Senga bo‘lgan ishtiyoqini ko‘rib shunday sevindim-ki, buni izohlash qiyin. U yana:
– Meni albatta, uyg‘oting, ro‘zani tutishim kerak, agar uyg‘onmasam, tepib-urib bo‘lsa-da uyg‘oting, xo‘pmi? – dedi.
Qalb ko‘ziga yosh keldi, bu sevinchdan. Ramazonim, seni yosh murg‘ak shunchalar ardoqlasa, biz kattalardan g‘aflat ketmasa...
Yana so‘zini davom ettirdi u:
– Saharda uyg‘onishim uchun 10 marta “Fotiha” surasini, 10 marta “Ixlos” surasini o‘qiyman, shunda Xudo xohlasa, bir uyg‘otganingizdan turaman, – dedi.
Haqiqatan, bu suralarni o‘qigandan keyin o‘g‘lim bir uyg‘otganimdan sakrab turdi va shu kuni Seni tutishga musharraf bo‘ldi. Uning gapi rost amalga oshganidan unga savol berdim:
– Bolajonim, shu suralarni 10 martadan takrorlasang, tura olishing mumkinligini qayerdan bilding, biz senga unday o‘rgatmagan edik-ku?
– O‘zim shunday deb o‘yladim, chunki yomon tushlar ko‘rganimda o‘sha suralarni uch martadan o‘qisam, yaxshi, tinch, qo‘rqmasdan uxlar edim, shunday qilishimni o‘zingiz o‘rgatgan edingiz – dedi ishonch bilan.
To‘g‘risi, ba’zida bolajonimning fikrlari meni juda ajablantiradi. Nafaqat bu uchun, balki hammasi uchun Yaratganga behisob, beadad shukrlar aytaman. Alloh va uning Rasulidan bo‘lak yordamchim yo‘q. Shunday ekan, tavakkalim – Allohga, muhabbatim esa –Rasulullohgadir.
Azizlar, savob amal va ibodatlarimizga ziyodasi bilan ajr beradigan Mohi Ramazonni jami hikmat va xayrlari bilan qo‘lga kiritishni barchamizga nasibu ro‘z aylasin. Aksincha, g‘aflatimiz uchun oxiratda nadomatlar girdobida qolmaylik. Qilayotgan amallarimizni riyo va ko‘z-ko‘z uchun qilishdan yoki Ramazon kunlarini ro‘zasiz, duolarsiz o‘tkazish qiyomatda o‘zimizga qarshi dalil sifatida qo‘llanilishi mumkinligini ham unutmaylik.
Barchangizga yana bir bor, Ramazoni sharif muborak bo‘lsin.
Nilufar BOZORBOY qizi
Yer yuziga eng yaqin bo‘lgan yulduz — Quyosh barcha mavjudotlar, jumladan, insonlar uchun hayotiy muhim sayyoradir. Quyosh barcha organik molekulalar hosil bo‘lishida ishtirok etib, insonlar ham quyosh nurisiz yashay olmaydi.
Quyosh nuri triptofan aminokislotasining serotonin gormoniga aylanishida yordam beradi. U bizga quvonch va o‘zimizga ishonch tuyg‘usini beradi, kayfiyatimizni ko‘taradi. Serotonin kuchli antidepressant bo‘lib, miya, mushaklar va ichki organlar faoliyatini yaxshilaydi.
Quyosh nuri orqali turli kasalliklarga davo topish mumkin, jumladan, immuniteti pasaygan, uyqusizlik, gormonal kasalliklar va mavsumiy affektiv kasalliklarga chalingan odamlar uchun quyoshda toblanish foydali bo‘ladi.
Bundan tashqari, quyosh ultrabinafsha nurlarining yana bir muhim xususiyati mavjud: u teri hujayralarida D vitamini ishlab chiqarishda faol ishtirok etadi.
D vitamini organizmga kalsiyning so‘rilishi uchun zarur element hisoblanadi. U osteoporoz rivojlanishining oldini oladi, suyak to‘qimalarining tiklanishiga yordam beradi va bolalarda suyaklar deformatsiyasi va o‘sish bilan muammolarning oldini oladi.
Quyosh nuri depressiyadan qutqaradi, undan hosil bo‘ladigan D vitamini nafas olish va gormonal kasalliklarning oldini oladi va keksayganda demensiya va ateroskleroz rivojlanishidan himoya qiladi.
Ammo uzoq muddatga quyosh nurlari ostida qolish tanaga zarar yetkazadi.
Quyosh nurlari birinchi navbatda teri va ko‘zlarga ta’sir qiladi. Xususan, yoz faslidagi o‘ta issiq havo sharoitida terining quyosh nuriga sezgirligi oshadi va fotodermatit kasalligi yuzaga keladi.
Ortiqcha quyosh nuri immunitetni zaiflashtiradi va teri hujayralarida mutatsiyaga sabab bo‘ladi. Bu esa o‘z navbatida teri saratoni — melanoma, retinoblastomaga olib keladi.
Quyosh ostida uzoq qolish homilador ayollar uchun xavflidir. Chunki ortiqcha nurlanish homila rivojlanishi uchun muhim bo‘lgan B9 vitamini, ya’ni foliy kislotasi miqdorini kamaytiradi.
Oftob nurlarining salbiy ta’sirlaridan yana biri, tomirlarni kengaytirishi va oyoqlarda varikoz, yuzda esa ingichka tomirlarning yorilishidan kelib chiquvchi qizil dog‘lar paydo bo‘lishiga sabab bo‘lishidir.
Quyosh nurlari keyinchalik terining barvaqt qarishini keltirib chikaradi. Chunki bu nurlar teridagi to‘qimalarni bo‘shashtiradi va u tezda qurishib-burisha boshlaydi.
Har yili quyoshning ultrabinafsha nurlari ta’siridan teri saratoni kasaliga uchrab minglab insonlar hayotdan ko‘z yummoqda.
Yosh bolalar uchun quyoshda yurish yanada xavflidir. Bolalik va yoshlik chog‘ida ko‘p quyoshda qorayganlarda yoshi o‘tgandan keyin teri saratoni kasaliga uchrash ehtimoli ortadi.
Ayniqsa, qorayishni “sog‘lik alomati” deb biluvchilar, bolalik chog‘idayoq keyingi yillarda teri saratoni bo‘lishiga kifoya qiladigan miqdorda quyoshning salbiy ta’sirini olishga ulgurgan bo‘ladilar. Yoz mavsumi tugashi bilan tana rangi ochilishiga qaramay, ultrabinafsha nurlari ta’siri ketmaydi.
Quyoshning zararlari haqida Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ummatlarini 14 asr avval bunday ogohlantirganlar: “Oftobda o‘tirmang. Oftobda o‘tirish kishi tanasini buzib, kuritadi. Ya’ni, namligini tortib oladi, terisini buzadi. Terisi qurib, kiyimi ham eskiradi. U inson badanidagi yashiringan kasalliklarni yuzaga chiqaradi”.
Boshqa hadisda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “...Albatta, haroratning shiddati jahannamning qaynab chiqqan issig‘idandir”, deganlar.
Shuning uchun, jazirama issiq kunlarda oftob ostida ko‘p qolishdan saqlaning hamda ko‘proq “Allohumma, ajirniy minan-naar” (Allohim, meni do‘zaxdan saqlagin) deb duo qilishni unutmang!
Davron NURMUHAMMAD