Bismillahir Rohmanir Rohiym
Yosin surasida Muhammad sollallohu alayhi va sallam haqiqiy payg‘ambar ekanlari, Iso alayhissalom tomonidan Antokiya shahriga yuborilgan elchilar ko‘rgan-kechirgani, Habib Najjor ismli kishi imon yo‘lida jonini fido qilishi, quyosh, oy, yulduzlar ilohiy qonuniyat asosida harakatlanishi bayon etilgan. Shuningdek, jannat va do‘zax ahllarining qiyomat kunidagi holatlari, tavhid masalasi, qayta tirilish haqligiga dalolat qiluvchi oyatlar keltirilgan.
Yosin surasi fazilatlari to‘g‘risida ko‘p hadisi shariflar rivoyat qilingan. Ularda aytilishicha, kimda-kim bu surani ixlos bilan o‘qisa, hojati ravo bo‘ladi, xavf-xatarda bo‘lsa xotirjamlik topadi, kambag‘al bo‘lsa boylikka erishadi, mahbus bo‘lsa ozodlikka chiqadi, qarzdor bo‘lsa qarzini oson uzadi.
Rasululloh sollallohu alayhi va sallam aytadilar: “Yosin Qur’onning qalbidir. Kim uni Alloh (roziligi)ni, oxirat kunini istab tilovat qilsa, gunohlari kechiriladi. Uni o‘liklaringizga o‘qinglar” (Imom Nasoiy, Imom Ahmad rivoyati).
Boshqa hadisda sevikli Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam: “Qaysi bir mayyit huzurida Yosin surasi o‘qilsa, Alloh unga yengil qiladi”, deganlar.
Qaysi bir banda tong otganida Yosin surasini o‘qisa, Alloh uning gunohlarini kechiradi. Bundan tashqari Qur’onni o‘n marta xatm qilish savobini oladi, barcha hojatlari ravo etiladi.
Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: “Kim kun avvalida Yosin surasini o‘qisa, hojatlari ravo etiladi”, deb aytganlar.
Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda: “Kim Yosin surasini tunda o‘qisa, o‘sha kechada gunohlari mag‘firat etiladi”, deyilgan.
Demak, boshiga tashvish tushgan, og‘ir ahvolda qolgan kishi Yosin surasini o‘qisa, Alloh unga najot beradi, murod-maqsadiga yetadi.
Yahyo ibn Abu Kasir rahimahulloh aytadi: “Kim tong otganda Yosin surasini o‘qisa, kechgacha xursandchilikda bo‘ladi. Kim uni kech kirganda o‘qisa, tong otguncha xursandchilikda bo‘ladi”.
1. Olimning to‘liq ismi sharifi Muhammad ibn Muhammad ibn Mahmud Abu Mansur Moturidiy Samarqandiy Ansoriy.
2. Kamoliddin Bayoziyning tahqiqiga ko‘ra bu zotning nasabi ulug‘ sahobiy Abu Ayyub Ansoriyga borib taqaladi.
3. Abu Mansur Moturidiyning qaysi yilda tug‘ilgani aniq ma’lum emas. Ammo ustozi Muhammad ibn Muqotil Roziy hijriy 248 (milodiy 862) yilda vafot etgani aytilgan. Shunga ko‘ra, Abu Mansur Moturidiy hijriy 240 (milodiy 854) yildan oldin tug‘ilgani taxmin qilinadi.
4. Imom Moturidiy ko‘plab ustozlardan ta’lim olgan. Quyidagilar ularning eng mashhurlari:
5. Ushbu olimlar Imom Moturidiyni Imom Abu Hanifa rahimahullohgacha bo‘lgan sanadini bog‘lovchi ustozlar hisoblanadi.
6. Imom Moturidiyning shogirdlari uning ilimy merosini davom ettirib, bu ta’limotni rivojlantirganlar. Masalan:
7. Abu Mansur Moturidiy tafsir, usulul fiqh va aqoid kabi shar’iy ilmlarning turli yo‘nalishlari bo‘yicha asarlar ta’lif etgan.
8. Tafsir yo‘nalishi bo‘yicha “Ta’vilotu ahli sunna” nomli tafsir yozgan.
9. Usulul fiqh yo‘nalishida “Ma’xozush sharoi’” (Shar’iy hukmlar manbasi) va “Jadal” (Ilmiy bahslar) nomli ikkita kitob yozgan.
10. Ulamolar Abu Mansur Moturidiy aqoid ilmi bo‘yicha yozgan asarlarini o‘rganib chiqib, ularni uch turga ajratganlar:
11. Abdulhay Laknaviy “al-Favoidul-bahiya” asarida Imom Abu Mansur Moturidiyni mutakallimlar imomi va musulmonlarning to‘g‘ri aqidasini asoslab bergan buyuk alloma sifatida tavsiflaydi. Uning ta’kidlashicha, Imom Moturidiy benazir asarlar yaratib, botil aqida vakillarining buzg‘unchi g‘oyalariga raddiyalar bergan.
12. Ulamolar aytadilarki, Hujjatul Islom (Islom dini hujjati) deyilganda faqat Imom G‘azoliy tushunilganidek, Imomul hudo (to‘g‘ri yo‘lga boshlovchi) deyilganda ham faqat Imom Moturidiy tushuniladi.
13. Butun hayotini ilm ma’rifat o‘rganish va uni yoyish bilan o‘tkazgan Abu Mansur Moturidiy rahmatullohi alayh hijriy 333 (milodiy 945) yilda taxminan to‘qson besh yoshida Samarqandda vafot etgan va Chokardiza qabristoniga dafn etilgan.
14. 2020 yil O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi huzurida “Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi” tashkil etilgan.
15. Shuningdek, 2025 yil mart oyida Davlatimiz rahbari tomonidan buyuk olimga yuksak hurmat ifodasi o‘laroq “Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini keng nishonlash to‘g‘risida”gi qaror qabul qilindi.