Sayt test holatida ishlamoqda!
15 May, 2025   |   17 Zulqa`da, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:29
Quyosh
05:04
Peshin
12:24
Asr
17:24
Shom
19:38
Xufton
21:07
Bismillah
15 May, 2025, 17 Zulqa`da, 1446

Ramazon lug‘ati

30.04.2020   3821   2 min.
Ramazon lug‘ati

Malumotxona

Ramazon – Ramazon arabcha «ar-ramad» degan so‘zdan olingan bo‘lib, quyosh haroratining juda isib, qaynab ketishini anglatadi. «Ramazon» deyilishiga sabab, bu oyda gunohlar kuydiriladi. Ularni yondirib, kul qiladigan narsa solih amallardir.

Ro‘za – o‘zbek tiliga «ro‘za» deb tarjima qilinadigan «savm», «siyam» so‘zi lug‘atda nafs istaklaridan o‘zini tiyishni bildiradi. Istilohiy ma’nosi esa niyat qilib, tong otganidan kun botgunicha nafsning eng katta istaklari qatoriga kiruvchi yeyish-ichish va jinsiy aloqa kabi zaruriy ehtiyojlardan tiyilishdir.

Taroveh – lug‘atda dam olish, istirohat qilish ma’nolarini anglatadi. Istilohda esa ramazon oyi kechalarida xufton namozidan keyin, vitr namozdan oldin o‘qiladigan ta’kidlangan sunnat namozdir.

Xatm – tugatish, yakunlash. Taroveh namozlarida Qur’oni karimni bir oyda eng kamida bir marta o‘qish.

Tasbeh – Alloh taoloni turli noshoyista sifatlardan poklab yod etish.

Taroveh tasbehi – taroveh namozlarida har to‘rt rakatda dam olish uchun o‘tirgan aytiladigan tasbeh.

E’tikof – lug‘atda biror narsani ushlab turish, turib qolish degan ma’nolarni bildiradi. Shariatda esa masjidning ichidan chiqmay, Alloh taologa qurbat hosil qilish niyatida bir necha kun ibodatni lozim tutish ma’nosini anglatadi.

Qadr kechasi – Alloh taolo Qur’oni karimda “ming oydan yaxshiroq kecha” deya ta’riflagan, uning fazilati haqida alohida “Qadr surasini nozil qilgan tun. Ko‘pgina ulamolar qadr kechasini ramazon oyi oxirgi o‘n kunligining toq kechalaridan izlash kerakligini ta’kidlashgan.

Fitr sadaqasi – inson o‘zini poklashi, ro‘zada yo‘l qo‘yilgan ba’zi kamchiliklar o‘rnini to‘ldirishi, kambag‘al va muhtojlarga yordam bo‘lishi uchun joriy qilingan moliyaviy ibodatdir. Birlamchi ehtiyojidan ortiqcha mablag‘ga ega bo‘lganlarning fitr sadaqasini berishlari vojib.

Shayxi foniy – Ramazondan boshqa paytda ham, umrining oxirigacha ro‘za tuta olmaydigan kishilar. Masalan o‘ta qari va surunkali kasalga chalinganlar.

Fidya – lug‘atda badal, evaz degani. Biror uzrli sabab bilan ro‘za tutishga madori yetmaydiganlar har ramazonning har bir uni uchun bir miskinni bir kunlik taom bilan to‘ydiradi.

Kafforat – uzrsiz, qasddan ro‘zasini buzgan odam jazo sifatida ikki oy uzluksiz ro‘za tutadi. Bunga madori yetmasa, 60 nafar miskini ertalab va kechqurun ovqatlantiradi.

Zumrad FOZILJON qizi tayyorladi.

Ramazon-2020
Boshqa maqolalar

“Qiroat qilib ko‘tarilaver”

14.05.2025   2280   3 min.
“Qiroat qilib ko‘tarilaver”

Tartil bilan Qur’oni karimni qiroat qilish muhim amallardan biri bo‘lib, harflarni maxrajlaridan chiqarib, Allohning kalomini tushunib, tajvid qoidalari bilan to‘g‘ri o‘qishni anglatadi. “Tartil”ning lug‘aviy ma’nosi “biror narsani dona-dona qilib terish”ni anglatadi.

Qur’oni karim Alloh taoloning kalomi bo‘lib, uni tartil bilan o‘qish U zotning buyrug‘idir. Muzzammil surasi 4-oyatda shunday deyiladi: “Va Qur’onni tartil bilan tilovat qil”.

Ali roziyallohu anhudan oyatning ma’nosini so‘rashganda, “tartil – harflarni yaxshilash, vaqf o‘rinlarni bilish”, deb javob qilganlar. Jabroil alayhissalomga Muhammad alayhissalom Qur’onni tartil bilan o‘qib berganlar.

Tartil bilan Qur’on qiroat qilish uchun bir qancha qoidalarga rioya qilish lozim. Ular quyidagilarni o‘z ichiga oladi:

  1. Tajvid qoidalariga rioya qilish: “Tajvid”ning lug‘aviy ma’nosi “sifatini oshirish, ziynatlash, chiroyli qilish”ni bildiradi, istilohda Qur’ondagi so‘zlarning har birini o‘z miqdori va sifatida talaffuz qilish, iste’lo va istifola harflarini bir-biridan farqlab, tafxim, tarqiq, idg‘om, izhor kabi qoidalarga amal qilib o‘qishni anglatadi.
  2. Dona-dona, bir maromda va aniq o‘qish: Tartil bilan o‘qishda shoshilmaslik, har bir kalimani aniq tarzda o‘qish muhimdir. Bu oyatlarning ma’nosini tushunishga yordam beradi. Imom Shofeiy tartilning eng ozi tilovatda shoshilishni tark etishdir deganlar.
  3. Ma’nolarini tadabbur qilish: Qur’on ma’nolarini anglash tartilning muhim qismidir. Oyatlarning ma’nosini bilish ularni qalbga singdirishga yordam beradi.
  4. Ixlos va taqvo: Qur’onni faqat Allohning roziligi uchun o‘qish kerak. Ixlos bilan o‘qilgan Qur’onning barakasi va savobi ulug‘ bo‘ladi.
  5. Poklik va ehtirom: Qur’onni tahorat bilan o‘qish, tinch joyda va e’tibor bilan o‘qish tartilning sifatini oshiradi.

Tartil bilan Qur’on o‘qishning foydalari juda ko‘p. Ulardan ba’zilari:

  • Ruhiy oziq: Qur’on qalb uchun nurdir. Uni tartil bilan o‘qish insonning ruhini yanada sayqallaydi va Allohga yaqinlashtiradi.
  • Savob: Har bir harf uchun ko‘plab savob beriladi. Tartil bilan o‘qish bu savobni yanada oshiradi.
  • Qalb xotirjamligi: Qur’on qiroatining ovozi va ma’nosi qalbga taskin beradi, stress va tashvishlarni kamaytiradi.
  • Ilm: Qur’on ma’nolarini anglash va tajvidni o‘rganish orqali insonning bilimi rivojlanadi.
  • Shafoat: Qur’on qiyomat kuni o‘quvchilariga shafoatchi bo‘ladi.

Abdulloh ibn Amr roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Qur’on sohibiga: qiroat qilib ko‘tarilaver. Dunyoda qandoq tartil qilgan bo‘lsang, xuddi shundoq tartil qil. Albatta, sening manziling oxiri qiroat qilgan oyating makonidan bo‘ladir, deyiladi”, dedilar”, (Imom Termiziy rivoyati).

Zafar qori Mahmudov,
Toshkent Islom instituti “Qur’on ilmlari” kafedrasi o‘qituvchisi.