Sayt test holatida ishlamoqda!
16 May, 2025   |   18 Zulqa`da, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:28
Quyosh
05:04
Peshin
12:24
Asr
17:25
Shom
19:39
Xufton
21:08
Bismillah
16 May, 2025, 18 Zulqa`da, 1446

Ramazon lug‘ati

30.04.2020   3829   2 min.
Ramazon lug‘ati

Malumotxona

Ramazon – Ramazon arabcha «ar-ramad» degan so‘zdan olingan bo‘lib, quyosh haroratining juda isib, qaynab ketishini anglatadi. «Ramazon» deyilishiga sabab, bu oyda gunohlar kuydiriladi. Ularni yondirib, kul qiladigan narsa solih amallardir.

Ro‘za – o‘zbek tiliga «ro‘za» deb tarjima qilinadigan «savm», «siyam» so‘zi lug‘atda nafs istaklaridan o‘zini tiyishni bildiradi. Istilohiy ma’nosi esa niyat qilib, tong otganidan kun botgunicha nafsning eng katta istaklari qatoriga kiruvchi yeyish-ichish va jinsiy aloqa kabi zaruriy ehtiyojlardan tiyilishdir.

Taroveh – lug‘atda dam olish, istirohat qilish ma’nolarini anglatadi. Istilohda esa ramazon oyi kechalarida xufton namozidan keyin, vitr namozdan oldin o‘qiladigan ta’kidlangan sunnat namozdir.

Xatm – tugatish, yakunlash. Taroveh namozlarida Qur’oni karimni bir oyda eng kamida bir marta o‘qish.

Tasbeh – Alloh taoloni turli noshoyista sifatlardan poklab yod etish.

Taroveh tasbehi – taroveh namozlarida har to‘rt rakatda dam olish uchun o‘tirgan aytiladigan tasbeh.

E’tikof – lug‘atda biror narsani ushlab turish, turib qolish degan ma’nolarni bildiradi. Shariatda esa masjidning ichidan chiqmay, Alloh taologa qurbat hosil qilish niyatida bir necha kun ibodatni lozim tutish ma’nosini anglatadi.

Qadr kechasi – Alloh taolo Qur’oni karimda “ming oydan yaxshiroq kecha” deya ta’riflagan, uning fazilati haqida alohida “Qadr surasini nozil qilgan tun. Ko‘pgina ulamolar qadr kechasini ramazon oyi oxirgi o‘n kunligining toq kechalaridan izlash kerakligini ta’kidlashgan.

Fitr sadaqasi – inson o‘zini poklashi, ro‘zada yo‘l qo‘yilgan ba’zi kamchiliklar o‘rnini to‘ldirishi, kambag‘al va muhtojlarga yordam bo‘lishi uchun joriy qilingan moliyaviy ibodatdir. Birlamchi ehtiyojidan ortiqcha mablag‘ga ega bo‘lganlarning fitr sadaqasini berishlari vojib.

Shayxi foniy – Ramazondan boshqa paytda ham, umrining oxirigacha ro‘za tuta olmaydigan kishilar. Masalan o‘ta qari va surunkali kasalga chalinganlar.

Fidya – lug‘atda badal, evaz degani. Biror uzrli sabab bilan ro‘za tutishga madori yetmaydiganlar har ramazonning har bir uni uchun bir miskinni bir kunlik taom bilan to‘ydiradi.

Kafforat – uzrsiz, qasddan ro‘zasini buzgan odam jazo sifatida ikki oy uzluksiz ro‘za tutadi. Bunga madori yetmasa, 60 nafar miskini ertalab va kechqurun ovqatlantiradi.

Zumrad FOZILJON qizi tayyorladi.

Ramazon-2020
Boshqa maqolalar

Masjidi Nabaviydagi 5 mehrob

14.05.2025   3503   3 min.
Masjidi Nabaviydagi 5 mehrob

Masjidi Nabaviy Madina shahrida joylashgan bo‘lib, Islom tarixidagi eng muqaddas joylardan biridir. Masjid Muhammad sollallohu alayhi vasallam tomonidan hijratning birinchi yilida, 622 yili barpo etilgan va musulmonlar uchun Makkadagi Masjidul Harom va Quddusdagi Masjidul Aqsodan keyingi uchinchi muqaddas masjid hisoblanadi. Masjidi Nabaviydagi mehroblar masjidning tarixiy va ma’naviy ahamiyatini aks ettiradi.

Mehrob – masjidda namoz vaqtida imom turadigan va qiblani ko‘rsatuvchi joy. Masjidi Nabaviydagi kengaytirishlar va qayta qurish jarayonlarida mehroblar o‘zgarib borgan. Masjidning dastlabki ko‘rinishi sodda shaklda bo‘lib, mehrob ham biror bir narsa bilan belgilanmagan. Keyinchalik, Umaviylar, Abbosiylar, Usmoniylar va Saudiylar davrida mehroblar naqshinkor san’at namunalari bilan bezatildi.

1. Payg‘ambar mehrobi. Mehrobi Nabaviy Masjidi Nabaviydagi eng muhim va asosiy mehrobdir. Mehrob Ravzada, Payg‘ambar alayhissalomning qabrlari va minbarlari orasida joylashgan. Payg‘ambar alayhissalom davrlarida U zot namoz o‘qigan joyda biror belgi bo‘lmagan, 707-710 yilda ilk bor Umaviy xalifasi Valid ibn Abdulmalik tomonidan bu joyga birinchi mehrob o‘rnatilgan.

Masjidda hozirgi shakldagi mehrob 1482 yilda Mamluk sultoni Qaytbey tomonidan qurilgan bo‘lib, keyinchalik Usmonlilar va Saudiya podshohi Fahd davrlarida ta’mirlangan. Mehrob tilla bilan qoplangan xattotlik yozuvlari va go‘zal naqshlar bilan bezatilgan.

2. Usmoniy mehrobi. Mehrobi Usmoniy hozirda ko‘p foydalaniladigan asosiy mehrob bo‘lib, Usmon ibn Affon roziyallohu anhu davrida 651 yilda masjid kengaytirilganidan qurilgan. Qibla devorining markazida joylashgan Usmon ibn Affon mehrobi o‘rnida dastlab belgi bo‘lgan.

3. Mehrobi tahajjud. Mehrob Payg‘ambar alayhissalom tahajjud namozini o‘qigan joyni bildiradi. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning tungi namozlarini Masjidi Nabaviyning ustunlaridan biri yonida o‘qir edilar. Keyinchalik bu ustun yonida mehrob qurildi, ammo so‘nggi yillardagi qayta ta’mirlash ishlarida olib tashlandi va uning o‘rniga Qur’oni karim mus'haflari uchun kitob javoni o‘rnatilgan.

4. Sulaymoniy mehrobi. Mehrobi Sulaymoniy Hanafiy mehrobi deb ham nomlanadi. Sulaymoniy mehrobi Ravzadan tashqarida, Payg‘ambar alayhissalom minbarlarining o‘ng tomonida joylashgan. Bu mehrob hanafiy mazhabidagilarning namozgohi bo‘lgan. 1532 yili Sulton Sulaymon I buyrug‘i bilan bunyod etildi.

5. Fotima mehrobi. Fotima rohiyallohu anho uylari yaqinida, tahajjud mehrobining janubida, Nabiy alayhissalom hujralari atrofida joylashgani, maqbara o‘ralgani bois mehrob ko‘rinmaydi.

Po‘latxon Kattayev,
TII Hadis va islom tarixi fanlari kafedrasi katta o‘qituvchisi.