Taroveh namozi haqida
Ramazon oyi fazilatlarga boydir. Uning fazilatlaridan biri oy davomida xufton namozidan keyin taroveh namozi o‘qilishidir. Payg‘ambarimiz (alayhissalom) taroveh namozi xususida bunday deganlar:
“Kim ramazon kechalarida turib, ibodat qilish sunnatligiga ishonib, savob umid etib ibodat qilsa, oldingi gunohlari kechiriladi” (Abu Hurayradan rivoyat qilingan).
“Taroveh” lug‘atda “orom oldirish, dam berish” ma’nolarida kelgan “tarveha” so‘zining ko‘plik shaklidir. Istilohda Ramazon oyida xuftonning sunnati va vitr namozi o‘rtasida o‘qiladigan namozga nisbatan ishlatiladi. Namozning har to‘rt rakatidan so‘ng to‘xtab, dam olingani uchun “taroveh” deb nom berilgan.
Taroveh namozi yigirma rakat bo‘lib, erkak va ayollar uchun sunnati muakkadadir. Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam): “Kim Allohdan savob umid etib, Ramazon namozini (tarovehni) o‘qisa, oldingi gunohlari kechiriladi”, deya marhamat qilganlar (Buxoriy, “Salotut-taroveh”, 1; Muslim, “Musofirin”, 174).
Qur’oni karimni to‘la yod bilmagan kishilarga Fotiha surasidan so‘ng Fil surasidan boshlab kichik suralarni qo‘shib o‘qish tavsiya qilingan (“Zohidiy ”).
Hazrat Umar xalifa bo‘lgach, odamlar tarqoq holda taroveh namozini ado etayotganlarini ko‘rib, bu namozni jamoat bilan o‘qishni yana joriy qildilar. Hazrat Ali ham: “Umar masjidlarimizni tarovehning fayzi ila nurlantirganidek, Alloh ham Umarning qabrini shunday nurlantirsin”, deya duo qilib, bu ishdan mamnun bo‘lganlarini bildirganlar.
Hazrati Umar, Hazrati Usmon va Hazrati Ali davrlaridan boshlab, hozirgi kungacha taroveh namozi yigirma rakat o‘qiladi. Sahobalardan hech kim bunga e’tiroz bildirmagan, ulamolar tarafidan ham shu shaklda o‘qish qabul qilingan.
Ramazon oyida taroveh namozini o‘qish erkak va ayollarga sunnati muakkadadir. Taroveh namozini jamoat bilan o‘qish sunnati kifoyadir.
Taroveh namozi xufton namozining sunnatidan so‘ng vitr namozidan oldin o‘qiladi.
“Taroveh namozini (yo shu vaqtning sunnatini) yuzimni Ka’baning bir tomoniga qilib, xolis Alloh uchun o‘qishni niyat qildim”, deb ko‘nglidan o‘tkaziladi.
Taroveh namozi yigirma rakatdir. Har ikki rakatdan so‘ng salom beriladi.
Har to‘rt rakatdan so‘ng, ya’ni ikki salomdan keyin hamda vitr namozidan oldin to‘rt rakat namoz o‘qish miqdoricha dam olinadi. Dam olishda, istasa, tasbeh yo tahlil aytadi yo jim o‘tiradi. Tasbeh aytish mustahabdir.
Taroveh namozining har ikki rakatining birinchi rakatida imom va qavm sano o‘qiydi. Imom taavvuz va tasmiya aytadi. Ruku va sujud tasbehlari uchtadan aytiladi. Qavma va jalsaga rioya etish sunnatdir.
Barcha namozlarda, jumladan, taroveh namozida ham qiroatni tajvid talablariga muvofiq qilish farzdir. Qiroatda ovoz go‘zalligi emas, uning to‘g‘riligi muhimdir. Shuning uchun qiroatni to‘g‘ri qiluvchi odam imomlikka o‘tkaziladi. Taroveh namozi davomida Qur’oni karimni bir marta xatm qilish sunnatdir. Salaf ulamolarimiz, Laylatul qadr umidida Ramazon oyining yigirma yettinchi kechasi tarovehida xatm qilishni maqbul ko‘rishgan. Buning uchun Qur’oni karim oyatlari 540 rukuga taqsim etilib, mus'haflarga belgi qo‘yilgan.
Barcha namozlardagi kabi taroveh namozida ham jamoatning ko‘pligi afzaldir. Shuning uchun imom taroveh namozida jamoat toqatiga muvofiq miqdorda qiroat qilishi lozim. Mutaaxxir ulamolarimiz jamoat toqatidan kelib chiqib, taroveh namozida bir uzun yo uch qisqa oyat o‘qish mumkinligiga, ya’ni, Asr va Ixlos kabi suralarni o‘qish joizligiga fatvo berishgan.
Bu o‘rinda shuni ta’kidlash lozim: taroveh namozida, jamoatga malol keladi, degan o‘yda namozning sunnatlari aslo tark etilmaydi. Salovot o‘qiladi. Salovatdan keyingi duoni o‘qimaslik joiz.
Ramazon oyi davomida vitr namozi taroveh namozidan so‘ng jamoat bilan o‘qiladi.
“Hidoyat” jurnali materiallari asosida tayyorlandi.
Vafot etgan ota-onamga qanday yaxshilik qilishim mumkin?
Farzand uchun ota-onaga xizmat qilib, ularning roziligini olishdan ham ulug‘roq saodat yo‘q. Boisi Alloh taolo rizosi ota-ona roziligiga bog‘langan.
Mehribon Robbimiz ota-ona roziligini topish uchun bizlarga uning yo‘llari va vositalarini oson qilib qo‘ygan. Nafaqat hayotliklarida, balki dunyodan ko‘z yumganlaridan keyin ham ularga yaxshilik qilish shulardan biridir.
Shariatimizda ota-ona nafaqat hayotlik chog‘larida, balki ular bu dunyodan o‘tib ketganlaridan keyin ham haqlarini ado etmoqlik farzand zimmasidagi vazifalardan sanaladi. Ana shulardan biri ota-ona yaqinlari va do‘stlariga yaxshilik qilishdir.
Ibn Dinordan rivoyat qilinadi: “Abdulloh ibn Umarning eshagi va sallasi bo‘lar edi. Bir kuni o‘sha eshagini minib ketayotgan edi, oldidan bir a’robiy o‘tib qoldi. Shunda “Sen falonchining o‘g‘li emasmisan?” dedi. U: “Ha, shunday”, dedi. Ibn Umar unga eshakni berib, “Bunga minib ol”, dedi va sallasini berib: “Buni boshingga o‘rab ol”, dedi.
Sheriklaridan biri unga: “Alloh sizni mag‘firat qilsin! Charchaganda minib turadigan eshagingizni, boshingizga o‘raydigan sallangizni mana shu a’robiyga berdingiz-a?” dedi. Ibn Umar: “Men Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning “Yaxshiliklarning eng yaxshisi – kishi otasi ketganidan (vafot etganidan) so‘ng uning yaxshi ko‘rganlariga yaxshilik qilishidir”, deganlarini eshitganman. Uning otasi (otam) Umarning do‘sti edi”, dedi” (Imom Muslim rivoyati).
Abu Usayd Molik ibn Rabi’a So’idiy roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning huzurlarida edik, Bani Salimalik bir kishi kelib, “Yo Allohning Rasuli, ota-onamning vafotidan keyin ularga qilishim mumkin bo‘lgan yaxshiliklardan biror narsa qoldimi?” dedi. U zot: “Ha. Ularning haqqiga duo qilish, ular uchun istig‘for aytish, ulardan keyin ahdlariga vafo qilish, ular orqaligina bog‘lanadigan silai rahmni bog‘lash va ularning do‘stlarini ikrom qilish”, dedilar (Imom Abu Dovud rivoyati).
Hadisi sharifda farzand o‘z ota-onasiga qiladigan yaxshilik ularning vafotlaridan keyin ham davom etishi lozimligi bayon qilinmoqda. Ya’ni, farzand ota-onasi haqqiga ularning vafotidan keyin ham mag‘firat so‘rab duo qilib tursa, ular uchun Alloh taologa istig‘for aytishni kanda qilmasa, inshoAlloh ota-onasining savobiga savob qo‘shilib boraveradi, darajasi esa ko‘tariladi. Yana bir muhim jihat shuki, farzandlar ota-onasining yaqinlariga hamisha sila rahm qilishi, ularning hollaridan xabar olib turishlari lozim.
Imom Buxoriy rivoyat qilgan hadisda Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: “Otangning do‘stligiga rioya qil, shunda Alloh taolo nuringni so‘ndirmaydi”, deganlar.
Demak, ota bilan do‘stlashgan har qanday odamlardan aloqani uzmaslik kerak.
Ilyosxon AHMЕDOV