O`zbekiston musulmonlari idorasi

Yaxshi xulq, go‘zal odob egalari bejiz maqtalmaydi...

27.04.2020 3312 8 min.

Yaxshi xulqli, odobli inson el-yurtdan hamisha izzat-hurmat ko‘rgan, saodat topgan. Yusuf Xos Hojib, Xoja Ahmad Yassaviy, Sa’diy Sheroziy, Abdurahmon Jomiy, Alisher Navoiy kabi barcha ulug‘larimizning asarlarida yaxshi xulq, go‘zal odob egalari madh etilgani bejiz emas.

Yoshlarning ma’naviy barkamol, axloqan yetuk kishilar bo‘lib ulg‘ayishlarida odob muhim o‘rin tutadi. Go‘zal axloqlarni tamomiga yetkazish uchun yuborilgan Payg‘ambarimizni Alloh taolo “Albatta, Siz buyuk xulq uzradirsiz” (Qalam surasi, 4-oyat), deb madh etadi.

Muhammad Sodiq Koshg‘ariyning “Odob as-solihin” (Solihlar odobi) asari qo‘limga tushib qoldi. Mutolaa qildim, juda ajoyib kitob ekan.

Muqaddas dinimiz ta’limotlari asosida har bir mo‘min-musulmon bilishi zarur bo‘lgan eng muhim odoblar jamlangan kitobni tabdil qildik. O‘quvchiga tushunarli bo‘lishi uchun ayrim o‘rinlarda izoh ham berdik. Axloq oyi Ramazonda bu kitobni o‘quvchilarga ham ilindik.

Ilmi irfon arboblariga ravshan va ochiq, zavqu ixlos sohiblariga ma’lum va ayonki, yaxshilarning suhbati chinakam saodatga eltuvchidir. Yomonlarning aralashuvi esa baxtsizlikka boshlovchidir. Bunga hech shak-shubha yo‘q.

Yaxshilarning suhbati ko‘p va xo‘b foyda beradi. Faqat chiroyli odob sharti ila. Bas, modomiki, saodat izlovchi kishining zohiru botini odob va yaxshi xulqlar bilan bezanmasa, ko‘ngli toza bo‘lmasa, istagan narsasi unga foyda bermaydi.

Masnaviy:

Beadab tanho na xudro dosht bad,

Balki otash dar hama ofoq zad.

Ya’ni:

Adabsiz nafaqat yuzini qoraga bo‘yar,

Balki butun olamga ham o‘t qo‘yar.

Bas, saodat istovchilar zohiriy va botiniy odoblarni bilib, ularga amal qilishlari zarur. Toki ular ham ushbu yo‘lda ma’naviy foydalar topib, ulug‘larning martabalariga erishsalar.

BIRINCHI BOB

Birinchi bob izn so‘rash, salomlashish va ko‘rishish, qo‘l berib so‘rashish odoblarini qamrab olgan.

Birinchi fasl

Bir kishining oldiga huzuriga, uyiga kirish uchun izn so‘rashning besh odobi bor.

Birinchi odob. Kimki biror kishining uyiga kirishni istasa, avval u kishiga eshik ortida turib kelganini bildiradi. Ya’ni, eshikni ohista qoqadi yoki tomog‘ini qiradi (yo‘taladi).

Ikkinchi odob. Agar ichkaridan ovoz chiqsa, eshikning orqasidan salom berib: “Ichkariga kirsam bo‘ladimi?” deb so‘raydi. Uch marta shunday izn so‘raydi. Har izn so‘ragandan so‘ng to‘rt rakat namoz o‘qish miqdoricha kutib turadi.

Uchinchi odob. Agar uy egasi uch marotabadan so‘ng ham kirishga izn bermasa va ovoz chiqarmasa, ortiga qaytib ketadi.

To‘rtinchi odob. Uy egasi: “Kimsiz?” deb so‘rasa, otini, kimligini aytish kerak. Ammo: “Men do‘stingizman yoki tanishingizman” demaslik kerak. Aks holda, uy egasida shubha uyg‘onishi mumkin.

Beshinchi odob. Agar uy egasi unga hamroh bo‘lsa va uni uyiga boshlab kelsa, eshik oldiga kelganida kirish uchun izn talab qilinmaydi.

Ikkinchi fasl

Salomlashishning to‘qqiz odob bor.

Birinchi odob. Ikki mo‘min bir-biriga ro‘baro‘ kelsa, xoh oshno va xoh nooshno bo‘lsin, bir-biriga salom beradi. Salom berish sunnatdir. Javobi, agar salom berilgan bir kishi bo‘lsa, farzi ayndir. Agar ko‘p kishi bo‘lsa, farzi kifoyadir.

Ikkinchi odob. “Assalomu alaykum” deb salom berish kerak. “Assalomu alayka” yoki “Salom alaykum” demaslik lozim.

Uchinchi odob. Salomga alik olish farz. Alik olishda: “Va alaykum assalom” deydi. Salomga kuttirmasdan alik olish kerak. Agar kechiktirib alik olinsa yoki alik olayotganini salom beruvchi eshitmasa, farz soqit bo‘lmaydi.

Agar ikki kishi bir-biriga birinchi bo‘lish maqsadida salom bersa, agar biri avval, biri keyin voqe bo‘lsa, alik olingan bo‘ladi. Agar ikkala salom ham bir paytda voqe bo‘lsa, alik o‘rniga o‘tmaydi, har qaysi alohida alik olishi kerak.

To‘rtinchi odob. Agar kishi bir jamoa mo‘minlarning oldiga kirsa, bir kishini xoslab (alohida ajratib) salom bermaydi. Balki barchaga birday salom beradi. Ammo ko‘chada va bozorda bir kishini xoslab salom bersa bo‘ladi.

Agar jamoa bir kishiga salom bersa, o‘sha kishi alik olishda jamoaning hamma a’zolarini nazarda tutishi kerak. Agar ulardan birini xoslab alik olsa, qolganlarning salomiga alik olinmagan hamda farz soqit bo‘lmagan bo‘ladi. Agar bir kishi tanishiga boshqa kishidan salom aytib yuborsa, xabarchi u kishining salomini yetkazgan zahoti alik olishi vojibdir. Xabarchining javobini salomga qo‘shmaslik mustahabdir. “Va alayka va alayhi, va alaykumus salom” deyish kerak. Agar maktubda salom bitilgan bo‘lsa, xuddi shu shaklda javob qaytarish lozim.

Beshinchi odob. Salom berayotib boshni quyi qilmaslik kerak. Qo‘l, kift (yelka) yoki bosh bilan ham ishora qilmaydi. Agar shunday qilsa, bu juda xunuk holatdir.

Oltinchi odob. Ro‘paradagi kishi eshitishi uchun salomni baland ovozda berish kerak. Salom beruvchiga eshittirib alik olish kerak. Agar kar kishiga salom berilsa, ham ovoz chiqarish, ham qo‘l bilan ishora qilish zarur. Agar qo‘l bilan ishora qilinmasa va kar kishi buni eshitmasa, unga javob lozim emas. Agar kar kishi salom bersa, javobda ham talaffuz, ham ishora qilinadi. Agar gung kishiga salom berilsa, u kishi qo‘l bilan ishora qilib alik olsa, farz soqit bo‘ladi. Agar gung kishi salom bersa, til bilan alik olinib, ishora ham qilinsa, farz soqit bo‘ladi.

Yettinchi odob. Yoshi ulug‘ kishi kichikka, otliq piyodaga, yurib ketayotgan kishi o‘tirgan kishiga, ozchilik ko‘pchilikka salom beradi.

Sakkizinchi odob. Nomahram kishi yosh, sohibjamol ayolga salom bermaydi, agar u ayol salom bersa, alik olinmaydi. Agar ayol sohibjamol emas, ya’ni kampir bo‘lsa, salom bersa bo‘ladi. Agar u salom bersa, alik olish lozim.

Xotiniga va mahramlari (ona, opa-singil, amma-xola va hokazo)ga, ular harchand chiroyli bo‘lsa-da, salom berish joizdir. Ular ham alik olishlari shart.

Agar bir kishi notanish sohibjamol ayollar jamoasiga salom bersa, zarari yo‘q. Ular ham salomga alik olishadi. Ayollar jamoasi begona erkakka salom bersa, u alik oladi.

To‘qqizinchi odob. O‘n bir holatdagi kishiga salom berish makruhdir. 1) Hojatxonadagi kishiga. 2) Junub kishiga. 3) Uxlayotgan kishiga. 4) Hammomda yuvinayotgan (junub) kishiga. 5) Ovqatlanayotgan kishiga (agar og‘zida taom bo‘lmasa, salom beriladi. U ham alik oladi). 6) Xutba o‘qiyotgan imomga. 7) Azon va iqomat aytayotgan muazzinga. 8) Namoz o‘qiyotgan kishiga. 9) Qur’oni karim o‘qiyotgan kishiga. 10) Duo qilayotgan kishiga. 11) Ehromga kirgan, talbiya aytayotgan kishiga.

Uchinchi fasl

Mo‘minlar uchrashuvlarida qo‘l berib, ikki kaft bilan ko‘rishishlari kerak. Qo‘l uchida ko‘rishilmaydi. Chunonchi, “musofaha” so‘zi lug‘atda kaftlarni bir-biriga tekkizishni anglatadi. Rasululloh sollallohu alayhi va sallam shunga buyurganlar. Ko‘rishishga birinchi kirishgan kishi to hamrohi qo‘lini tortmaguncha o‘zi ham qo‘lini tortmasligi kerak. Ko‘rishish vaqtida ochiqyuzli, tabassumli bo‘lish zarur.

To‘rtinchi fasl

Quchoqlashib ko‘rishishning to‘rt odobi bor. Birinchisi, safardan qaytgan kishi yaqinlari, qavm-qarindoshlari bilan quchoqlashib ko‘rishadi. Yosh bolalarning peshonasidan o‘pib, boshini silab qo‘yadi. Ikkinchisi, muqim kishilar har kuni uchrashadigan kishilari bilan quchoqlashib ko‘rishmaydi. Uchinchisi, olim, solih va fazilatli kishilar bilan quchoqlashib ko‘rishganda, ularning qo‘lini o‘pish joiz. To‘rtinchisi, ulug‘ shayxlarga ham shunday ehtirom ko‘rsatiladi.

Ibrohimjon INOMOV,

O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi o‘rinbosari

Maqolalar

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Zamzam haqida nimalar bilamiz?

23.05.2025 10490 12 min.

Alloh taoloning inson zotiga ko‘rsatgan cheksiz marhamatlaridan biri shubhasiz suv ne’matidir. Zamindagi biror tirik jon suvdan behojat bo‘lolmaydi. Ushbu hayotdagi barcha narsa suv bilan tirikdir. Lekin Yaratuvchi bu ulug‘ ne’matini maxsus bir suv bilan xosladi. Unga fazl va barakot ato etdi. Musulmonlar kurrai zaminning turli nuqtalaridan ushbu xos ne’matdan bahramand bo‘lish uchun keladilar. U ham bo‘lsa zamzam suvidir. Xo‘sh, zamzam suvi o‘zi nima va uning qanday mo‘jizakor xususiyatlari bor?

Zamzam suvi

Zamzam suvi bu - zamzam qudug‘idan chiqadigan suvdir. Bu quduq Makkai mukarramadagi Haram hududida joylashgan. Bu suv barcha musulmonlar nazdida muqaddas suv hisoblanadi. Zero, Alloh taolo uni o‘ziga xos mo‘'jizaviy xususiyatlar bilan boshqa suvlardan afzal qilgan. Dini Islom ta’limotlariga ko‘ra, zamzam bulog‘ini Alloh taolo Ismoil alayhissalom va uning onasi uchun chiqarib bergan.

Zamzam qudug‘i Makkiy Haram hududi o‘z ichiga olgan muhim tarixiy unsurlardan biri hisoblanadi. U yer sathidagi eng mashhur buloq bo‘lib, musulmonlar qalbida o‘ziga xos ruhiy o‘rni bor. Ayniqsa, hojilar va umra ziyoratchilari uchun bu suvning ahamiyati katta. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam dedilar: "Yer yuzidagi eng yaxshi suv zamzam suvidir. U to‘yimli taom va kasallikdan shifodir" (Tabaroniy rivoyati, al-Mo‘jam al-Kabir, sahih hadis).

Jobir raziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda esa bunday marhamat qilinadi: "Zamzam suvi nima niyatda ichilgan bo‘lsa, o‘sha niyatning ro‘yobga chiqishiga sabab bo‘ladi" (Imom Ahmad, ibn Moja va boshqalar rivoyati).

Zamzam suvining nomlari

Zamzam suvining ko‘p nomlari bo‘lib, quyida ularning ba’zilarini zikr qilamiz:

1. "Zamzam" va "Zumazim". Bu so‘z "zamma-yazimmu-zumuman" fe’lidan olingan bo‘lib, biror idishga suv lim-lim to‘lib yonlaridan oqib tushganda ishlatiladi. Zamzam bulog‘ining suvi ko‘p va barakali bo‘lganligi uchun shunday nomlangan. Boshqa bir rivoyatda kelishicha, zamzam bulog‘i otilib chiqqan paytda Hojar onamiz unga qarab "zam-zam!" ya’ni "ko‘pay va ziyoda bo‘l!", degan ekanlar. Yana bir qavlga ko‘ra esa zamzamning bunday nomlanishi Jabroil alayissalomning zamzamasidan ya’ni, farishtaning mazkur buloq ustida chiqargan tovushi va kalomi tufaylidir. Boshqa bir fikrga ko‘ra, mazkur buloq ilk marotaba otilib chiqqan vaqtda o‘zidan maxsus tovush chiqarib sharqirab turgan, shu sababli zamzam deb nomlangan. Zero, zamzama so‘zi shovqin bermoq, muttasil tovush chiqarmoq ma’nosini anglatadi. Zamzama so‘zining yana bir ma’nosi biror narsaning yoyilib ketgan chetlarini to‘plash, tarqalib ketmasligi uchun jamlash ma’nosini anglatadi.

2. "Baraka" va "Muboraka". Baraka so‘zi o‘sish, ziyoda bo‘lish, ko‘p yaxshilik va saodat ma’nolarini anglatadi. Zero, ularning bari zamzamda mavjuddir.

3. "Barra". Bu so‘z yaxshilik, ezgulik va vafo ma’nolarini anglatuvchi "birrun" so‘zidan olingan. Chunki Alloh taolo bu suv bilan Ismoil alayhissalomga yaxshilik qilgan. Yana bir qavlda esa aytiladiki, chunki u abrorlar, ya’ni yaxshilar uchun oqib chiqqan, fojirlardan esa tiyilgan.

4. "Bushro". Bushro so‘zi lug‘atda yaxshilik va xursandchilik xabari, mujda ma’nosini anglatadi. Zamzamning bunday nom bilan atalishiga sabab o‘zi va o‘g‘lining hayotini saqlab qolish uchun jon holatda suv qidirayotgan paytda Hojar onamiz uchun xushxabar bo‘lganligidandir. Zero, Hojar onamiz Safo va Marvo orasida suv izlab umidlari uzilay degan paytda Alloh taolo tomonidan in’om qilingan zamzamni ko‘rib qolgach, benihoya xursand bo‘lib ketadilar va "menga xushxabar bo‘lsin, axir bu suv-ku!", deb yuboradilar.

5. "Maktuma" (yashirilgan). Jurhum qabilasidan so‘ng zamzam bulog‘i yerga ko‘milib, berkilib ketganligi uchun shunday atalgan edi. So‘ngra Abdul Muttolib uni qayta ochgan.

6. "Haramiyya". Zamzam qudug‘i Alloh taoloning Harami ichkarisida bo‘lganligi tufayli unga "Haramiyya", ya’ni Haram bulog‘i degan nom berildi.

7. "Rakzatu Jibriyl" (Jabroilning qanot qoqishi), "hazmatu Jibriyl" (Jabroil paydo qilgan quyilik, chuqircha), "vat’atu Jibriyl" (Jabroilning oyoq bosishi). Zamzam suvining bunday nomlar bilan nomlanishiga sabab uning Jabroil farishta o‘z qanoti bilan yerga urishi yoxud oyog‘i bilan yerga tepishi natijasida paydo bo‘lib, yerdan otilib chiqqanligidir.

8. "Solima" (sog‘lom va salomatli suv). Zamzamning bu ism bilan nomlanishiga sabab unda salomatlik va ofiyat borligidandir.

9. "Siqoyatul hoj" (Hojilarga suv berish). Zamzam suvi hojilarni suv bilan ta’minlaydi. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam hojilarni zamzam suvi bilan ta’minlash ishini Abbos roziyallohu anhu va oilasiga topshirdilar.

10. "Sayyida". Chunki zamzam suvi boshqa barcha suvlarning sayyidi, eng afzali, eng sharaflisi va eng qadri balandi hisoblanadi.

11. "Shabbo‘atul 'iyol" (kambag‘allarni to‘ydiruvchi) shuningdek, "shab’a" (to‘qlik, to‘yimlilik). Johiliyat davrida zamzam bulog‘i shu nom bilan ham nomlanardi. Sababi, u chanqaganni chanqog‘ini qondirardi, kambag‘allarning qornini to‘ydirardi.

12. "Sharobul abror" (yaxshilarning sharobi). Sababi hamma yaxshilar va solih kishilar zamzam suvidan ichishga haris bo‘ladilar.

13. "Shifau suqmin" (kasalliklar shifosi). Ibn Abbos roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam bunday marhamat qildilar: "Zamzam yer yuzidagi eng yaxshi suvdir. Unda ochiqqanlar uchun taom, kasalliklar uchun shifo bordir" (Tabaroniy {11167, 11/98}, Haysamiy {3/286}, Ibn Hibbon sahih deganlar). Unda Alloh taoloning izni bilan barcha kasalliklarga davo bordir. Kim shifo niyatida ichsa, Allohning irodasi bilan, albatta, tuzalib ketadi.

14. "Sofiya" (sof). Zamzam barcha zararli narsalardan pok va sof bo‘lgan suvdir.

15. "Tohira" (pok). Zamzam barcha aybu nuqsonlardan pok, ichuvchi kishi uchun foydali suvdir. Bundan tashqari, zamzam hurmati balandligi uchun iflos narsalarga iste’mol qilinmaydi.

16. "Toyyiba" (xush, shirin, mazali). Zamzam suvining bu nom bilan nomlanishi sabab, ichgan kishi lazzatlanadi, uni hamma yaxshi ko‘radi.

17. "Zohira" (zohir, ochiq-oydin). Zamzam suvining manfaati doim zohir bo‘lib, ko‘rinib turadi.

18. "Ofiyat". Zamzam suvi uni ichgan inson uchun ofiyat va shifodir. Alloh taolo mutaxassis tabiblar ham davolay olmagan qancha-qancha kasalliklardan zamzam tufayli shifo bergan.

19. "G‘iyos" (yordam, qutulish). Chunki u Hojar onamiz va u kishining farzandi Ismoil alayhissalom uchun yordam, qattiq qiyinchilikdan so‘ng qutulish manbai edi.

20. "Kofiya" (kifoya qiluvchi). Zamzam suvi uni ichayotgan kishining barcha hojatlariga kifoya qiluvchidir.

21. "La tunzofu vala tuzammu" (yo‘q bo‘lmaydi va kamaymaydi). Zamzam suvidan qancha ko‘p ichilmasin kamaymaydi ham, tugab ham qolmaydi.

22. "Ma’saratu Abbos" (Abbosning ulug‘ merosi). Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam hojilarga zamzam suvini ichirishdek sharafli vazifani Abbos roziyallohu anhu va uning oilasi uchun ajratib beradilar. Bu esa Abbos roziyallohu anhu va uning oilasi uchun ulug‘likda tengsiz bo‘lgan meros edi.

23. "Mu’nisa" (do‘st, dildosh). Zamzam suvidan ichgan mo‘min unga o‘rganib, o‘zida unga nisbatan doimiy mayl his qiladi va uni yaxshi ko‘rib qoladi. Mudom zamzam suvidan ichgisi kelaveradi.

24. "Maymuna" (barakali). Zamzam suvi har tamonlama barakalidir.

25. "Nofi’a" (foydali). Zamzam suvi sanab tugatib bo‘lmaydigan manfaatlarga ega ekanligi tufayli shunday nomlangan.

Zamzam suvining foydalari

Zamzam suvi o‘zining ma’naviy foydalaridan tashqari salomatlik uchun ko‘plab foydali xususiyatlarga egadir. Ularning ba’zilarini quyida zikr qilamiz:

1. Erta qarishning oldini oladi.

2. Jismning himoya tizimini (immunitet) kuchaytiradi.

3. Ovqat hazm qilishga yordam beradi.

4. Saratonga qarshi samarali vositalardan biri hisoblanadi.

5. Jism uchun foydali bo‘lgan ozuqa moddalarini qonga so‘rilish jarayonini kuchaytiradi.

6. Jismga kuch-quvvat baxsh etadi. Ayniqsa, hojilar haj mavsimida bunday kuch-quvvat va energiya manbaiga muhtoj bo‘ladilar.

7. Ko‘plab kasalliklardan tuzalishga yordam beradi. Jumladan, ko‘rish qobiliyatining pasayishi, qizamiq, yurak-qon tomir kasalliklari, qon bosimi, qon aylanishi kasalliklari va boshqa bir qator xastaliklardan tuzalishda samarali yordam beradi.

8. Shuningdek, zamzam suvi qandli diabet kasaliga chalinganlar, buyrak xastalari uchun ham shifodir. Shu bilan birga suyak va bo‘g‘in kasalliklari, oshqozon-ichak kasalliklari, hazmdagi muammolar, yo‘g‘on ichak muammolari, qabziyat va yana bir qancha kasalliklarni davolashda samarali vosita hisoblanadi.

Zamzam suvini boshqa suvlarga aralashtirish haqida

Agar zamzam suvidan boshqa oddiy suvlarga aralashtirilsa mazkur oddiy suv unga qo‘shilgan aralashma miqdoricha barakot va fazilat kasb etadi. Qancha ko‘p aralashtirilsa, shunchalik barakoti ortadi. Kamroq aralashtirilgan bo‘lsa ham mazkur suv zamzam qo‘shilmagan suvdan afzalroq va barakotliroq bo‘ladi. Zero, zamzam aralashtirilgan suvdan ichgan kimsa zamzam suvining ma’lum miqdorini ichgan hisoblanadi. Shu tufayli, uning fayzidan bonasib bo‘ladi.

Imom Kosoniy (rahimahulloh) aytadilar: "Agar bir kimsa zamzam suvidan iborat bo‘lgan biror suvni ichmayman deb qasam ichgan bo‘lsa va o‘sha (zamzamdan iborat bo‘lgan) suvga boshqa suvlardan juda ko‘p miqdorda quyilib, natijada zamzam suvi o‘ziga quyilgan ko‘p miqdordagi suvga aralashib, boshqa suv uning ustidan g‘olib kelsa va shundan so‘ng, mazkur suvdan ichsa, qasamini buzgan hisoblanadi" ("Badoi’u-s-sanoi'": 3/63;).

Yuqoridagi matnda aytilmoqchi bo‘layotgan narsa shuki, zamzam suvini ichmayman deb qasam ichgan kishi o‘ziga juda ko‘p oddiy suv aralashtirilishi natijasida oddiy suvga aralashib ketgan zamzam suvidan ichsa, qasamiga rioya qilmagan va zamzamdan ichib qo‘ygan hisoblanar ekan. Bu esa oddiy suvga aralashtirilgan zamzam butkul yo‘qolib ketmasligini anglatadi. Balki, u aralashgan suviga barakot kirgazadi.

Shu ma’noda, zamzam aralashtirilgan suvga "zamzam" deyilsa ham u hukman zamzam maqomida bo‘ladi. Unda zamzamning barakoti va fazilati mavjud bo‘ladi. Oddiy suvlardan ortiq bo‘ladi. Unga har qancha ko‘p suv quyilsa ham baribir, ichida zamzam mavjud bo‘ladi. Ammo fazilatda musaffo zamzamchalik bo‘lmaydi.

Sahobai kiromlar nafaqat zamzam, balki Nabiy alayhissalom tahorat qilgan suvlardan ham tabarruklanganlar. Uzoqdan kelgan kishilar uylariga qaytishda U zotning (alayhissalom) tahoratdan qolgan suvlarini o‘zlari bilan olib ketib, uni ko‘p miqdordagi suvlarga qo‘shib ko‘paytirganliklari rivoyat qilinadi.

Bu ham bo‘lsa, tabarruk narsa boshqa oddiy (tohir va pok) narsaga aralashtirilganda, aralashtirilgan oddiy narsa ham barakot va fazilat kasb etishiga dalolat qiladi.

Rivoyat qilinishicha, Nabiy alayhissalom Makkaning hokimiga odam yuborib, undan Madinaga zamzam suvidan jo‘natishni talab qilar ekanlar. Bundan maqsad, Madinaliklar ham zamzamdan yuqorida aytilganidek, oddiy suvlarga aralashtirib, ko‘paytirish orqali bahramand bo‘lishlari uchun ekan.

Abdulloh Kamolov