Ro‘zaning katta hikmati
Ba’zilar “Ro‘zaning hikmati nima?” yoki “Ro‘za tutishdan maqsad nima?” degan savollarni beradilar.
Alloh taolo bandalarini nima ishga buyurgan va ularini nimadan qaytargan bo‘lsa, buyuk hikmatga ko‘ra buyurib-qaytargandir. U Zotning barcha ishi hikmatdan xoli emas. U Zot Hakimdir.
Biror ibodatni buyurishdan ko‘zlangan maqsad ba’zan oshkora aytilgan bo‘lsa, ba’zi o‘rinlarda maxfiy qilingan. Ulamolar bu hikmatni izlab, o‘rganib, topib, odamlarga bayon qilib beradilar.
Alloh taolo Qur’oni Karimda ro‘zaning katta hikmatini bayon qilib shunday degan:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ
“Ey iymon keltirganlar! Sizlardan avvalgilarga farz qilganidek, sizlarga ham ro‘za farz qilindi. Shoyadki taqvodor bo‘lsangiz” (Baqara surasi, 183-oyat).
Demak, ro‘zaning farz qilinishidan ko‘zlangan katta maqsad – taqvodorlikdir.
Xo‘sh, inson ro‘za sababli qanday qilib taqvodor bo‘ladi?
Ro‘za tutganingizni Alloh taolodan boshqa hech kim bilmaydi, bilolmaydi. Ramazonda kunduzi hech narsa yemay, hech narsa ichmay yuribsiz. Sizni yeyish-ichishdan nima to‘syapti? Borib muzdek suv ichsangiz, sizni biror inson ko‘rmaydi-ku! Lekin ichmaysiz. Chunki sizni Alloh ko‘rib turganini o‘ylaganingiz uchun ichmaysiz. Ha, Alloh meni ko‘rib turibdi degan qo‘rquv suv ichishdan sizni to‘syapti. Bu muroqabadir. Allohning ko‘rib turganini his etishdir. Inson Allohning ko‘rib turganini his qilsa, Uning buyurganini qilib, qaytarganidan qaytadi. Bu esa – taqvodir.
Ro‘zador odam shu ro‘zasi sababli poklanadi, shu ro‘zasi sababli taqvodor bo‘ladi, shu ro‘zasi sababli gunohlardan tiyilishni o‘rganadi. Sizni gunoh qilishga sharoitingiz bor bo‘lsa ham, qo‘lingizni cho‘zsangiz gunoh sodir bo‘lsa ham shu ishni qilmaysiz. Alloh meni ko‘rib turibdi deb yeyish-ichishdan tiyilishda egallagan malakangiz gunohdan tiyilishda ham qo‘l keladi.
Shayx Sa’iyd ibn Muhammad Kamaliyning mav’izasidan
O‘MI matbuot xizmati
Buni shukr deb bo‘ladimi?
Bismillahir Rohmanir Rohiym
Behisob pul va boyliklarni chekish-ichish, kayfu safo uchun sarf qilish – Allohga shukr qilishmi?!
Yoshlik davrini zino va harom ishlar bilan o‘tkazish – Allohga shukr qilishmi?!
Telefon orqali o‘zgalarga zarar yetkazish, har xil bo‘lmag‘ur ishlarda foydalanish – Allohga shukr bo‘ladimi?!
Yeguliklarni chiqindi qutisiga tashlash, uvolni bilmaslik – Allohga shukr qilishmi?!
Zakotni o‘z vaqtida ado etmaslik, sadaqadan tiyilish – Allohga shukr qilish deganimi?!
Internetda foydasiz narsalar uchun vaqt ajratish, vaqtni bekorga zoye qilish – Allohning bergan ne’matlariga shukr qilishmi?!
Axir Alloh taolo bizlarga shukr qilishni va U Zotning fazlini e’tirof qilishga buyurgan-ku: «Bas, Meni yod etingiz, (Men ham) sizlarni yod eturman. Menga shukr qilingiz, noshukrchilik qilmangiz!»[1].
Qolaversa, Alloh taolo shukr qiluvchilarni azoblamasligi xabarini ham bergan: «Agar shukr qilsangiz va iymon keltirsangiz, Alloh sizlarni nega azoblasin?! Alloh shukrni qabul etguvchi va bilguvchi Zotdir»[2].
Shukr – Alloh taolo ato etgan ne’matlarning davomli bo‘lishining garovidir: «Yana Parvardigoringiz bildirgan (bu so‘zlar)ni eslangiz: “Qasamki, agar (bergan ne’matlarimga) shukr qilsangiz, albatta, (ularni yanada) ziyoda qilurman. Bordi-yu, noshukrchilik qilsangiz, albatta, azobim (ham) juda qattiqdir”»[3]. «...Agar shukr qilsangiz (va iymon keltirsangiz) U Zot sizlar uchun rozi bo‘lur...»[4].
Bu dunyoda borligimizga shukr qilish – ota-onalarimizga yaxshilik qilishimizdadir. Zero, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Allohning roziligi – ota-onaning rizosidadir” [5], deganlar.
Qarindoshchilik munosabatlarini yo‘lga qo‘yish, ular bilan bordi-keldi qilish, uzilgan rishtalarni tiklash ham Alloh bizga qarindosh, yaqinlar bergani ne’matining shukridir. Nabiy alayhissalom bu borada: “Rizqida kengchilik bo‘lishi, ajali ortga surilishi kimni xursand qilsa, qarindoshchilik aloqalarini bog‘lasin”, deganlar[6].
Sadaqa berish – Alloh bizni mol-dunyo bilan siylagani uchun shukr qilish demakdir. Sadaqa Alloh taoloning g‘azabini o‘chiradi. Nabiy alayhissalom: “Maxfiy qilingan sadaqa Yaratganning g‘azabini o‘chiradi. Qarindoshchilik aloqalarini bog‘lash umrni uzaytiradi. Yaxshilik qilish yomon o‘lim topishdan asraydi”, [7] deganlar.
Hasson Shamsiy Poshoning
“Jannat bo‘stonidagi oilaviy oqshomlar” nomli kitobidan
G‘iyosiddin Habibulloh, Ilhom Ohund, Abdulbosit Abdulvohid tarjimasi.
[1] Baqara surasi, 152-oyat.
[2] Niso surasi, 147-oyat.
[3] Ibrohim surasi, 7-oyat.
[4] Zumar surasi, 7-oyat.
[5] Ibn Hibbon rivoyati.
[6] Imom Buxoriy rivoyati.
[7] Imom Tabaroniy rivoyati.