O`zbekiston musulmonlari idorasi

PAYG‘AMBARIMIZ SALLALLOHU ALAYHI VASALLAMDAN TABARRUK

15.11.2019 20901 7 min.

“Tabarruk” arabcha so‘z bo‘lib, lug‘atda “barakani talab qilish”; shar’iy istilohda esa, “Alloh taolodan bir narsa sababli yaxshilikni istash”ni bildiradi.

Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallamdan qolgan muborak narsalar (kiyim, taom, sharob, idish, soch-soqol, namoz o‘qigan joylari va hokazo)ni tabarruk qilishga ulamolarimiz ittifoq qilganlar. Sahobai kiromlar shunday qilganliklari haqida bir qancha hadisi sharif va siyrat kitoblarida ko‘plab ma’lumotlar bayon qilingan. Quyida ulardan ba’zilarini keltiramiz.

Tahorat suvlarining tabarruk qilinishi. Rasulullohning muborak badanlariga tekkan narsani tabarruk qilishga o‘ta haris bo‘lgan sahobai kiromlar U Zot sallallohu alayhi vasallamning tahorat suvlarini talashishardi. Yetmay qolganlar suvdan nasibador bo‘lgan sahobalar qo‘lidagi namlikni tabarruk qilishgan. Tarixdan ma’lumki, Makka mushriklari elchisi Urva ibn Mas’ud as-Saqafiy Hudaybiya sulhi kuni sahobalarning Rasululloh sallallohu alayhi vasallamga bo‘lgan munosabatlarini, U Zotni qanday hurmat-ehtirom qilishlarini diqqat bilan kuzatgach va qavmiga qaytib borgach shunday dedi:“(Ey qavmim), qasamki, men ko‘p podshohlar, jumladan, Qaysar, Kisro va Najoshiy huzurida bo‘lganman. Allohga qasamki, biron bir podshohning ayonlari Muhammadning as'hobi Uni ulug‘laganidek ulug‘laganini ko‘rmaganman. Qasamki, agar bir ishga buyursa, uni ado etishga shoshilishadi. Tahorat qilsa, tahoratiga suv berishga (yoki tahoratidan ortgan suvni) talashib, urishib ketgudek bo‘ladilar. U gapirsa, ovozlarini chiqarmay, jim quloq solishadi. Uni hurmat qilganlaridan yuziga tik boqishmaydi” (Shu mazmundagi hadisni Imom Buxoriy rivoyat qilgan).

“Avnul ma’bud” nomli kitobda bunday deyiladi: “Buzoa qudug‘i atrofida yashaydiganlardan birortasi xastalansa, quduq suvi bilan yuvingin, unga Rasulullohning tahorat suvlari tushgan, deyilardi. Bemor yuvingandan so‘ng go‘yo kishandan xalos bo‘lgandek o‘zini yengil his qilardi”.

Mo‘yi muboraklarining tabarruk qilinishi. Sahobai kiromlar suyukli Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallamning muborak mo‘ylaridan bir tola bo‘lsa ham olish g‘amida edilar. Anas ibn Molik raziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Men Rasululloh sallallohu alayhi vasallam sochlarini sartarosh olayotganini ko‘rganman. As'hoblari atroflarida aylanib turishardi. Biror sochlari yergacha yetmas, albatta, bir sahobiy qo‘liga tushardi” (Imom Muslim rivoyatlari).

“Sahihi Buxoriy” kitobida quyidagi rivoyat kelgan: “Ummu Salama raziyallohu anho onamiz Payg‘ambarimizning muborak sochlaridan bir nechtasini idishda saqlar edilar. Sahobai kiromlardan qaysilari bemor bo‘lsalar, bir idishga suv to‘ldirib onamizning huzuriga kelardi. Shunda onamiz Payg‘ambarimizning muborak sochlarini suvga botirib berar edilar. Bu tabarruk suvni ichgan sahobiy Allohning qudrati bilan shifo topardi”.

Xolid ibn Valid raziyallohu anhu Yarmuk urushida bosh kiyimlarini yo‘qotib qo‘ydilar. Topilgandan keyin: “Buni yaxshi ko‘rishim sababi shuki, Rasululloh umra qilib bo‘lib sochlarini oldirdilar. Sahobalar mo‘yi muborakdan nasibador bo‘lish uchun shoshishdi. Men hammadan o‘zib, Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallamning peshona sochlariga erishdim va uni shu bosh kiyimim ichiga qo‘ydim. U bilan qaysi jangga kirgan bo‘lsam, mo‘yi muborak barakotidan Alloh taolo menga g‘alabani nasib qilgan”, deb aytdi.

Taomlarining tabarruk qilinishi. Sahobai kiromlar Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallamdan qolgan taomni yeyishda bir-birlari bilan musobaqalashardi. Bunga quyidagi rivoyat misol: “Sahl ibn Sa’d raziyallohu anhu aytadilar: “Rasulullohga ichimlik olib kelindi. Undan ichdilar. O‘ng taraflarida yosh yigit Ibn Abbos, chap taraflarida esa katta yoshli sahobalar o‘tirishgandi. Rasululloh Ibn Abbosdan chap tarafdagi katta yoshli sahobalarga o‘zlaridan qolgan suvni birinchi uzatishni so‘radilar. Ibn Abbos esa: “Yo Rasululloh, sizdan menga keladigan nasibani hech kimga bera olmayman”, deb uzr aytdi. Shundan keyin Payg‘ambarimiz suvni Ibn Abbosga uzatdilar”.

Mazkur mavzuda so‘z ketar ekan, Payg‘ambarimiz Madinaga yangi borganlarida Abu Ayyub Ansoriy raziyallohu anhu uyida mehmon bo‘lganlari yodga tushadi. U Zotni yo‘qlab har tarafdan Abu Ayyubnikiga taom kelar, xonadon sohiblari ham ovqat tayyorlashardi. Payg‘ambarimiz huzurlaridan qaytib chiqqan yegulikning muborak barmoqlari tekkan joyidan Abu Ayyub va xotini tabarrukona yeyishardi. Ulamolarimiz shu rivoyatni dalil keltirib, ulug‘ ustozlardan qolgan taomni tabarruk qilib yeyish joiz ekanligini aytadilar.

Muborak liboslarining tabarruk qilinishi. Sahobai kiromlar Payg‘ambarimiz liboslariga erishish va uni uyda saqlashga o‘ta haris edilar. Muborak libosni tabarrukona kiyishar, u yuvilgan suv esa bemorlarga Xudoning qudrati ila shifo bo‘lganini ko‘p ko‘rishgandi. Hazrati Abu Bakr raziyallohu anhuning Asmo ismli qizlari uyidan yashil chopon chiqarib: “Bu muborak libosni Rasululloh kiyardilar. Biz uni yuvib, suvini bemorlarga beramiz. Muborak chopon barakotidan Alloh taolo ularga shifo ato etadi”, degani rivoyat qilingan.

Muoviya raziyallohu anhu aytadilar: “Menda Rasulullohning muborak ko‘ylaklari bor. Agar vafot etsam, uni menga kiygizib qo‘ying. Shoyad Alloh taolo uning barakotidan menga rahm qilsa”.

Qo‘llari tekkan muborak narsalarni tabarruk qilinishi. Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallam huzurlariga har xil kasallikka chalingan bemorlar kelsa, muborak qo‘llari bilan og‘riq bor yoki shishgan joyni silardilar. Xastalar Alloh taolo qudrati ila birozdan keyin hech narsa ko‘rmagandek bo‘lib qaytishardi.

Sobit raziyallohu anhu hazrati Anas ibn Molik huzuriga kelib, qo‘l, ko‘zlarini o‘pib: “Bu qo‘llar Rasulullohni ushlagan, bu ko‘zlar esa U Zotni ko‘rgan”, der edi.

Sahobai kiromlar Payg‘ambarimiz namoz o‘qigan joyda namoz o‘qishga ham o‘ta haris edi. Hatto uylariga taklif qilib, biror joyida namoz o‘qib bersangiz, biz shu joyni namozgoh qilib olamiz, deyishardi.

Utbon ibn Molik raziyallohu anhu Payg‘ambarimiz huzurlariga borib: “Yo Rasululloh, ko‘zim xiralashib qoldi. Masjidga boradigan yo‘limga yomg‘ir yoqqan paytda sel keladi. Shu sababli ba’zida jamoatga kela olmayapman. Qani edi, uyimga borib biror joyida namoz o‘qib bersangiz, men o‘sha yerni zarurat bo‘lgan paytda o‘zimga namozgoh qilib olardim”, dedi. Payg‘ambarimiz rozi bo‘ldilar. Ertasiga ertalab hazrat Abu Bakr bilan birga bordilar. Utbon ibn Molikdan: “Uyingizni qayerida namoz o‘qishni yaxshi ko‘rasiz?” deb so‘radilar. Uy egasi o‘ziga yoqadigan joyni ko‘rsatdi. Rasululloh sallallohu alayhi vasallam ko‘rsatilgan yerda namoz o‘qidilar va hazrat Utbon bu tabarruk joyni namozgoh qilib oldilar.

Darhaqiqat, sahobalar Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallamning: “Men sizlarga farzandingiz, ahli-ayolingiz, mollaringiz va barcha odamlardan sevimli bo‘lmagunimcha komil mo‘min bo‘lolmaysiz”, degan ma’nodagi hadislariga og‘ishmay amal qilishgan. Biz ham ulardan o‘rnak olib, U Zotga bo‘lgan muhabbatlarimizni yanada oshirib, sunnatlarini bajarishga harakat qilishimiz va unutilayotgan sunnatlarini esa tiriltiraylik. Shoyad Payg‘ambarimiz alayhissalomning shafoatlariga erishsak.

Shuningdek, bu ulug‘ oyni g‘animat bilib, ota-onalar farzandlari bilan Payg‘ambarimiz tarixlariga oid bo‘lgan kitobxonliklarni tashkil qilsalar ayni muddao va muhabbatning bir nishonasi bo‘ladi. Beadad shukrlar bo‘lsinki, hozirgi kunda kitob do‘konlarida Payg‘ambarimiz alayhissalomning tarixlariga doir, o‘zbek tilida yetarlicha adabiyotlar mavjud. Faqat undan foydalanishimiz kerak, xolos.

G‘ulomiddin XOLBOYEV

O‘MI Fatvo bo‘limi xodimi,

Toshkent islom instituti o‘qituvchisi

Siyrat va islom tarixi

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Tabiat ham Sizni halok etmasin

20.06.2025 8248 6 min.

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Tong sahar to‘rt muchamizning sog‘, oilamiz tinch, tashqarida hech qanday xavfning xatarisiz uyg‘onish biz har doim ham e’tibor beravermaydiganimiz, shukrini ado etishni esimizdan chiqaradiganimiz ne’matlar sirasiga kiradi. Go‘yo asli shunday bo‘lishi kerakdek yashayveramiz. Yana bir tur ne’matlar borki, bizning e’tiborimizdan chetda. Bularga suv, havo kabi biz qadrlamaydigan, lekin bular bo‘lmasa, bir soat ham yashay olmaydigan ehtiyojlarimiz kiradi.

Bu ne’matlarning shukrini ado etmaslik, ya’ni qadriga yetmaslik oqibati nimalarga olib kelishi bugungi kunda namoyon bo‘lyapti. Pala-partish foydalanish sabab Orol dengizining qurishi nafaqat mintaqamizning, balki butun dunyoning muammosiga aylanib ulgurganiga ancha bo‘ldi. Biz uchun tekinga berib qo‘yilgan bu bebaho ne’matni qadrlamaslik orqasidan bugun insoniyat jiddiy muammolar qarshisida turibdi. Alloh taolo O‘zining kalomida berilgan ne’matlarni qadrlashni ta’kidlab, «Yeb-ichinglar, ammo isrof qilmanglar. Chunki U Zot isrof qiluvchilarni sevmas» (A’rof surasi, 31-oyat), deb buyurdi.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam tahorat qilayotgan buyuk sahobalardan biri Sa’d ibn Abu Vaqqos roziyallohu anhuning suvni ko‘proq ishlatayotganini ko‘rdilar va unga: «Hoy Sa’d! Bu qanday isrofgarchilik?!» dedilar. Sa’d ibn Abu Vaqqos roziyallohu anhu: «Ey Allohning Rasuli! Tahoratda ham isrof bo‘ladimi?» dedi. U Allohning ibodati uchun tahorat qilayotganda suvni sal ko‘proq ishlatish isrof sanalmasa kerak, deb o‘ylagan ekan. Shunda u zot alayhissalom: «Ha, hatto oqib turgan daryoning yoqasida bo‘lsang ham», dedilar.

Biz esa «Suv – tekin» degan tushuncha bilan bir paytlar shaharlarimiz, qishloqlarimiz, mahallalarimizda zilol suvga to‘lib oqqan ariq-anhorlarni quritdik. Borlarini chiqindixonaga aylantirdik. Oqibatda ilgari odamlar bemalol ichavergan ariq suvlari hozir hatto qo‘l yuvishga ham o‘ylanib qolinadigan holga keldi.

Yaqin-yaqingacha poytaxtning shimoli-sharq tomonidan ko‘rinib, bahri dilingizni ochgan, xush kayfiyat bag‘ishlagan purviqor tog‘lar bugun ko‘rinmay qolganiga odamlar endi-endi ahamiyat bera boshlashdi. Daraxtlarning kamayishi, avtoulovlarning ko‘payishi, mavjud yashil hududlar qisqarib, o‘rniga rejasiz qurib tashlanayotgan uy-joy ekologiyaga, ona tabiatga ta’sir qilmay qolmadi. Qalin changli parda ortiga yashiringan tog‘lar xuddi bizni yordamga chaqirayotgan, vaqtida chora ko‘rilmasa, og‘ir oqibatlar yuzaga kelishidan ogohlantirayotgandek go‘yo.

Va achinarlisi bu og‘ir oqibatlar o‘zini ko‘rsata boshladi. 60 yillik tajribaga ega IQAir tashkiloti tomonidan tayyorlangan oxirgi yillik hisobotda qayd etilishicha, havoning ifloslanishi oqibatida bir yilda dunyo bo‘yicha 7 million aholi hayotdan bevaqt ko‘z yummoqda, milliardlab inson nafas yo‘llari kasalliklari hamda boshqa og‘ir dardlarga yo‘liqmoqda. IQAir sayti ma’lumotlariga ko‘ra, 2023 yil yakunlari bo‘yicha tuzilgan reytingga muvofiq, O‘zbekiston 134 davlat orasida 23-o‘rinni band etib turganini juda achinarli. Ro‘yxatdagi havosi eng iflos uchlikni Bangladesh, Pokiston va Hindiston egallagan (iqair.com/ru/world-most-polluted-countries).

Surunkali respirator kasalliklarining dunyo bo‘ylab tarqalishi va bu jarayonlarning asoratlarini o‘rgangan bir guruh britaniyalik olimlar inson o‘limiga sabab bo‘layotgan beshta asosiy omillardan biri nafas olish tizimi kasalliklar ekanini ma’lum qilishdi. Tibbiyot sohasiga oid yangiliklarni yoritadigan «The Lancet» nashri e’lon qilgan maqolada 1990–2019 yillarda nafas yo‘llari kasalliklarining tarqalishi 39,8 foizga, ushbu dardlardan vafot etganlar soni esa 28,5 foizga oshgani aytilgan. Bronxial astma eng ko‘p tarqalayotgan surunkali respirator kasallik sifatida qayd etilgan bo‘lib, nafas yo‘llarining kasallanishi, birinchi navbatda, chekish illati, shuningdek, havoning ifloslanishi hamda sanoat ishlab chiqarishining turli xildagi salbiy oqibatlari sabab yuzaga kelmoqda.

Yurtimizdagi maktablarning birida atrof-muhitni asrab-avaylash hamda boshqa ijtimoiy muammolarni bartaraf etish, ularning oldini olishga bag‘ishlangan tadbirda bir o‘quvchi yigit Ona Yerning odamlarga qilgan murojaatini o‘qib bergan edi. Siz ham bu murojaatga bir e’tibor berib ko‘ring-a:

«Ey odamzod, nimalar qilib qo‘yding, nimalar qilyapsan! To‘xta! Bo‘ldi! Yetar endi. Daraxtlarni kesib, qancha o‘rmonlarni yo‘q qilding, havoni, suvni bulg‘atding. Ko‘lu daryolarni quritding. Juda qizib ketdim. Yaratilganimdan beri bunaqa qizimaganman. Hammayog‘imni yondirib, ilma-teshik qilib tashlading-ku! Yana nima istaysan, odamzot?! Shaharlarda tuproq qolmadi! Hammayoqni toshdek beton bilan qoplab tashlading. Mening sabrim cheksiz emas. Zaxiralarim ham tugab boryapti. Meni asramasang, ertaga o‘zing qiynalasan. O‘zingni bos. To‘xta. Atrofga qara! Aql bilan ish tutib, menga ozgina yordam berib yuborsang, u yog‘iga o‘zimni o‘zim tiklab olaman. Yaxshiyam Alloh menga o‘zimni o‘zim sovutish qobiliyatini bergan. Lekin vaziyat shu zaylda davom etaversa, ya’ni tabiat shu tarzda ifloslantirilaversa, tiklanish qobiliyatim ham ish bermay qo‘yishi mumkin. Avvalgi holga qaytishi dargumonu, lekin vaziyatni yaxshi tomonga o‘zgartirish mumkin. Yaxshi insonlar hali bor bu dunyoda. Hammangiz birlashsangiz, qo‘lingizdan ko‘p narsa keladi, Xudo xohlasa».

O‘smir yigitning bu murojaati har birimizga ko‘zingizni oching, vaqt borida imkoniyatlarni ishga soling, deyayotgandek go‘yo...

Alloh hech bir narsani bekor yaratmagan. Har bir o‘simlikning, har bir jonivorning vazifasi bor. Shuningdek, ularning mavjudligi, yashashi bir-biriga chambarchas bog‘liq. Bu zanjirni uzish mumkin emas. Bordiyu hayvonot yoki nabotot olamining bir vakili yo‘q qilinsa, buning oqibati qachondir baribir sezilishi aniq.

Achchiq haqiqat shuki, bor tabiatdagi, ya’ni atrof-muhitdagi ko‘pgina resurslar yo‘qotib bo‘lingan. Ammo o‘sha narsalarning ko‘pini tiklash, qaytarish mumkin. O‘z navbatida, borini saqlab qolish ham juda muhim. Shunday ekan, Alloh bergan buyuk ne’matlar – suv, tuproq, havo, o‘simliklaru jonivorlarga bo‘lgan munosabatimizni o‘zgartiraylik, azizlar. Zero, bizdan keyingi avlod ham ozod va obod yurtda yashashga haqli.

«Hilol» jurnali 8(65)-sonidan