“Muhammadning ayollari faqat qiz dunyo keltiradi”. Quraysh mushriklari orasida shunday mish-mishlar tarqaldi. Ularning bunday gapirishlariga chuqur ma’no va yuksak g‘oyadan, ilohiy hikmatdan bexabarliklari sabab edi. Zero, ular johiliyat ahli bo‘lib, amallari ham shunga yarasha bo‘lardi. Alloh taolo Quraysh mushriklarining qiz farzandga nisbatan nafratini qoralab Qur’oni karimda shunday marhamat qiladi: “Qachon birovlariga qiz (ko‘rgani haqida) xushxabar berilsa, g‘azabga to‘lib, yuzlari qorayib ketar. Va u (qizni) xo‘rlagan holida olib qolish yoki (tiriklay) tuproqqa qorish (to‘g‘risida o‘y surib), o‘ziga xushxabar berilgan narsaning (ya’ni, qiz ko‘rshnning) «yolg‘on»ligidan (nomus qilib) odamlardan yashirinib olur. Ogoh bo‘lingizkim, ular eng yomon hukm chiqarurlar” (Nahl, 58— 59).
Mushriklar botil so‘zlar bilan ovora bo‘lib yurgan payt, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallamning yana bir go‘zal, oy yuzli qizlari dunyoga keldi. Bunday sifatlari sababli otasi chaqaloqqa Ummu Gulsum (roziyallohu anho) deb ism qo‘ydi.
Qiz o‘sib-ulg‘aygach, opasi Ruqayya roziyallohu anho bilan birga Abu Lahabning o‘g‘illaridan biriga uzatildi. Biroq har ikkisi ham u xonadonda uzoq yashay olmadilar. Kur’oni karimda “Ikki qo‘li halok bo‘lsin, halok!” deya lan’natlangan Abu Lahabning xotini bilan yashash azobidan qutuldilar.
Sinovlar ichra qolgan opa-singillar.
Musulmonlar, mushriklarining ozorlari ko‘paygani sabab Xabashistonga ko‘chib o‘tganlarida Ummu Gulsum va Fotima roziyallohu anholar hijrat qilmay, Makkada, otalari yonida qoldilar. Opa-singil onalari Hazrati Hadicha roziyallohu anhoning dardlariga sherik bo‘ldilar, otalariga mushriklar tomonidan bo‘layotgan aziyat va yomonliklar g‘amini yengillatishga harakat qildilar.
Ummu Gulsum roziyallohu anho, Rasululloh sollallohu alayhi va sallamga nisbatan qilingan zulm va iskanjalarning, odamlarni haq yo‘lga da’vat etishdagi juda og‘ir mashaqqatlarning guvohi bo‘ldi.
Kuraysh mushriklarining zo‘ravonligi kundan-kunga ortib bordi. Hatto ular Banu Hoshim urug‘i va musulmonlar bilan aloqalarni butunlay uzish haqida qaror qabul qilib, mazkur qarorni Ka’baga osib ko‘ydilar.
Ummu Gulsum juda og‘ir iztrob ichra qoldi. Otasi Rasululloh sollallohu alayhi va sallam ummat dardi ila qayg‘uda... Opasi Zaynab roziyallohu anho eri Abul Os bilan Makkada bo‘lsalarda, yordamga muhtoj, qiyin ahvolda. Yana bir opasi Ruqayya roziyallohu anho esa juda olis manzilda, musofir... Onasi ummul mo‘minin Hadicha roziyallohu anho og‘ir betob, singlisi Fotima roziyallohu anho esa hali yosh, mehrga, parvarishga muhtoj...Bu holatda Ummu Gulsum roziyallohu anho zimmasiga juda katta mas’uliyat tushayotgan edi. Barchasini tushungani uchun, sabr etdi. U sabrining mukofotini Allohdan kutardi. Qo‘lidan kelganicha otasiga yordam qilar, onasiga ham:
— Xafa bo‘lmang, onajon! Ajablanadigan hech narsa yo‘q, - deya tasalli berar edi.
Hazrati Hadicha roziyallohu anho onamizning ahvoli juda og‘ir edi. Aziz va jalil Allohga yetadigan kunlarini kuta boshladilar. Oradan ko‘p vaqt o‘tmay, vafot etdilar. Rasululloh sollallohu alayhi va sallam qizlarini bag‘rilariga bosib, tasalli berdilar. Ummu Gulsum roziyallohu anhoning mas’uliyati yanada oshdi. Zero, endi u oilaning mehr-shafkat ulashuvchisi edi!
Musulmonlar Madinaga hijrat kildilar. Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi va sallam ham ular bilan birga edilar. Bu hijrat insoniyat tarixidagi Alloh yo‘lida qilingan eng buyuk hijrat bo‘ldi. Xavfsizlikni ko‘zlab, Ummu Gulsum va Fotima roziyallohu anhumolar, vaktincha Makkada qoldirildi.
Hazrati Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam Madinaga kelgach, ularni olib kelish uchun Zayd ibn Horisa roziyallohu anhuni Makkaga yubordilar. Opa-singil yo‘lga chiqishdan oldin Hojunga borib, onalarninng qabrini ziyorat etdilar.
Hijratdan so‘ng juda buyuk voqealarga boy ikki yil o‘tdi. Bu davr mobaynida Ummu Gulsum roziyallohu anho otasi va musulmonlarning Badrda erishgan zafariga, qadrli opasi Ruqayya roziyallohu anhoning vafotiga ham shohid bo‘ldi.
Bir qun Hazrati Umar roziyallohu anhu jahllari chiqqan holda Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning huzurlariga shikoyag qilib keldi. Hazrati Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam buning sababini so‘raganlarida, Hazrati Umar Abu Bakr va Usmon roziyallohu anhularga qizlari Hafsa roziyallohu anhoni nikohlariga olishni taklif etganini, biroq ular qabul etishmaganini aytdi. Rasuli Akram sollallohu alayhi va sallam uni tinchlantirib, xushnud etdilar.
- Hafsa Usmondan xayrlirog‘i bilan, Usmon ham Hafsadan xayrlirog‘i bilan turmush quradi, — deb ko‘nglini ko‘tardilar.
Hazrati Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam Hafsa roziyallohu anhoga uylandilar. Tabiiyki, Rasuli Akram sollallohu alayhi va sallam Usmon roziyallohu anhudan xayriliroq edilar. So‘ng Hazrati Usmon roziyallohu anhuga:
- Seni Ruqayyaning singlisi Ummu Gulsumga uylantiraman. Agar qizlarimdan biri vafot etsayu yana qizim bo‘lsa, albatta senga berar edim, — deb marhamat qildilar.
Ummu Gulsum roziyallohu anho Ruqayya roziyallohu anhoga berilgan miqdordagi mahr bilan Hazrati Usmon roziyallohu anhuga nikohlandi.
Manbalar asosida Saidabror Umarov tayyorladi
Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Nihoyat, Makka fath bo‘ldi. Bir paytlar g‘ordan vahiy dahshatidan titrab-qaltirab yolg‘iz tushib kelgan bir nafargina Inson butun bir ummatga aylandi.
Tun zulmatida Quraysh o‘ldirishga qasd qilgan Inson Makkadan sodiq do‘sti bilan Madina tomon chiqib, bir necha yildan so‘ng Makkaning to‘rt darvozasidan kuppa-kunduz kuni g‘olib bo‘lib kirib keldi! Kuraysh esa, o‘sha kuni o‘zlaridan qasos olinishini kutib, u zotning oldida bosh egib o‘tirardi. Ularni nima qildi deb o‘ylaysiz?
U kishini yolg‘onchiga chiqarganlarni, aziyat berganlarni, Ka’ba atrofida sajda qilayotganida ustiga tuyaning eshini (ya’ni, ko‘p kitoblarda " سَلَى جَزُور"ni tuyaning ichak-chavog‘i deb yozishadi. Ustoz Abdul Azim Ziyouddin domla «Nurul yaqiyn» kitoblarida yozgan izohda bunday tushuntirganlar: «Imom Buxoriy rivoyatida سَلَى جَزُور va Muslim rivoyatida سَلَى جَزُور, ya’ni «tuyaning qog‘onog‘ini» deyilgan. Qog‘onoq — homilani o‘rab turuvchi shilliq parda, yo‘ldosh.) ag‘darganlarni, Abu Tolib darasida qamal qilganlarni, u kishini yolg‘onchi, sehrgar, majnun deb ayblaganlarni, so‘ngra u kishini o‘ldirish uchun har bir qabiladan bittadan kishi tanlab, u kishining qoni barchaga tarqalishi uchun birgalikda o‘ldirmoqchi bo‘lganlarni nima qildi deb o‘ylaysiz?
U zot sollallohu alayhi vasallam ulardan qasos olmadilar. Balki ularga: «Boraveringlar, sizlar ozodsizlar!» dedilar!
Abu Bakr roziyallohu anhu uyiga borib, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam duo qilishlari va islomga kirishi uchun qartayib qolgan, oyoqlarini ko‘tarishga ham majoli yo‘q otasi Abu Quhofani olib keldi. U hali-hamon iymon keltirmagan edi. Uni ko‘rgan Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Qariyani ovora qilibsan-ku, uni uyida qoldirsang bo‘lmasmidi, biz o‘zimiz uning oldiga borar edik», dedilar.
Abu Bakr roziyallohu anhu aytdi: «Yo Allohning Rasuli! Sizning borishingizdan ko‘ra otam kelishi to‘g‘riroqdir».
Nabiy sollallohu alayhi vasallam uni o‘tirishga taklif qildilar. Uning ko‘ksini siladilar va: «Musulmon bo‘l», dedilar. Abu Quhofa iymon keltirdi. Abu Bakr roziyallohu anhu yig‘ladi. Qo‘lida ko‘p sahobalar islomga kirgan, ko‘p buyuklar iymonga kirgan buyuk sahobaning otasi endi Islomga kirdi...
Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning odoblariga qarang! U kishi yoshi bir joyga borib qolgan qariyaning huzurlariga kelishini noo‘rin bildilar. O‘zlari uning oldiga borishga tayyor ekanliklarini aytdilar. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam doimo yoshi kattalarga shafqatli edilar. Doimo: «Sochlari oqargan musulmonni ikrom qilish Allohni ulug‘lashdandir!» der edilar.
Bir qariya Nabiy sollallohu alayhi vasallamni qidirib keldi. Sahobalar unga yo‘l berishmadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ularga: «Kichigimizga rahm qilmagan, kattamizni hurmat qilmaganlar bizdan emas!» dedilar.
Qariyalarga xuddi otamiz yoki bobomiz kabi muomalada bo‘lishimiz lozim. Onaxonlarga esa onamiz yoki buvimiz kabi muomalada bo‘lishimiz kerak. Inson qariganda o‘zining zaifligi, bemorligi va ojizligiga qarab qachonlardir yosh bo‘lganini, kuchli bo‘lgan paytlarini eslaydi, eziladi. Garchi boshqalarga ko‘rsatmasa-da, qalbida siniqlikni his qiladi. Bu siniqlikka faqatgina atrofdagilar beradigan e’tibor va hurmatgina davo bo‘la oladi! Ko‘ngil olish ibodatdir!
«Nabaviy tarbiya» kitobi asosida tayyorlandi