O`zbekiston musulmonlari idorasi

Uhud tog‘i bilan bog‘liq ma’lumotlar

23.07.2019 16006 8 min.

Uhud tog‘i Madinaning shimoliy tarafida joylashgan muborak bir tog‘dir. Tog‘ning uzunligi 7 kilometr, kengligi 2-3 kilometr, balandligi esa 350 metrga yaqin. Tog‘ Madinai Munavvaradan taxminan 4-5 kilometr uzoqlikda joylashgan. Uhud tog‘ida bir necha g‘or va daralar mavjud bo‘lib, ba’zi g‘orlarning balandligi bir yarim metrni, uzunligi esa o‘n metrni tashkil etadi.

Ushbu tog‘ va uning atrofida ko‘plab tarixiy voqealar bo‘lib o‘tgan. Ana shulardan biri Uhud g‘azotidir. Bu g‘azot Badr g‘azotidan keyin, hijriy 3-yilda, musulmonlar bilan Quraysh qabilasi o‘rtasida bo‘lib o‘tgan. Ushbu jangda ming nafar musulmonlar uch ming sonli Quraysh qo‘shiniga qarshi kurashdilar.

Nabiy sollallohu alayhi vasallam o‘sha kuni kamonchilarga tepalikdan tushmaslikni, o‘sha yerda sobit turishni tayinladilar. Bu tepalik hozir Uhud tog‘i yonida joylashgan bo‘lib, “Jabalur rumot” (Kamonchilar tog‘i, tepaligi) deb ataladi. O‘sha yerda turgan kamonchilar jang tugadi, o‘ljalardan qolib ketmaylik degan o‘y bilan pastga tushadilar. Tepalikda kam sonli kishilar qolishadi. Bundan foydalangan Quraysh ittifoqchilari tepalikning orqa tarafidan o‘tib, musulmonlarga hamla qiladi. Oldinda Quraysh qo‘shini, ortda esa ularning ittifoqchilari musulmonlarni qurshab oladilar. Ana shunda mag‘lubiyat yuzaga keladi. Bu haqida Alloh taolo shunday deb marhamat qilgan:

أَوَلَمَّا أَصَابَتْكُم مُّصِيبَةٌ قَدْ أَصَبْتُم مِّثْلَيْهَا قُلْتُمْ أَنَّى هَـذَا قُلْ هُوَ مِنْ عِندِ أَنْفُسِكُمْ إِنَّ اللّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ

“Sen: “Sizga musibat yetgan paytda, holbuki o‘zingiz ham ikki baravarini yetkazgan edingiz, bu qayerdan, deysizmi?! Bu o‘zingizning huzuringizdan!” deb ayt. Albatta, Alloh hamma narsaga qodirdir”. (Ya’ni, o‘zingiz sustkashlik qildingiz, zaiflashdingiz, o‘zingiz Allohning shartini buzdingiz, o‘zingiz Payg‘ambarning amriga xilof qildingiz, endi kelib, “Bu qayerdan?” deysizmi?! Bilib qo‘ying, bu musibatni o‘zingiz o‘zingizga chaqirib oldingiz.) (Oli Imron surasi, 165-oyat).

Ha, ushbu mag‘lubiyat Nabiy sollallohu alayhi vasallamning amrlariga xilof qilgan kamonchilar sababidan bo‘lgan edi.

Nabiy sollallohu alayhi vasallam yuqorida zikr qilingan Uhud tog‘idagi daralardan birida dushmandan himoyalanib, yashiringan ekanlar. Ko‘plab sahobalar mag‘lubiyatdan sarosimaga tushib, qochib ketadilar. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning atroflarida sanoqli sahobalar u zotni pana qilib, o‘z tanalari bilan ul zotni himoya qilib turishgan. Shu yerda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam Sa’d ibn Abu Vaqqos roziyallohu anhuga “Ot, ey Sa’d, ot, ota-onam senga fido bo‘lsin!” degan ekanlar.

Bu g‘azotda Nabiy sollallohu alayhi vasallamning muborak boshlari yorildi, tishlari sindi, yuzlariga sovutning halqasi sanchilib, oy yuzlaridan qon oqib tushdi. Shuningdek, Uhud g‘azotida yetmishta sahobalar shahid bo‘lishdi. Ularning sayyidi, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning sevikli amakilari Hamza roziyallohu anhu edilar.

Jangdan so‘ng Nabiy sollallohu alayhi vasallam sahobalarga shahidlarni dafn qilishni amr etdilar. Ular o‘sha maydonga dafn etildilar. Oradan 14 asr o‘tib, shu kunimizgacha ushbu maqbara Uhud tog‘i etagida mavjuddir. Haj va Umraga borgan hojilarimiz barcha muborak makonlar qatorida Uhud tog‘ini va yetmishta shahid sahobalarni o‘z bag‘riga olgan “Shahidlar maqbarasi”ni ham ziyorat qilib, Qur’on o‘qib, duoi fotiha qiladilar.

Uhud tog‘i yaqinida “Fas'h” yoki “Uhud” deb nomlangan masjid bo‘lib, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam Uhud g‘azoti kuni o‘sha masjidda namoz o‘qigan ekanlar.

Ushbu jangda Ummu Amora Nasiyba bint Ka’b, Abu Dujona, Hanzala, Talha ibn Ubaydulloh, Hamza ibn Abdulmuttalib, Mus’ab ibn Umayr, Abdulloh ibn Jahsh, Amr ibn Jamuh kabi sahobalar o‘zlarining fidokorliklarini ko‘rsatdilar.

Uhud tog‘ining fazilatlari

حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ ، حَدَّثَنَا يَحْيَى ، عَنْ سَعِيدٍ ، عَنْ قَتَادَةَ ، أَنَّ أَنَسَ بْنَ مَالِكٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ ، حَدَّثَهُمْ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ صَعِدَ أُحُدًا ، وَأَبُو بَكْرٍ ، وَعُمَرُ ، وَعُثْمَانُ فَرَجَفَ بِهِمْ ، فَقَالَ : اثْبُتْ أُحُدُ فَإِنَّمَا عَلَيْكَ نَبِيٌّ ، وَصِدِّيقٌ ، وَشَهِيدَانِ

Anas ibn Molik roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Nabiy sollallohu alayhi vasallam Uhud (tog‘i)ga ko‘tarildilar. U zot bilan birga Abu Bakr, Umar va Usmon bor edi. Tog‘ ularni titratdi. Shunda u zot oyoqlari bilan bir urib, “Sobit tur, ey Uhud! Sening ustingda Nabiy, Siddiq va ikki shahid turibdi” dedilar”. Imom Buxoriy rivoyati.

Alloh taolo toqqa sezish, yaxshi ko‘rish xususiyatini ato qilgan. Uhud tog‘i o‘zining ustiga chiqqan zotlarning kimlar ekanini yaxshi bilardi. Shuning uchun sevinchdan, haybatdan titrab ketdi.

Anas ibn Molik roziyallohu anhudan rivoyat qilingan yana bir hadisda Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Bu Uhud tog‘idir. U bizni yaxshi ko‘radi va biz ham uni yaxshi ko‘ramiz” deganlar.

Uhud tog‘i o‘xshatilgan o‘rinlar

Zirr ibn Hubaysh rivoyat qilishicha, Ibn Mas’ud arok (daraxti)dan misvok olar edi. Uning boldiri shunchalik ingichkaligidan shamol uchirib yuborgudek bo‘lardi. Qavm uning ustidan kuldi. Shunda Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: “Nimadan kulyapsizlar?!” dedilar. Ular: “Ey Allohning Payg‘ambari, uning boldirlari ingichkaligidan kulyapmiz”, deyishdi. Shunda u zot: “Nafsim qo‘lida bo‘lgan Zotga qasamki, albatta, uning ikki (boldiri) Mezonda Uhud (tog‘i)dan ham og‘irroqdir!” dedilar (Ahmad “Musnad”da, Ibn Hibbon “Sahih”da, Tabaroniy “Kabiyr”da, Abu Ya’lo va Tayolisiylar o‘z “Musnad”larida rivoyat qilishgan).

Abdulloh ibn Mas’ud roziyallohu anhuning jussasi juda kichkina bo‘lgan. Hatto arokdek kichkina va odamni ko‘tara olmaydigan daraxtlarga ham bemalol chiqib ketavergan. Bu haqida Abdullohning o‘zi shunday rivoyat qiladi: “Misvok olish uchun arok daraxtiga chiqdim. Shunchalik yengil ekanimdan birodarlarim hayron bo‘lishdi. Shunda Nabiy sollallohu alayhi va sallam: “Nega ajablanyapsizlar? Nafsim qo‘lida bo‘lgan Zotga qasamki, albatta, u qiyomat kunida Uhuddan ham og‘irroq bo‘ladi!” dedilar” (Tabaroniy “Kabiyr”da rivoyat qilgan).

Abu Hurayra roziyallohu anhu Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning bunday deganlarini rivoyat qiladi: “Do‘zaxdagi kofirning oziq tishi Uhud tog‘ichalik katta, terisining qalinligi esa uch kunlik yo‘l qadar bo‘ladi” (Muslim: 17/186, Termiziy: 4/104 rivoyati).

Payg‘ambarimiz Muhammad alayhissalom hadisi shariflaridan birida: «Sahobalarimni so‘kmanglar, mening nafsim qo‘lida bo‘lgan Zot bilan qasamki, agar birortangiz Uhud tog‘idek oltin nafaqa qilsangiz ham, ularning bittasining bir muddiga (og‘irlik o‘lchovi) to‘g‘ri kelmaydi», – deganlar.

Abu Hurayra roziyallohu anhudan Rosululloh sollallohu alayhi va sallamning shunday deganliklari sobit bo‘lgan: “Kimda-kim musulmon kishining janozasiga iymon va ajr umidida ergashsa va to unga namoz o‘qilib, dafn qilinishdan forig‘ bo‘lguncha birga bo‘lsa, batahqiq, ikki qiyrot ajr bilan qaytadi. Har bir qiyrot Uhud (tog‘i) mislichalikdir. Kimda-kim unga namoz o‘qisa so‘ng dafn qilinishdan oldin qaytib kelsa, batahqiq, bir qiyrot bilan qaytadi”. (Buxoriy (47), Muslim (945)

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

«Kim janozaga namoz o‘qilguncha hozir bo‘lsa, unga bir qiyrot savob, kim dafn qilinguncha hozir bo‘lsa, unga ikki qiyrot savob», dedilar.

«Ikki qiyrot nimadir?» deyildi.

«Ikki ulkan toqqa o‘xshash narsa», dedilar».

Beshovlari rivoyat qilganlar.

Boshqa bir rivoyatda:

«Ikkovlaridan kichigi Uhudga o‘xshash», deyilgan.

Alloh taolo barchamizni Haj, Umra ibodatlariga qayta-qayta musharraf etsin!

Internet ma’lumotlari asosida

Nozimjon Iminjonov tayyorladi

Siyrat va islom tarixi

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Tabiat ham Sizni halok etmasin

20.06.2025 8528 6 min.

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Tong sahar to‘rt muchamizning sog‘, oilamiz tinch, tashqarida hech qanday xavfning xatarisiz uyg‘onish biz har doim ham e’tibor beravermaydiganimiz, shukrini ado etishni esimizdan chiqaradiganimiz ne’matlar sirasiga kiradi. Go‘yo asli shunday bo‘lishi kerakdek yashayveramiz. Yana bir tur ne’matlar borki, bizning e’tiborimizdan chetda. Bularga suv, havo kabi biz qadrlamaydigan, lekin bular bo‘lmasa, bir soat ham yashay olmaydigan ehtiyojlarimiz kiradi.

Bu ne’matlarning shukrini ado etmaslik, ya’ni qadriga yetmaslik oqibati nimalarga olib kelishi bugungi kunda namoyon bo‘lyapti. Pala-partish foydalanish sabab Orol dengizining qurishi nafaqat mintaqamizning, balki butun dunyoning muammosiga aylanib ulgurganiga ancha bo‘ldi. Biz uchun tekinga berib qo‘yilgan bu bebaho ne’matni qadrlamaslik orqasidan bugun insoniyat jiddiy muammolar qarshisida turibdi. Alloh taolo O‘zining kalomida berilgan ne’matlarni qadrlashni ta’kidlab, «Yeb-ichinglar, ammo isrof qilmanglar. Chunki U Zot isrof qiluvchilarni sevmas» (A’rof surasi, 31-oyat), deb buyurdi.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam tahorat qilayotgan buyuk sahobalardan biri Sa’d ibn Abu Vaqqos roziyallohu anhuning suvni ko‘proq ishlatayotganini ko‘rdilar va unga: «Hoy Sa’d! Bu qanday isrofgarchilik?!» dedilar. Sa’d ibn Abu Vaqqos roziyallohu anhu: «Ey Allohning Rasuli! Tahoratda ham isrof bo‘ladimi?» dedi. U Allohning ibodati uchun tahorat qilayotganda suvni sal ko‘proq ishlatish isrof sanalmasa kerak, deb o‘ylagan ekan. Shunda u zot alayhissalom: «Ha, hatto oqib turgan daryoning yoqasida bo‘lsang ham», dedilar.

Biz esa «Suv – tekin» degan tushuncha bilan bir paytlar shaharlarimiz, qishloqlarimiz, mahallalarimizda zilol suvga to‘lib oqqan ariq-anhorlarni quritdik. Borlarini chiqindixonaga aylantirdik. Oqibatda ilgari odamlar bemalol ichavergan ariq suvlari hozir hatto qo‘l yuvishga ham o‘ylanib qolinadigan holga keldi.

Yaqin-yaqingacha poytaxtning shimoli-sharq tomonidan ko‘rinib, bahri dilingizni ochgan, xush kayfiyat bag‘ishlagan purviqor tog‘lar bugun ko‘rinmay qolganiga odamlar endi-endi ahamiyat bera boshlashdi. Daraxtlarning kamayishi, avtoulovlarning ko‘payishi, mavjud yashil hududlar qisqarib, o‘rniga rejasiz qurib tashlanayotgan uy-joy ekologiyaga, ona tabiatga ta’sir qilmay qolmadi. Qalin changli parda ortiga yashiringan tog‘lar xuddi bizni yordamga chaqirayotgan, vaqtida chora ko‘rilmasa, og‘ir oqibatlar yuzaga kelishidan ogohlantirayotgandek go‘yo.

Va achinarlisi bu og‘ir oqibatlar o‘zini ko‘rsata boshladi. 60 yillik tajribaga ega IQAir tashkiloti tomonidan tayyorlangan oxirgi yillik hisobotda qayd etilishicha, havoning ifloslanishi oqibatida bir yilda dunyo bo‘yicha 7 million aholi hayotdan bevaqt ko‘z yummoqda, milliardlab inson nafas yo‘llari kasalliklari hamda boshqa og‘ir dardlarga yo‘liqmoqda. IQAir sayti ma’lumotlariga ko‘ra, 2023 yil yakunlari bo‘yicha tuzilgan reytingga muvofiq, O‘zbekiston 134 davlat orasida 23-o‘rinni band etib turganini juda achinarli. Ro‘yxatdagi havosi eng iflos uchlikni Bangladesh, Pokiston va Hindiston egallagan (iqair.com/ru/world-most-polluted-countries).

Surunkali respirator kasalliklarining dunyo bo‘ylab tarqalishi va bu jarayonlarning asoratlarini o‘rgangan bir guruh britaniyalik olimlar inson o‘limiga sabab bo‘layotgan beshta asosiy omillardan biri nafas olish tizimi kasalliklar ekanini ma’lum qilishdi. Tibbiyot sohasiga oid yangiliklarni yoritadigan «The Lancet» nashri e’lon qilgan maqolada 1990–2019 yillarda nafas yo‘llari kasalliklarining tarqalishi 39,8 foizga, ushbu dardlardan vafot etganlar soni esa 28,5 foizga oshgani aytilgan. Bronxial astma eng ko‘p tarqalayotgan surunkali respirator kasallik sifatida qayd etilgan bo‘lib, nafas yo‘llarining kasallanishi, birinchi navbatda, chekish illati, shuningdek, havoning ifloslanishi hamda sanoat ishlab chiqarishining turli xildagi salbiy oqibatlari sabab yuzaga kelmoqda.

Yurtimizdagi maktablarning birida atrof-muhitni asrab-avaylash hamda boshqa ijtimoiy muammolarni bartaraf etish, ularning oldini olishga bag‘ishlangan tadbirda bir o‘quvchi yigit Ona Yerning odamlarga qilgan murojaatini o‘qib bergan edi. Siz ham bu murojaatga bir e’tibor berib ko‘ring-a:

«Ey odamzod, nimalar qilib qo‘yding, nimalar qilyapsan! To‘xta! Bo‘ldi! Yetar endi. Daraxtlarni kesib, qancha o‘rmonlarni yo‘q qilding, havoni, suvni bulg‘atding. Ko‘lu daryolarni quritding. Juda qizib ketdim. Yaratilganimdan beri bunaqa qizimaganman. Hammayog‘imni yondirib, ilma-teshik qilib tashlading-ku! Yana nima istaysan, odamzot?! Shaharlarda tuproq qolmadi! Hammayoqni toshdek beton bilan qoplab tashlading. Mening sabrim cheksiz emas. Zaxiralarim ham tugab boryapti. Meni asramasang, ertaga o‘zing qiynalasan. O‘zingni bos. To‘xta. Atrofga qara! Aql bilan ish tutib, menga ozgina yordam berib yuborsang, u yog‘iga o‘zimni o‘zim tiklab olaman. Yaxshiyam Alloh menga o‘zimni o‘zim sovutish qobiliyatini bergan. Lekin vaziyat shu zaylda davom etaversa, ya’ni tabiat shu tarzda ifloslantirilaversa, tiklanish qobiliyatim ham ish bermay qo‘yishi mumkin. Avvalgi holga qaytishi dargumonu, lekin vaziyatni yaxshi tomonga o‘zgartirish mumkin. Yaxshi insonlar hali bor bu dunyoda. Hammangiz birlashsangiz, qo‘lingizdan ko‘p narsa keladi, Xudo xohlasa».

O‘smir yigitning bu murojaati har birimizga ko‘zingizni oching, vaqt borida imkoniyatlarni ishga soling, deyayotgandek go‘yo...

Alloh hech bir narsani bekor yaratmagan. Har bir o‘simlikning, har bir jonivorning vazifasi bor. Shuningdek, ularning mavjudligi, yashashi bir-biriga chambarchas bog‘liq. Bu zanjirni uzish mumkin emas. Bordiyu hayvonot yoki nabotot olamining bir vakili yo‘q qilinsa, buning oqibati qachondir baribir sezilishi aniq.

Achchiq haqiqat shuki, bor tabiatdagi, ya’ni atrof-muhitdagi ko‘pgina resurslar yo‘qotib bo‘lingan. Ammo o‘sha narsalarning ko‘pini tiklash, qaytarish mumkin. O‘z navbatida, borini saqlab qolish ham juda muhim. Shunday ekan, Alloh bergan buyuk ne’matlar – suv, tuproq, havo, o‘simliklaru jonivorlarga bo‘lgan munosabatimizni o‘zgartiraylik, azizlar. Zero, bizdan keyingi avlod ham ozod va obod yurtda yashashga haqli.

«Hilol» jurnali 8(65)-sonidan