Tanlovga!
Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taboraka va taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimiz Rosululloh sollallohu alayhi vasallamga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Ramazon oylar ichida yeng buyuk mag‘firatli, go‘zal oydir!
Ramazon oyining foydalari juda ulkan. Ramazon ro‘zasini tutmoqlik farz qilingan. Unda ming oydan ham yaxshiroq Qadr kechasi borligi, Qur’on nozil bo‘la boshlanganligi bilan u o‘n bir oydan ulkan farq qiladi. Ushbu oyda musulmonlarga ikki dunyoning manfaatlari cheksizdir. Bu oyda Allohning rahmati tinmay yog‘ilib turadi, duolar qabul bo‘ladi ayniqsa ro‘zadorning duosi, ota-onaning farzandiga bo‘lgan duosi, musofirning duolari mustajob bo‘lur. Ro‘zadorlarga farishtalar kun-u tun tilovatlar aytishadi.
Ramazon oyida Qur’oni karimni xatm qilish, xayr-u ehson qilish sunnatdir.
Bu oyda Jannat yeshiklari ochilib Jahannam yeshiklari yopiladi, itoatsiz jin-shaytonlar esa zanjirbandlanadi. Bu kunni barcha mo‘min - musulmonlar intizorlik bilan kutib, Olimu-ulamolar unga yetishish yo‘lida duoda bo‘lib turishadi. Ramazon ro‘zasini tutmoqlik faqat Alloh uchun va uning mukofotini o‘zi beradi. Ramazon ro‘zasini tutmoqlik do‘zax o‘tidan asrovchi vositadir.
Ramazon oyida barcha mo‘minlar birlashadi, masjidlarda taroveh namozlarida jamlanishib, barcha katta-kichik, boy-kambag‘allar xamma birdek tenglashadi, bir-birlari bilan tanishib, mexr-oqibatlari ziyoda bo‘ladi, hulqimiz go‘zallashadi, qolaversa saxovatlari oshib-toshib bir-birlaridan o‘zishga, musobaqalashib ko‘proq savobli ishlarga ulgurib qolishga xarakat qiladilar. Ro‘za tutishning salomatligimizga ta’siri juda katta hisoblanadi. Buni ro‘za tugagunicha yoki tugagandan so‘ng chuqurroq xis etamiz. Ramazonning fazilatlari xam shunda barcha mo‘min – musulmonlar bir- birlariga mehr-murruvatda bo‘lishlari maqsadga muvoffiq ekanligini barchamiz anglamog‘imiz darkor. Qolaversa shodlik, xursandchilikni birga baxam ko‘rishimiz, bir-birimizga qo‘ldan kelganicha yordam qo‘llarini uzatmog‘imiz, bir go‘zal, ulug‘ savob bo‘lur.
Ramazon oyida yoru-do‘stlar urishib qolishgan bo‘lsalar yarashganlari maqbul ishdir, yoki biz musulmonlarga, ularni yarashtirib qo‘yish behisob savoblarga ega bo‘lishdek baxt kalitiga muyassar bo‘lamiz. Xatto do‘st-dushmanlar xam bir –birlariga bo‘lgan o‘rtadagi adovatni unutib, mehr-muruvvatli bo‘lib qolishlari ajab emas! Zero Alloh raxmlilarning raximlisidir va birodariyu yaqinlariga do‘st–dushmanlariga rahm qilganlarni sevadi!
Ro‘za tutuvchilarning Jannatga Rayyon nomli maxsus eshik orqali kirishlari xususida shunday marxamat qilingan hadis bor.
Sahl roziyallohu anhu rivoyat qiladilar: Jannatda Rayyon nomli bir eshik bor, - deydilar Janob Rasululloh sollallohu alayhi vasallam, - bu eshikdan ro‘zani kanda qilmay tutganlargina kiradilar xolos. Qiyomat kuni ‹‹Ro‘zadorlar qani?›› deb nido qilinadi. Shunda, ular o‘rinlaridan turib mazkur eshikdan kirishadi. So‘ng, eshik yopiladi. Ulardan boshqa birorta odam bu eshikdan kira olmaydi››.
Ramazon oyining ruhimizga ta’siri juda kattadir!
Ramazon oyida ruhimiz tetiklashadi, qalblarimiz xayrli ishlar ortidan poklanadi, orom oladi, nafsimizni har-xil yomon ishlardin tiyib ruhimizni poklaymiz. Ko‘proq yaxshi ammalarni qilishga kirishib, yomonliklardan uzoqlashib ruhiy olamimizni go‘zallashtiramiz, uni faqat ochlikdan iborat emasligini asta –sekin faxmlaymiz va ruhiyatimizda, tanamizda qandaqdir go‘zal o‘zgarishlar bo‘layotganini sezib xotirjamlikga erishamiz, ruximiz batamom yengillashib, tarbiyalanib boraveradi, qolaversa buning ortidan yana o‘n bir oy davomida ro‘zaning shunday go‘zal odob-ahloq tarbiyaviy jixatlarini ruhimizga singdirgan xolda, shunday xolatda saqlab qolishga, uning bardavom bo‘lishga xarakat qilamiz.
Ramazon oyi hayotiy hikmatlar ila go‘zal bezalgan!
Unda musulmonlar Allohning bergan barcha sinovlariga sabr-toqat qilib chidamli bo‘lib o‘zini beodob so‘zlarni aytishdan, yolg‘on so‘zlarni gapirishdan, birovning dilini og‘ritishdan, qattiq gapirishdan, ko‘zlarini har xil haromdan, umum qilib aytganda Alloh taoloning barcha qaytargan narsalaridan o‘zlarini tiyadilar.
Ramozon oyi xayr-saxovat oyi, musulmonlar Allohning rozi bo‘lishi uchun savob umidida bir-birlarini ko‘proq yo‘qlab, iftorliklar qilishadi, ayniqsa qariyalarni, kasalmand, beva- bechoralarni, yaqin va uzoq qarindoshlarining xolidan xabar olishdan va bir-birlariga xursandchilik ulashishdan charchashmaydi. Biroq bir narsani unutmasligimiz kerak! U xam bo‘lsa isrofgarchilik qilishdan xoli bo‘lishga, Alloh bergan ne’matlariga kufr keltirmaslik uchun xushyor xolda bo‘lishimiz barchamizga foydalidir.
Ramazon oyining fazilatlari juda ko‘p uni sanab sanog‘iga yetishingiz amri maholdir. Ramazonda bir kecha borki U ming oydan xam yaxshidir U Laylatul Qadr kechasidir. Laylatul Qadr kechasining fazilati haqida Alloh taolo bunday deydi:
‹‹Albatta, Biz uni (Qur’onni ‹‹Lavhul-Mahfuz››dan birinchi osmonga) Qadr kechasida nozil qildik. ( Ey Muxammad!) Qadr kechasi nima ekanini Sizga ne ham anglatur?! Qadr kechasi ming oydan yaxshiroqdir. U (kechada farishtalar va Ruh (Jabroil) Parvardigorlarining izni bilan ( yil davomida qilinadigan) barcha ishlar (rejasi) bilan (osmondan yerga) tusharlar. U ( kecha ) to tong otgunicha salomatlikdir›› ( Qadr surasi).
Abu Hurayra roziyallohu anhu rivoyat qiladilar: Nabiy sollallohu alayhi va sallam bunday deganlar. ‹‹Kimki Qadr kechasida imon-e’tiqod va savob umidida qoim bo‘lsa oldingi gunohlari kechiriladi››.
Ro‘zaga nisbatan rag‘bat uyg‘otish, unga sharaf uyg‘otish, qalbni poklanishi, ruxni tarbiyalanishi, ahloq-odobni go‘zallanishi, undagi barcha man qilingan narsalardan tiyilishi,unda sabrning kuchayishi, yuqoridagi barcha aytilganlarga ustun qo‘yib aytsak, uning foydalari, xayr-barakasi, duolarning mustajob bo‘lishi, barcha –barcha yaxshiliklarning ko‘payishi, boshqa oylarda biror-bir savob uchun qilingan ishga bir savob berilsa, bu oyda ming barobar savob bo‘lishi, bu oyda olingan savoblarni, boshqa oylarda ming urinsak xam topaolmasligimiz, kishida ro‘zaga nisbatan rag‘bat uyg‘otadi desak mubolag‘a bo‘lmas. Vallohu a’lam!
So‘zlarimni nihoyasida shularni xolisona aytamanki, Ramazon oyi barchamizga muborak bo‘lsin, iymonimiz mustahkam bo‘lsin, bir-birimizga bo‘lgan mehr-muruvvatimiz oshib boraversin!
Xato va kamchiliklarimni Allohning o‘zi kechirsin! Ilmu-zehnimni ziyoda qilsin.
Muallif: Zoirjon o‘g‘li Ibroxim Xidoyatov.
Islom shariati taloqni zarurat holatlarida qo‘llaniladigan oxirgi chora sifatida belgilab, uning noto‘g‘ri qo‘llanilishidan ehtiyot bo‘lishni ta’kidlaydi. Asossiz taloq qilish nafaqat oilaviy hayotga, balki jamiyatga ham salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
Islomda taloq muhim masala bo‘lib, uni shoshqaloqlik bilan emas, balki o‘ylab amalga oshirish tavsiya etiladi. Qur’onda Alloh subhanahu va taolo bunday marhamat qiladi: “Agar ular orasida nizolashishdan qo‘rqsangiz, unda erning oilasidan bir hakam va ayolning oilasidan bir hakam tayinlang. Agar ular (hakamlar) yarashishni xohlasalar, Alloh ularning orasini totuv qiladi. Albatta, Alloh (hamma narsani) biluvchi va (hamma narsadan) xabardor Zotdir”.
Mazkur oyatdan anglashiladiki, shariatimiz nizolarni hal qilish uchun qadam-baqadam choralar ko‘rishni talab qiladi va darhol taloqqa murojaat qilishdan qaytaradi.
Shu bilan birga shariatimizda taloq erkakning qo‘lida bo‘lganligining hikmati odatda er kishilar oqilona qarorlar qabul qiladilar. Shuning uchun taloq ishi er kishini qo‘liga topshirilgandir. Hidoya kitobida bu borada bunday deyiladi: “Taloq erning qo‘lida bo‘lishi uning oqibatlarni ko‘proq tushunishi va hissiyotlardan uzoqroq bo‘lishi sababli afzalroqdir”.
Asossiz taloq qilishning oilaviy va ijtimoiy zararlarini quyidagicha izohlash mumkin:
Oila barqarorligiga zarar bo‘lishi asossiz taloq qilish oilaviy barqarorlikni yo‘qotishga olib keladi. Bu haqida “Hidoya”da bunday deyiladi:
“Nizo yuz berganida, taloq qilishga faqat dalillar tasdiqlangandan keyin ruxsat beriladi”.
Taloq farzandlarning ruhiy holatiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Bolalar uchun ota-onaning birligi hayotiy muhim omildir. "Muxtasar"da bunday ta’kidlanadi:
“Ajralish farzandlar va jamiyat uchun jiddiy zarar keltiradi”.
Ota-onalarning ajralishi jamiyatda yangi muammolarni keltirib chiqaradi. Asossiz taloq orqali bolalarning tarbiyasi buzilishi va oilaviy qadriyatlarning yo‘qotilishi kuzatiladi.
Taloqning iqtisodiy zararlari shuki, ajralish oilaning iqtisodiy barqarorligiga putur yetkazadi. “Inoya”da bu haqda bunday deyiladi: “Taloq oilaning moliyaviy barqarorligini yo‘qotadi”.
Ajrimda ayollarning obro‘siga zarar yetishi turgan gap. Chunki ajralish ko‘pincha jamiyatda noto‘g‘ri tushuniladi. “Hidoya”da bu borada bunday deyiladi: “Ayolni taloq qilish uni odamlar orasida gap-so‘zlarga duchor qiladi”.
Ajrimlarning bolalar tarbiyasiga ta’siri shuki, bolalar kerakli tarbiyadan mahrum bo‘lishi mumkin. “Muxtasar”da bunday deyiladi: “Taloqning salbiy ta’siri bolalar tarbiyasida yaqqol namoyon bo‘ladi”.
Demak taloqni amalga oshirishdan oldin vaziyatni to‘liq baholash va maslahatlashish zarur ishlardan hisoblanar ekan. “Inoya”da bu borada bunday deyiladi: “Er taloq qarorini qabul qilishdan oldin yaxshilab o‘ylab ko‘rishi lozim”.
Shu bilan birga shariatimiz nizolarni hal qilishda bosqichma-bosqich yondashuvni tavsiya etadi: nasihat qilish, vaqtinchalik alohida yashash va hakamlar tayinlash. “Inoyada bu haqda bunday deyiladi: “Taloq faqat yarashish imkonsiz bo‘lgandagina ruxsat etiladi”.
Qolaversa taloqni faqat zarurat holatida amalga oshirish kerak. Taloq faqatgina muhim sabablar mavjud bo‘lgandagina qo‘llanilishi kerak. Shariat ko‘rsatmalariga amal qilish orqali oilani saqlab qolish mumkin. Hamda oilaviy maslahatchilar yordamidan foydalanish ham zarurdir. Nizolarni hal qilish uchun maslahatchilarga murojaat qilish shariatda ma’qullangan amaldir.
Asossiz taloq qilish nafaqat oilaviy hayotga, balki jamiyatga ham salbiy ta’sir qiladi. Islom shariati taloqni zarurat holatida va faqat mas’uliyat bilan qo‘llashni ta’kidlaydi. Bu borada shariatning ko‘rsatmalariga amal qilish oilalarni saqlab qolishda va jamiyatdagi barqarorlikni ta’minlashda muhim ahamiyatga ega.
Shamsiddin BURHONIDDINOV,
Toshkent Islom instituti 4 kurs talabasi.