Sayt test holatida ishlamoqda!
24 Iyul, 2025   |   29 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:34
Quyosh
05:11
Peshin
12:35
Asr
17:37
Shom
19:52
Xufton
21:21
Bismillah
24 Iyul, 2025, 29 Muharram, 1447

14.12.2018 y. Vaqf – buyuk islomiy qadriyat

11.12.2018   6473   13 min.
14.12.2018 y. Vaqf – buyuk islomiy qadriyat

بسم الله الرحمن الرحيم

VAQF – BUYUK ISLOMIY QADRIYAT

Muhtaram azizlar! Bugungi juma mav’izamizda Islom dinidagi eng savobli va ayni paytda mo‘min-musulmonlarning manfaati uchun juda muhim bo‘lgan xayriya amali haqida suhbatlashamiz. Bu xayriya amalini “vaqf” deyiladi. Vaqf Islom shariatida keng targ‘ib etilgan, manfaati davomli, savobi uzluksiz bo‘lgan iqtisodiy xayriya ishidir. Qadimdan mo‘min-musulmonlar vaqfning manfaati va savobidan umidvor bo‘lib, bunga katta ehtimom qaratib kelganlar. Xususan, sahobalar davrida vaqf xayriya ishlariga hissa qo‘shmagan kishilar deyarli bo‘lmagan. Sahobalardan Zayd bin Sobit raziyallohu anhu shunday deganlar:

قَالَ زَيْدُ بْنُ ثَابِتٍ رضي الله عنه: لَمْ نَرَ خَيْراً لِلْمَيِّتِ وَلَا لِلْحَيِّ مِنْ هَذِهِ الْحُبُسِ الْمَوْقُوفَةِ أَمَّا الْمَيِّتُ فَيَجْرِي أَجْرُهَا عَلَيْهِ وَأَمَّا الْحَيُّ فَتُحْتَبَسُ عَلَيْهِ وَلَا تُوْهَبُ وَلَا تُوْرَثُ وَلَا يَقْدِرُ عَلَى اسْتِهْلَاكِهَا

ya’ni: “Mayyit uchun ham, tirik uchun ham ushbu vaqf qilingan mulklardan ko‘ra foydaliroq narsani ko‘rmaganmiz. Mayyit uchun uning savobi oqib borib turadi, tirik uchun esa, mulki saqlanib qoladi, u na hadya qilib yuboriladi, na merosga qoldiriladi va na yo‘qolib ketadi”. Jobir raziyallohu anhu esa:

قَالَ جَابِرٌ رضي الله عنه: لَمْ يَكُنْ أَحَدٌ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم ذُو مَقْدَرَةٍ إِلَّا وَقَفَ

ya’ni: “Payg‘ambar alayhissalomning sahobalaridan qodir bo‘lganlari borki, albatta vaqf qilgan”, – deganlar. Demak, musulmonlar orasida xoh boy bo‘lsin, xoh o‘rtahol bo‘lsin, har kim o‘z holiga yarasha biror narsani vaqf qilishi yaxshi odatga aylangan. Kimdir masjid, madrasa, shifoxona kabi ko‘chmas mulklarni, kimlardir ilmiy kitoblarni va yana kimlardir uy-ro‘zg‘or anjomlarini mo‘min-musulmonlarga vaqf qilib qoldirganlar. Albatta, ularning bu kabi xayriya ishlarini amalga oshirishlarida Alloh taoloning Kalomidagi quyidagi oyati karimasi ularga katta umid baxsh etgan:

  فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ

ya’ni: “Bas, kimki (dunyoda) zarra miqdorida yaxshilik qilgan bo‘lsa, (qiyomat kuni) uni ko‘rar” (Zalzala surasi, 7-oyat).

Muhtaram jamoat! “Vaqf” so‘zi lug‘atlarda “tutib turish”, “to‘xtatish” ma’nolarida keladi. Shar’iy ta’rifi esa: “Muayyan narsaning aslini saqlab qolib, undan keladigan foydani sadaqa qilishdir”.

Vaqf qilingan narsa sotilmaydi, hadya qilinmaydi, merosga qo‘shib taqsimlanmaydi. Masalan yer-suv, uy-joy, maktab, masjid, shifoxona, kutubxona, mevali bog‘lar va boshqalar musulmonlar tekin foydalanishlari uchun vaqf qilinishi mumkin.

Vaqf – shariatimizga ko‘ra mustahab bo‘lgan ibodat ekaniga ulamolarimiz ittifoq qilganlar. Bunga dalil sifatida ko‘plab oyat va sahih hadisi shariflar vorid bo‘lgan. Jumladan, Qur’oni karimning Baqara surasida shunday deyiladi:

مَثَلُ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِي كُلِّ سُنْبُلَةٍ مِئَةُ حَبَّةٍ وَاللَّهُ يُضَاعِفُ لِمَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ

(سورة البقرة الاية-261)

ya’ni: “Alloh yo‘lida mollarini ehson qiluvchilar (savobining) misoli go‘yo bir donga o‘xshaydiki, u har bir boshog‘ida yuztadan doni bo‘lgan yettita boshoqni undirib chiqaradi. Alloh xohlagan kishilarga (savobini) yanada ko‘paytirib beradi. Alloh (karami) keng va bilimdon zotdir” (Baqara surasi, 261-oyat).

Abdulloh ibn Umar raziyallohu anhumodan rivoyat qilingan hadisda shunday deyiladi:

أَنَّ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ رضي الله عنه أَصَابَ أَرْضًا بِخَيْبَرَ، فَأَتَى النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم يَسْتَأْمِرُهُ فِيْهَا، فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللهِ إِنِّي أَصَبْتُ أَرْضًا بِخَيْبَرَ لَمْ أُصِبْ مَالًا قَطُّ أَنْفَسَ عِنْدِي مِنْهُ، فَمَا تَاْمُرُ بِهِ قَالَ: إِنْ شِئْتَ حَبِسْتَ أَصْلَهَا وَتَصَدَّقْتَ بِهَا قَالَ: فَتَصَدَّقَ بِهَا عُمَرُ أَنَّهُ لَا يُبَاعُ وَلَا يُوْهَبُ وَلَا يُوْرَثُ، وَتَصَدَّقَ بِهَا فِيْ الْفُقَرَاءِ وَفِي الْقُرْبَى وَفِي الْرِقَابِ وَفِي سَبِيْلِ اللهِ وَابْنِ السَّبِيْلِ وَالضَّيْفِ...

(أخرجه الامام البخاري)

ya’ni: “Umar ibn Xattob raziyallohu anhu xaybardagi ulushlari hisobidan yerga ega bo‘ldilar. Shunda Nabiy sallallohu alayhi vasallamning oldilariga maslahatga borib: “Ey Allohning Rasuli, menga Xaybardan bir yer tegdi, men hech qachon bunchalik yaxshi molga ega bo‘lgan emasman. Buni nima qilishimga buyurasiz?” dedilar. Rasululloh sallallohu alayhi vasallam: “Agar istasangiz, aslini saqlab qolib, foydasini sadaqa qiling”, dedilar. Shundan so‘ng Umar uni sotilmaydigan, hadya qilinmaydigan, meros qoldirilmaydigan qilib, faqirlarga, qarindoshlariga, qullarni ozod qilishga, Alloh yo‘lidagilarga, musofirlarga, mehmonlarga sadaqa qildilar (Imom Buxoriy  rivoyati).

Ulamolar quyidagi hadisni aynan vaqf ishiga dalil deb aytganlar:

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: إِذَا مَاتَ ابْنُ آدَمَ اِنْقَطَعَ عَمَلُهُ إِلَّا مِنْ ثَلَاثٍ،

صَدَقَةٍ جَارِيَةٍ، أَوْ عِلْمٍ يُنْتَفَعُ بِهِ أَوْ وَلَدٍ صَالِحٍ يَدْعُو لَهُ

(رواه الامام مسلم)

ya’ni: Abu Hurayra raziyallohu anhudan rivoyat qilinadi, Rasululloh sallallohu alayhi vasallam: “Odam bolasi vafot etgach, barcha amallari undan uziladi: faqat uchta amalidan savob kelib turadi: sadaqai joriyadan, foydalanib turiladigan ilmdan va haqqiga duo qilib turadigan solih farzanddan” (Imom Muslim rivoyati).

Ulamolarning ko‘pchiliklari ushbu hadisi sharifdagi “sadaqai joriya”dan jumlasini “vaqf” deya izohlashgan. Chunki vaqf qilingan mulkning ajri doimiy ravishda vaqf qilgan insonga borib turadi.

Vaqfni joriy etilishidan ko‘zlangan maqsad ikkita:

1) Allohga taqarrub hosil qilish. Ya’ni, savob umidida xayriya qilib, oxiratga savob jamg‘arish;

2) Jamiyatdagi muhtoj kishilarning og‘irini yengil qilib, ularga yordam berishni yo‘lga qo‘yish.

Vaqfning to‘rtta rukni bo‘lib, ular:

1) Vaqf qiluvchi shaxs (voqif);

2) vaqf qilish lafzi (siyg‘a);

3) vaqf qilinayotgan mol (mavquf);

4) vaqf moli tasarruf etiladigan jihat (mavquf alayhi).

O‘z navbatida ushbu har bir ruknning durust bo‘lishida shartlari bor:

1) Vaqf qiluvchi shaxs hur, bolig‘, oqil, mulkka ega bo‘lgan va vaqf qilishga majburlanmagan bo‘lishi shart.

2) Vaqf qilishda vaqfga ochiqdan ochiq dalolat qiluvchi lafzlar ishlatilishi shart. Masalan, “vaqf qildim”, “Alloh yo‘liga sadaqa qildim” kabi. Yoki vaqf qilishga dalolat qiluvchi kinoya so‘z aytish yoki ishora qilish va vaqfni niyat qilish shart.

3) Vaqf qilinayotgan narsa

  • qiymatga ega bo‘lgan,
  • foydalanish mumkin bo‘lgan (harom bo‘lmagan) narsa bo‘lishi,
  • vaqf qilish vaqtida vaqf qiluvchining mulkida bo‘lishi,
  • vaqf qilish vaqtida ma’lum bo‘lishi (noaniq bo‘lmasligi) shart.

Vaqf qilinayotgan mol naqd pul bo‘lishi ham, qo‘chmas mulk bo‘lishi ham, ilmiy kitoblar, uy-ro‘zg‘or anjomlari va hokazo bo‘lishi ham mumkin. Shuningdek, foydalanish bilan tugab qoladigan (masalan, taomga o‘xshash) narsani vaqf qilib bo‘lmaydi.

4) Vaqfni tasarruf etiladigan jihat shariatda harom qilingan (ta’qiqlangan) jihat bo‘lmasligi shart. (Masalan, tinchlikni buzishga, urush olovini yoqishga o‘xshash).

Vaqf qiluvchi vaqfdan keladigan foydaning hammasini yoki ba’zisini o‘ziga vaqf qilishi mumkin. Bunda vafot etgandan keyin foydasi fuqarolarga bo‘lishi sharti bilan. Bu Abu Yusufning so‘zlari bo‘lib, “Fatavoi Qozixon”da “bunda odamlarni vaqf qilishga targ‘ib bordir” deyilgan.

Muhtaram jamoat! Vaqf ishlari qadimdan yurtimizda joriy bo‘lib kelgan. Aholining o‘ziga to‘q qatlami ixtiyoriy ravishda turli mulk (yer, do‘kon va boshqa daromad manba)larini asosan madrasalarning ustoz va talabalariga, masjidlarning ta’minotiga, faqir va miskin insonlarning ehtiyoji uchun vaqf qilganlar. Hozirgi kunda “vaqf” tushunchasini to‘g‘ri anglashimiz va uni hayotimizga qayta joriy etishimiz jamiyatimiz uchun juda ko‘plab manfaatlar keltiradi.

 Sho‘rolar davrida to‘xtab qolgan vaqf,  Yaratganga shukrki, shu kunlarga kelib, qayta tiklandi. Alhamdulilloh, joriy yilning 16 aprel kuni O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Diniy-ma’rifiy soha faoliyatini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmoni e’lon qilindi va shu Farmon asosida O‘zbekiston musulmonlari idorasi huzurida “Vaqf” xayriya jamoat fondi tashkil etildi. “Vaqf” xayriya jamoat fondini tashkil qilishdan maqsad, avvalo, islom dinidagi ulug‘ qadriyatlardan birini qayta tiklash bilan birga, xalqimiz orasida mehr-muruvvat rishtalarini yanada mustahkamlashga sabab bo‘ladigan xayriya ishlarini yo‘lga qo‘yishdir. Shuning uchun quyidagilar “Vaqf” xayriya jamoat fondining asosiy vazifalari etib belgilandi:

  • aholining ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlamlari, shu jumladan imkoniyati cheklangan shaxslarni moddiy va ma’naviy qo‘llab-quvvatlash;
  • diniy ta’lim muassasalari, ilmiy-tadqiqot markazlari faoliyatini moliyalashtirish, ularning professor-o‘qituvchilari, tadqiqotchilari, mutaxassislari va o‘quvchi-talabalarini moddiy va ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash;
  • masjidlar va diniy ta’lim muassasalarining binolarini qurish, ta’mirlash, rekonstruksiya qilish, obodonlashtirish, moddiy-texnik bazasini mustahkamlash;
  • tarixiy-me’moriy ahamiyatga ega ziyoratgohlarni saqlash, ta’mirlash, obodonlashtirish, ularning infratuzilmasini yanada rivojlantirish.

“Vaqf” xayriya jamoat fondi tomonidan fuqarolarning ehsonlari xisobidan bir qancha xayriya tadbirlari o‘tkazib kelinmoqda. Jumladan,

  • “Masjid va madrasalar uchun kitob” loyihasi doirasida chekka hududlardagi masjidlarga diniy kitoblar to‘plami yetkazilmoqda,
  • “Ilmga e’tibor – kelajakka e’tibor” loyihasi doirasida 145 nafar oliy ta’lim muassasalari talabalariga 1,28 milliard (bir milliard ikki yuz sakson million) so‘mdan ziyod hajmidagi kontrakt pullari to‘lab berildi,
  • “Ilm yo‘lida ko‘mak beramiz” loyihasi doirasida 54 nafar diniy ta’lim muassasalari talabalariga 161 million (bir yuz otmish bir million) so‘m hajmidagi kontrakt pullari to‘lab berildi,
  • “Malham” loyihasida tibbiy yordamga muhtoj kam ta’minlangan fuqarolarga,
  • “Nikoh to‘ylari”, “Ehtiyojmandlarga ko‘mak” loyihalarida mehribonlik uylari tarbiyalanuvchilari, boquvchisini yo‘qotgan va kam ta’minlangan oilalarga moddiy yordam ko‘rsatilmoqda.

Bugungi kunga qadar “Vaqf” xayriya jamoat fondi tomonidan jami 3,5 milliard so‘mdan ortiq moddiy yordam ko‘rsatildi.

Hozirda “Masjidlar va madrasalar binolarini ta’mirlash va qayta qurish”, “Obod xonadon” va chekka qishloqlarda aholini ichimlik suvi bilan ta’minlanishiga qaratilgan “Obi hayot” loyihalarini boshlash rejalashtirilmoqda.

Shu narsani yaxshi anglashimiz lozimki, vaqf qilingan mol-mulkni maqsadli tasarruf etish uchun nozir ta’yin etiladi. Nozirning vazifasi vaqf qilingan narsani  maqsadli tasarruf etilishligini nazorat qilib boradi. “Vaqf” xayriya jamoat fondi aynan vaqf ishlari bo‘yicha nozir maqomida hisoblanadi. Ya’ni, fuqarolar tomonidan vaqf uchun tayin qilingan mol-mulk “Vaqf” xayriya jamoat fondi tomonidan ro‘yxatga olinib, qaysi yo‘nalishga vaqf qilingan bo‘lsa, o‘sha yo‘nalishga sarf etilishini nazorat qilib boradi.

 “Vaqf” xayriya jamoat fondiga fuqarolardan kelib tushadigan zakot, fitr va boshqa xayriya mablag‘lari Fondning alohida hisob raqamida to‘planadi va mustahiq o‘rinlarga sarflanadi.

Bugungi kunga qadar “Vaqf” xayriya jamoat fondi Respublikamizdagi 300 dan ortiq masjid va ziyoratgohlar majmuasiga tijorat banklari bilan hamkorlikda infokiosklar o‘rnatgan bo‘lib, endilikda yurtimiz mo‘min-musulmonlari xayriya, vaqf, zakot, ushr, fitr va fidya to‘lovlarini qulay tarzda amalga oshirishlari mumkin.

Buning uchun infokiosk orqali kerakli tillardan birini tanlab, to‘lov xizmatlari tugmasi bosiladi. Hamda “Xayriya”, “Zakot, fidya, fitr, ushr” va “Vaqf” xizmatlaridan kerakli bo‘limni tanlab bank kartasi yoki naqd pul orqali kerakli summani o‘tkazish mumkin bo‘ladi. Bu bilan nafaqat xayriya to‘lovlarini amalga oshirish, balki uni Fond tomonidan qaysi o‘ringa yo‘naltirilayotganini nazorat qilishi ham mumkin bo‘ladi. 

Alloh taolo Qur’oni karimda فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرَاتِ  degan, ya’ni, “Bas, xayrli (savobli) ishlarda bir-biringizdan o‘zishga oshiqingiz”! (Baqara surasi, 147-oyat). Shunday ekan, oxiratimiz uchun zaxira bo‘ladigan savoblarni yig‘ishda musobaqalashaylik!

Alloh taolo barchamizni O‘zi rozi bo‘ladigan xayrli ishlarga muvaffaq aylasin! Omin!      

Juma mav'izalari
Boshqa maqolalar
Yangiliklar

O‘zbekistonda 52 metrli “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” yaratilmoqda

21.07.2025   3416   7 min.
O‘zbekistonda 52 metrli “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” yaratilmoqda

Bugun O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi muzeyi “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” bo‘ylab joylashtiriladigan miniatyuralarning tayyorlanish jarayoni bilan tanishish uchun olimlar, mutaxassislar ishtirokida ommaviy axborot vositalari vakillariga press tur tashkil etildi. 


    Ikkinchi Renessans davri miniatyuralarini o‘z ichiga olgan  “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” uzunligi qariyb 52 metr, bo‘yi bir metrli ganchkor bezak bilan hisoblaganda 5 metrni tashkil etadi.


    Devor bo‘ylab jami 10 dan ortiq miniatyura o‘rin oladi. Devoriy suratning hajmini hisobga olgan holda miniatyuralarni 50 ga yaqin rassomlar ikki oydan buyon tinim bilmay mehnat qilmoqda.


    San’atshunoslik fanlari bo‘yicha falsafa doktori, rassom Behzod Hojimetovning ma’lum qilishicha, devor uchun Hirot Buxoro, Samarqand va qisman hind miniatyura maktablari asosida ishlangan miniatyuralar saralab olingan. 

    “50 ga yaqin miniatyuralar orasida Sheroz, Isfahon, Tabriz miniatyura maktablari uslubida ishlanganlari ham bor edi, ammo o‘zimizning allomalar, tarixiy voqeliklar aks etgan rasmlar tanlab olindi. Bundan tashqari ov, jang kabi manzaralardan voz kechildi. Sababi devoriy suratlar konsepsiyasi birinchi o‘rinda sivilizatsiyalar, shaxslar hamda kashfiyotlar mavzularini o‘z ichiga oladi. Miniatyuralar ham shu mavzulardan chetlab o‘tilmagan holda saralangan. 10 dan ortiq miniatyura chizish ishlarining 80 foizini bajarib bo‘ldik. Muzey devorining balandligi 8 metrni tashkil qilib, uning 3 metrdan yuqori qismiga aynan ushbu miniatyuralar devori joylashtirishi ko‘zda tutilgan. Miniatyuralar hajmini inobatga oladigan bo‘lsak, uni Ginness rekordlar kitobiga ham kiritishimiz mumkin. Kompozitsiyalarimiz yuqori sifatli matoga, sifatli bo‘yoqlar bilan chizildi hamda Italiyadan keltirilgan tilla suvi bilan ishlov berildi. Endilikda ustaxonada ishlangan barcha ishlarni O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazining qurilishi yakuniga yetgan binosiga olib borib, maxsus yelimlar bilan devorga joylashtirish ishlari qolgan. Miniatyuralarni tanlashda ekspozitsiyada joylashtirilgan faksimellar, eksponatlar va qo‘lyozmalarni takrorlamaslikka e’tibor qaratildi. Shuningdek, bosh g‘oya sifatida kashfiyotlar va sivilizatsiyalar mavzusiga e’tibor berildi.
 
   Miniatyuralarning ayrimlari bizgacha to‘liq yetib kelmagan, ularni devor hajmiga moslashtirib, o‘z uslubidan chiqmagan holda kompozitsiyani to‘liq tikladik. Shuningdek, har bir miniatyuralar orasiga o‘sha davrda ishlatilgan naqshlar bilan hoshiyalar chizildi. Ushbu naqshlarni ikki xil – Buxoro hamda Hirot maktabi uslubida chizdik. Naqshlardan aynan bittasi ilmiy kengash a’zolari tomonidan tanlanib, barcha miniatyuralar orasiga joylashtiriladi” – dedi rassom Behzod Hojimetov. 

    
    Qayd etilishicha, devordagi miniatyuralardan Amir Temurning Movarounnahr hukmdori deb e’lon qilinishi va uning ilm-fan, madaniyat va me’morchilik rivojiga qo‘shgan hissasiga alohida e’tibor qaratiladi. Bu tarixiy jarayonni ifodalashda Sharafiddin Ali Yazdiyning “Zafarnoma” asarining Londonda, Britaniya kutubxonasida saqlanayotgan nusxasidagi miniatyuralardan foydalanilgan. Devor markazida Amir Temurning toj kiyish marosimi aks etgan “Balx qurultoyi” miniatyurasi joylashtirgan. Asosiy e’tibor Amir Temurning ma’rifatparvar hukmdor sifatidagi siymosini ko‘rsatib berishga qaratiladi. Jumladan, ushbu yirik tasviriy san’at asarida Amir Temur davrida qurilgan imoratlar tasvirlanadi. Shu bilan birga Samarqandda Behzod tomonidan aks ettirilgan Bibixonim masjidining qurilish jarayoni ham alohida ko‘rsatiladi. Mirzo Ulug‘bek va uning jahon ilm-faniga qo‘shgan hissasiga ham alohida e’tibor qaratiladi. Ulug‘bekning hayotligida chizilgan ikkita miniatyura – ulardan biri Nizomiy “Xamsa”sidan olingan miniatyura, ikkinchisi As-Sufiyning “Kitabi sivaril-kavakib as-sabita” kitobidagi Sefey yulduz turkumi suratidir. Mirzo Ulug‘bekning asl qiyofasini tiklashda bu suratlar katta o‘rin tutadi. Shu bois rangtasvir asarida ushbu miniatyuralarni ham aks ettirish nazarda tutiladi. 


    Xurosondagi Temuriylar davri Renessansida Husayn Boyqaro va Alisher Navoiyning hissasi alohida ko‘rsatiladi. Bunda qadimiy miniatyuralar orqali Hirot manzaralari, Navoiy, Husayn Boyqaro, ularning davrasida turgan Abdurahmon Jomiy, Kamoliddin Behzod, Xondamir singari Hirot madaniy muhiti namoyandalari ko‘rsatib beriladi. Shuningdek, Husayn Boyqaroning ilm va madaniyat homiysi sifatidagi rolini ham ko‘rsatib berish maqsad qilingan. Bunda ham turli qo‘lyozmalarda aks etgan ana shunday miniatyuralardan foydalaniladi. 


    Mazkur ekspozitsiyada Bobur va Boburiylar merosiga ham alohida e’tibor qaratiladi. Boburga bag‘ishlangan qismda uning tarixiy qo‘lyozmalardagi miniatyuralaridan keng foydalaniladi. Ayniqsa, Amir Temurning Bobur va va uning avlodlari qurshovida yaratilgan miniatyurasi alohida o‘rin tutadi. 

 

    Shuningdek, Markaziy Osiyoda Temuriylardan so‘ng davlatni uzoq vaqt idora qilgan Shayboniylar va Ashtarxoniylar davridagi ilm-fan, ta’lim va madaniy hayot o‘sha davrda chizilgan tarixiy suratlarda o‘z aksini topadi.


    O‘tkazilgan taqdimotda bir qator tarixchi va san’atshunos olimlar, ishchi guruh a’zolari hamda rassomlar ishtirok etib, “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” yuzasidan o‘z fikr va mulohazalarini bildirib o‘tdi. Ayrim ko‘zga tashlangan kamchiliklarni tuzatish bo‘yicha takliflar berildi.  


   O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi ilmiy kotibi Rustam Jabborov ham miniatyuralar devorini shakllantirishda rassomlar bilan birgalikda fikr almashib, o‘zining tavsiyalarini bergan.

   “Markazning muzey ekspozitsiyasi ichki kontentini boyitish, markaz devorlarini o‘z davriga xos miniatyura hamda suratlar bilan bezatish yuzasidan qizg‘in jarayon davom etmoqda.  Markazning kengaytirilgan yig‘ilishlari muhokamasida olimlar va mutaxassislar tomonidan aynan “Ikkinchi Renessans davri” bo‘limini miniatyuralardan iborat kompozitsiya bilan boyitish taklifi berilgan edi. Ikkinchi Renessans davri Amir Temur taxtga o‘tirgan paytdan boshlanishini inobatga oladigan bo‘lsak, ushbu devorda aynan shu mavzuga mos miniatyura ham joylashtiriladi. 1450 yilga oid Sharafiddin Ali Yazdiyning «Zafarnoma» asaridagi miniatyura bugungi kunda Britaniya kutubxonasida saqlanadi. Endilikda biz ushbu miniatyurani O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi ekspozitsiyasida ko‘rishimiz mumkin bo‘ladi. 35 yoshli navqiron Amir Temur beklar, sarkardalar, saroy amaldorlari hamda ustozlari qurshovida tasvirlangan surat qo‘sh sahifada chizilgan. Uni rassomlarimiz devor hajmiga moslashtirgan holda yaxlit kompozitsiya sifatida tiklagan. Ushbu miniatyuralarning har birining asosi mavjud. O‘ylashimcha, Markazga tashrif buyuradigan tomoshabin "Ikkinchi Renessans davri" zalida aynan o‘sha paytdagi muhitni his qiladi. Sababi ayni shu davrda miniatyura san’ati taraqqiy etgan. O‘sha davrning eng buyuk rassomlaridan Kamoliddin Behzod, Mahmud Muzahhib singari musavvirlar ijod qilishgan. Devor uchun tanlangan miniatyuralar ham aynan shu musavvirlar hamda ularning shogirdlari tomonidan ishlangan. Bu miniatyuralarda o‘sha paytdagi davlatchilik, xalq hayoti, ijtimoiy himoya, ayollar, yoshlar kabi masalalar aks ettirilgan”, – deydi Rustam Jabborov.


    O‘zbekistondagi islom sivilizatsiyasi markazi muzeyida Ikkinchi Renessans davri miniatyuralarini o‘z ichiga olgan  “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” tashrif buyuruvchilar ko‘z o‘ngida tarixni jonlantirsa, ajabmas. 


Islom sivilizatsiyasi markazi Axborot xizmati

O‘zbekistonda 52 metrli “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” yaratilmoqda O‘zbekistonda 52 metrli “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” yaratilmoqda
O'zbekiston yangiliklari