O`zbekiston musulmonlari idorasi

"Siz buyuk xulq uzradirsiz"

15.11.2018 8214 15 min.

Bizni O‘zining oxirgi payg‘ambari Muhammad (sollallohu alayhi vasallam) ning ummatlaridan qilgan va «Batahqiq, sizlar uchun – Allohdan va oxirat kunidan umidvor bo‘lganlar uchun va Allohni ko‘p zikr qilganlar uchun Rasulullohda go‘zal o‘rnak bor», degan Alloh taologa cheksiz hamdu sanolar bo‘lsin.

Hayotlarining har bir lahzasi biz uchun ibrat manbai bo‘lgan habibimiz va shafoatchimiz Muhammad mustafo (sollallohu alayhi vasallam) ga batamomu mukammal salovotu durudlar bo‘lsin.

Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi vasallam)ning ulkan va ibratli hayotlarining har bir lahzasini diqqat bilan o‘rganib, kelajak avlodlarga o‘ta aniqlik ila rivoyat qilib qoldirib ketgan sahobai kiromlarga Alloh taoloning roziligi bo‘lsin.
Tunlarni kunlarga ulab, omonat ila Payg‘ambar (sollallohu alayhi vasallam) ning hayot yo‘llari–siyratlari haqida tayyor kitoblar qoldirib ketgan siyrat ilmi ulamolariga Alloh taoloning rahmati bo‘lsin.

Ma’lumki, Rabiul avval oyining 12-kuni janobi Payg‘ambarimiz Muhammad (sollallohu alayhi vasallam) ning tavallud topgan kunlaridir. Muhammad (sollallohu alayhi vasallam) milodiy sananing 571 yilida Makkai mukarramada arablar orasida obro‘li sanalmish Quraysh qabilasida tavallud topganlar. U zotning nasablari Ibrohim (alayhis salom)ga muttasil holda yetib borganligi haqida marhamat qilib:
«Alloh taolo payg‘ambarlik uchun Ibrohim avlodlaridan Ismoilni, Ismoilning avlodlaridan Bani Kinonani, Bani Kinonadan Qurayshni va Qurayshdan Bani Hoshimni, Bani Hoshimdan esa meni tanlab oldi» – deganlar.
Alloh taolo Muhammad (sollallohu alayhi vasallam) ni ana shunday ulug‘ kishilarning pushtida saqlab kelib, otalari Abdulloh va onalari Ominadan tug‘ilishlarini iroda qildi. Tavallud topgan kechalarida bir qancha g‘aroib voqealar sodir bo‘lganligi tarix kitoblarida zikr qilingan.

Jumladan, u zot tug‘ilganlarida bir nur paydo bo‘lib, uning ziyosi Shom diyoridagi qasrlarni yoritib yuborgan. Fors yurtidagi majusiylar sig‘inadigan, ming yillar davomida yonib turgan olov o‘chib qolgan. Mushriklar ibodat qiladigan but va sanamlar yuz tuban qulab tushgan. To‘rt yoshlik chog‘larida Halima as-Sa’diyyaning uyida yashagan vaqtlarida “shaqqi sadr” voqeasi sodir bo‘lib, ikki farishta u zotning ko‘kraklarini yorib, undan shaytonning nasibasini olib tashlaydilar. O‘n ikki yoshlarida amakilari Abu Tolib bilan Shom safariga chiqqanlarida tepalarida bir bulut soya solib borganligi, Busro degan joyga yetganlarida nasroniy rohib Buhayroning Payg‘ambarimiz Muhammad (sollallohu alayhi vasallam) oxirzamon payg‘ambari bo‘lishlarini bashorat qilishi shular jumlasidandir.

Ma’lumki, Islom dini insoniyatni go‘zal xulqu odobga chorlash, ularni chin insoniy fazilatlar egasi qilib tarbiyalash uchun nozil qilingan bo‘lib, uning ta’limoti insoniyat hayotining barcha jabhalarini qamrab olgandir. Muqaddas dinimizning hayotbaxsh va o‘lmas qadriyatlari mana o‘n besh asrdirki, hamon butun bashariyat nazarida hurmat va e’tiborga sazovor bo‘lib kelmoqda. Albatta, bu birinchi navbatda, biz ummati muhammadiyani o‘z dinimizga bo‘lgan muhabbatimizni yanada ziyoda bo‘lishiga sabab bo‘lsa, ikkinchidan, uning ta’limotlariga chin ixlos bilan amal qilmoqlikka undaydi.
Alloh taolo O‘zining eng so‘ngi va komil dinini mukammal axloqi hamida sohibi bo‘lmish sarvari olam Muhammad (sollallohu alayhi vasallam) ga nozil qilishi ham bejiz emas, albatta. Zero, Muhammad (sollallohu alayhi vasallam) dinimizning har bir zamon va makonga munosib bo‘lgan, shuningdek, har bir shaxsning iqtidoriga qarab taklif qilingan ko‘rsatmalarini biz ummatlari uchun o‘zlarining hayotlariga tadbiq qilib ko‘rsatib berdilar.

Muhammad (sollallohu alayhi vasallam) ning hayotlari har bir mo‘min-musulmon uchun ulkan tarbiya maktabidir. U zoti sharifning hayot yo‘llarini qunt bilan o‘rganib chiqqan har bir inson albatta, bunga amin bo‘lmay chorasi yo‘q. Shuning uchun ham Alloh taolo Qur’oni karimda:

«(Ey, imon keltirganlar!) Sizlar uchun – Alloh va oxirat kunidan umidvor bo‘lgan hamda Allohni ko‘p yod qilgan kishilar uchun Allohning payg‘ambarida go‘zal namuna bordir» (Ahzob surasi, 21-oyat) – deb, Muhammad (sollallohu alayhi vasallam) ni barcha mo‘min-musulmonlarga namuna bo‘lishga eng loyiq zot ekanliklarini bayon qilgan.
Yuqorida zikr qilib o‘tganimizdek, muqaddas dinimiz ko‘rsatmalari asosan, insoniyatni go‘zal axloqli bo‘lishga, bandaga Alloh taoloning oldidagi hamda jamiyat oldidagi burchu vazifalarini go‘zal suratda ado etishga, insonlar o‘rtasidagi munosabatlarni samimiy va beg‘araz amalga oshirishga targ‘ib qiladi. Albatta, Payg‘ambarimiz Muhammad (sollallohu alayhi vasallam) bularning barchasida mo‘min-musulmonlarga o‘rnak ko‘rsatganlar.
Sarvari koinot (sollallohu alayhi vasallam) butun olamlarga payg‘ambar bo‘lib kelgan bo‘lsalarda, birinchi navbatda oddiy bir inson edilar. Oddiy kishilar qatori yeb-ichar, bozorga borib ehtiyojlari uchun zarur bo‘lgan narsalarni harid qilar edilar. Aynan mana shu jihatlari hatto ba’zi bir johillarni hayratga solar edi. Ya’ni, payg‘ambardek zotning bunday oddiy insonlar qiladigan ishlar bilan mashg‘ul bo‘lishi ularni ajablantirar edi. Bu haqda Qur’oni karimda: «(Kufrda bo‘lganlar): “Bu qanday payg‘ambarki, (oddiy odamlardek) taom yesa va bozorlarda yursa?! - deydilar...» – deb xabar berilgan (Furqon surasi, 7-oyat).

Oisha onamiz (roziyallohu anho) dan rivoyat qilinishicha: «Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) ga taom keltirilsa, ishtahalari tortsa yer edilar. Agar ko‘ngillari tortmasa yemasdilar, lekin taomning kamchiligini aytib ayblamas edilar» (Imom Muslim rivoyati).
Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) kamtarlik bobida ham nihoyat darajada yuksak o‘rin tutganlar. Buning misoli tariqasida quyidagi rivoyatni ko‘rish mumkin: Alloh taolo U zotga payg‘ambarlik bilan podshohlikni qo‘shib berilishi yoki oddiy banda bo‘lgan holda payg‘ambar bo‘lish ixtiyorini berganda, On hazratlari oddiy banda bo‘lgan holda payg‘ambar bo‘lishni tanlaganlar (Imom Bayhaqiy rivoyati). Muhammad (sollallohu alayhi vasallam) ning duolarini olib xizmat qilgan Anas ibn Molik (roziyallohu anhu) U zotning tavozeliklarini eslab: «Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) ga o‘n yil xizmat qildim. Lekin, menga biror marta ham «Uf» demadilar. Shuningdek, biror narsa qilsam “nima uchun uni qilding?», demaganlar, agar biror ishni qilmasam “nimaga buni qilmading?», deb aytmaganlar» – deganlar.

Demak, On hazratlari hech qachon biror kimsaga qo‘rs va dag‘al muomala qilmaganlar. Shirin so‘zlik va muloyimlik bilan muomala qilganlari uchun ham, insonlar U zotga ergashar, xizmatlarini qilishga oshiqishar edi. Bu haqda Qur’oni karimda ham:
«Allohning rahmati sababli (Siz, ey, Muhammad), ularga (sahobalarga) muloyimlik qildingiz. Agar dag‘al va toshbag‘ir bo‘lganingizda, albatta, (ular) atrofingizdan tarqalib ketgan bo‘lur edilar...» – (Oli-Imron surasi, 159-oyat) deb xabar berilgan.
Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi vasallam) oila ahllari bilan xushmuomalada bo‘lar, uy yumushlari bilan ham shug‘ullanar edilar. Oisha (roziyallohu anhu) dan: «Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) oila ahllari bilan yolg‘iz qolganlarida o‘zlarini qanday tutardilar» – deb so‘rashganda, u kishi: «Juda muloyim muomala qilar, kulib, tabassum bilan boqar edilar. Shuningdek, oila ahllari xizmatida bo‘lar edilar. Hech kim U zotni sahobalari orasida oyoqlarini uzatib o‘tirganlarini ko‘rmagan» – deb javob berganlar.
Ko‘rinib turibdiki, sarvari koinot payg‘ambar bo‘lishlariga qaramay oilaga nisbatan zimmalaridagi burchlarini bekamu ko‘st ado etganlar. Ularning ro‘zg‘or yumushlariga ko‘maklashar, imkoniyatlari darajasida ahli ayollarini nafaqa bilan ta’minlar edilar. Ba’zi bir oila rahbarlari esa, ish va tirikchilikni bahona qilib yoki tarki dunyochilikka berilib oilasi, bola chaqasini nafaqa bilan ta’minlash, farzandlarining ta’lim-tarbiyasi bilan shug‘ullanishni unutib qo‘ymoqdalar. Albatta, bu musulmonchilikka to‘g‘ri kelmaydi. Har bir narsaning, jumladan, ishning ham, ibodatning ham o‘z vaqti bor. Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi vasallam): «Har bir haq egasining haqqini ado eting» – deganlar. Shunday ekan, ahli ayol va farzandlarimiz nafaqasi va ta’lim tarbiyasi bilan shug‘ullanishni ham unutmaylik. Oisha onamiz (roziyallohu anho) yana:
«Husni xulqda payg‘ambar (sollallohu alayhi vasallam) dan o‘tadigan hech kim bo‘lmagan, zero u zot qachon biror kimsa chaqirganda doimo labbay deb javob berar edilar» – deganlar.
Ushbu hadisdan Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi vasallam) ning hushxulqliklari, U Zotga murojaat qilgan kimsaga nisbatan hushmuomalada bo‘lishlarini ko‘rish mumkin. Ko‘rishganda salomlashish, chaqirganda labbay deyish, xayrlashganda esa, omonlik tilash biz mo‘min-musulmonlar uchun odatga aylanmog‘i kerak. Zero, insonlar o‘rtasidagi mehr-oqibat, ahil va inoqlikning ziyoda bo‘lishi birinchi navbatda, hushmuomala va shirin suhanlikka bog‘liqdir.

Muhammad (sollallohu alayhi vasallam) sahobalariga nisbatan yaqin do‘stdek muomalada bo‘lar edilar. Qaysi bir inson bilan suhbatlashsalar unga shunday yaqin munosabatda bo‘lardilarki, hatto hamsuhbatlari xayolida – Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) meni hammadan ham ko‘proq yaxshi ko‘rar ekanlar, degan fikr qolar edi. Sahobalarini toqatlaridan ortiq ishga buyurmas, aks holda ularga o‘zlari yordamlashib yuborar edilar.
Rivoyat qilinishicha, Payg‘ambar (sollallohu alayhi vasallam) safarlarining birida sahobalariga bir qo‘yni so‘yib, taom tayyorlashga buyurdilar. Shunda birlari: Qo‘yni men so‘yaman desa, ikkinchilari, men esa terisini shilib, maydalayman dedi. Uchinchilari, uni pishirib taom tayyorlash esa mening zimmamga, dedi. Shunda Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam): «U holda men o‘tin terib kelaman» – dedilar. Sahobalar: «Yo Rasulalloh! Siz qo‘yavering, o‘zimiz qilaveramiz» – deyishdi. Payg‘ambar (sollallohu alayhi vasallam) esa: «To‘g‘ri, bu ishni ham o‘zingiz uddalaysiz, ammo men sizlardan ajralib turishni xohlamayman. Chunki, Alloh taolo bandasini o‘z birodarlaridan ajralib turgan holda ko‘rishni yoqtirmaydi» – deb javob berdilar.
On hazratlarining ushbu sifatlari ham kamtarlik bobida biz uchun o‘rnak bo‘lmog‘i lozim. Chunki, ba’zi insonlarga obro‘ yoki bir oz mol-dunyo tegib qolsa, o‘zini yo‘qotib qo‘yadi. Boshqalarga nisbatan bepisand nazar bilan boqadi. Xalqimizda «Kamtarga kamol, manmanga zavol» – degan maqol ham bor. Qolaversa, Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi vasallam): «Kimki, Alloh uchun kamtarlik qilsa, Alloh taolo uning qadrini ko‘taradi» – deganlar.
«Shifoi sharif» kitobida keltirilishicha: Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) Habashiston podshohi Najoshiy tomonidan kelgan elchilarga o‘zlari xizmat qilganlar. Sahobalarning, bizlar xizmat qilamiz, siz qo‘yavering, deyishlariga qaramay, U zot xizmatdan to‘xtamadilar va: «Bular mening Habashistonga hijrat qilib borgan sahobalarimga xizmat qilishgan edi. Shuning uchun men ham ulardan o‘z qarzimni uzmoqdaman» – deganlar. Albatta, o‘zgalarning hurmatiga nisbatan hurmat bilan javob qaytarish ham go‘zal fazilatdir. Bizlar bu sohada ham Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) dan o‘rnak olmog‘imiz darkor.

Muhammad (sollallohu alayhi vasallam) xayru saxovat bobida ham barchaga o‘rnak edilar. Ibn Abbos (roziyallohu anhu) dan rivoyat qilinadiki, Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) odamlarning eng saxiyrog‘i edilar. Ayniqsa, Ramazon oyida U zotning saxovatlari yanada ortib ketar edi. Tongi sabo barchaga xush kayfiyat baxsh etgani kabi, Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) ning saxovatlaridan ham barcha bahramand bo‘lar edi (Muttafaqun alayh).

Muhammad (sollallohu alayhi vasallam) ga Hiro g‘orida birinchi bor vahiy kelganda, Jabroil (alayhis salom) ning haybatlaridan qo‘rquvga tushib, uylariga kelib o‘ranib oladilar. Bo‘lgan voqeadan xavotirlanib, uni Xadicha onamiz (roziyallohu anho) ga aytib berganlarida, u kishi Payg‘ambar (sollallohu alayhi vasallam) ning go‘zal xulqlari tufayli U zotga hech qanday ofat va balo yetmasligini aytib, ko‘ngillarini ko‘taradilar va:
«Allohga qasamki, U Sizni hech qachon xorlab qo‘ymaydi. Chunki, Siz qarindoshlik rishtasini bog‘laysiz, doim rost gapirasiz, muhtoj odamlarning og‘irini yengil qilasiz, mehmonni izzat-ikrom qilasiz, haqiqatparvarlarga yordam berasiz» – deydilar.
Albatta, bu borada ham biz Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi vasallam) dan ibrat olmog‘imiz darkor. Afsuski, hozirgi kunimizdagi ba’zi kishilar qarindoshlar bilan silai rahm qilish, muhtojlarga yordam qo‘lini cho‘zish, rostgo‘ylik, insof, adolat kabi fazilatlarga ham bee’tibor bo‘lib qolmoqdalar. Ba’zi bir kimsalar o‘z aka-ukalari bilan san-manga borishib, o‘rtadagi qarindoshchilikka chek qo‘ysalar, ba’zi birovlar esa, qo‘ni-qo‘shnichilik haqlariga rioya qilmay, ularga ozor yetkazib qo‘yadilar. Ba’zida ko‘cha-ko‘yda yoshlarning kattalarga nisbatan hurmatlarini saqlamasligi, kuzatilmoqda. Albatta, bular musulmonlar sha’niga nomunosib bo‘lgan holatlardir.
Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) Islom dinining mazmun mohiyatini o‘zlarining kundalik hayot tarzlari, amallari va purma’no so‘zlari orqali namoyon qilib berganlar. U zotning:
«Payg‘ambar bo‘lib kelishimning asosiy boisi go‘zal axloqni tamomiga yetkazishdan iboratdir» – degan so‘zlarida Islom dinining asl mohiyati ifodalab berilgandir.
Shunday ekan, Alloh taoloning rizosini istagan, dunyo va oxiratining farovonligini xohlagan har bir mo‘min-musulmon kishi Payg‘ambar (sollallohu alayhi vasallam) ni o‘zi uchun ibrat qilib olmog‘i lozim.

Hayotlarining har bir lahzasi biz uchun ibrat manbai bo‘lgan habibimiz va shafoatchimiz Muhammad mustafo (sollallohu alayhi vasallam) ga batamomu mukammal salovotu durudlar bo‘lsin.

Alloh taolo barchalarimizni go‘zal xulq sohibi bo‘lmoqligimizni nasib qilsin!

Habibulloh ABDURAZZAQOV
«Hazrati Imom» jome masjidi imom-noibi

Siyrat va islom tarixi

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Maqolalar

O‘zlikni anglash – ma’naviyat asosidir

03.05.2025 4885 7 min.

Jonajon vatanimiz O‘zbekistonda amalga oshirilayotgan taraqqiyot tobora yangidan yangi bosqichlarga qadam qo‘yishda davom etmoqda. Bu, shubhasiz, jamiyat hayotining har bir jabhasida “Inson manfaatlari hamma narsadan ustun” tamoyiliga asoslangan o‘ziga xos bir qator islohotlarni amalga oshirishda ham o‘z ifodasini topmoqda.

Mamlakatimizda turli dinlarga e’tiqod qiluvchi millat vakillari o‘rtasida o‘zaro diniy bag‘rikenglikni targ‘ib etish, millatlararo totuvlik va ijtimoiy barqarorlikni ta’minlashga qaratilgan islohotlar ham shular jumlasidandir. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2025 yil 21 aprel kuni e’lon qilingan “Fuqarolarning vijdon erkinligi huquqi kafolatlarini yanada mustahkamlash hamda diniy-ma’rifiy sohadagi islohotlarni yangi bosqichga olib chiqish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi farmonida ham ayni shu masalalar nazarda tutilgan.

Mazkur farmonda ta’kidlanishicha, jahon tamaddunida alohida o‘rin tutgan, umumbashariy taraqqiyot omili bo‘lgan ilm-fan va madaniyat rivojiga katta hissa qo‘shgan buyuk alloma va mutafakkirlarimiz qoldirgan ulkan ilmiy-ma’naviy merosini chuqur o‘rganish, yosh avlod qalbida Vatanga sadoqat, milliy-diniy qadriyatlarga hurmat tuyg‘ularini tarbiyalashda ulardan unumli foydalanish bu islohotlarning asosiy negizini tashkil etadi.

Farmon asosida Din ishlari bo‘yicha qo‘mita va O‘zbekiston musulmonlari idorasi hamda Buxoro viloyati hokimligining Bahouddin Naqshband yodgorlik majmuasi markazi muassisligida Bahouddin Naqshband ilmiy-tadqiqot markazini tashkil etish takliflari ma’qullangan va uning asosiy vazifalari belgilab berilgan. Jumladan, unda “...buyuk ajdodimiz Bahouddin Naqshband va naqshbandiylik tariqati allomalarining yuksak insonparvarlik g‘oyalarini ilmiy asosda o‘rganish, yosh avlodni bag‘rikenglik hamda o‘zaro hurmat ruhida tarbiyalash maqsadida targ‘ibot ishlarini olib borish” ham qayd etib o‘tilgan.

Albatta, bu vazifani bajarish nafaqat olimlar, balki bugun diniy sohada xalqqa xizmat qilayotgan barcha xodimlar zimmasiga ham ulkan mas’uliyat yuklaydi. Zero, sohaning har bir xodimi tasavvuf ta’limoti tarixi va uning bugungi kundagi ahamiyatini teran anglashi, yurtimizda yashab, ijod qilgan ulug‘ allomalarning boy ilmiy-ma’naviy merosini xalqqa yetkazishi, keng targ‘ib qilishi zamon talabidir.

Bahouddin Naqshband va naqshbandiylik tariqati haqida so‘z ketganda, eng avvalo, turli manbalarda bu ulug‘ alloma haqida aytilgan fikr-mulohazalarga to‘xtalib o‘tish o‘rinlidir.

Ana shunday manbalardan biri, so‘zsiz, ulug‘ mutafakkir Alisher Navoiy bobomizning qator asarlaridir. Shoir ijodida naqshbandiylik tariqati asosiy o‘rin tutadi. Har bir asarining g‘oyaviy mazmuni, ularda ilgari surilgan tasavvufiy qarashlar bevosita uning Bahouddin Naqshband va naqshbandiylik tariqatiga katta e’tibor berganligidan darak beradi. “Lison ut-tayr” dostoni ham bundan mustasno emas.

Asarning “Xoja Bahouddin Naqshband so‘zi fanoyi komil maqomida” bobida shoir ulug‘ allomaga shunday ta’rif beradi:

Xojai oliy sifoti arjmand,
Shah Baho ul Haq vad-din Naqshband.

Chun bu iqlim uza bo‘ldi taxtgir,
Tuzdi yo‘qluk kishvari uzra sarir.

Navoiy ta’kidlashicha, Shoh Bahouddin Naqshband oliy axloqiy sifatlarga ega zotdir. Chunonchi, u zot bu iqlim taxtiga o‘tirgach, ya’ni dunyoga kelgan kunidan boshlab, o‘zini yo‘qlik taxtida ko‘rdi. Demak, Shoh Bahouddin Naqshband hazratlarining eng ulug‘ insoniy fazilatlaridan o‘zligini anglab, xudbinlikdan kechishdir. Shoir fikrini davom ettirar ekan yozadi:

O‘z vujudin pok sayri haqshunos,
Har ne birlakim qilur erdi qiyos.

Ondin o‘zni kam topar erdi base,
Sarvu guldin o‘ylakim xoru xase.

Haqshunos – Allohni tanigan alloma o‘zini nimaga qiyos qilsa, undan past ko‘rar, ya’ni oddiy xas sarv bilan gulning nazdida qanchalik ko‘rimsiz bo‘lsa, u zot ham o‘z vujudini hech qachon biror narsadan ortiq ko‘rmas va butun hayoti davomida shunday kamtarlikka amal qilib yashagan. Agar insonlar o‘z hayotlarini insonparvarlik va bag‘rikenglik asosida qursalar, dunyoda ro‘y berayotgan o‘zaro nizolar, qirg‘inbarot urushlar, o‘tkinchi mol-dunyo uchun qilinayotgan pastkashliklarga barham berilgan, insonlar bir-biri bilan tinch-totuv hayot kechirgan, ona zamin bag‘rida begunoh go‘daklarning qonlari daryo bo‘lib oqmagan bo‘lar edi. Ammo afsuski, bugun dunyoning turli mamlakatlarida bunday mislsiz fojialarning guvohi bo‘lib turibmiz.

Tasavvuf ahli orasida Bahouddin Naqshbandiy hazratlarining: “Musibatlar juda ko‘pdir. Faqat eng buyuk musibat esa vaqtning foydasiz, bekorga ketishidir”, – degan pandu nasihati mashhurdir. Shunga ko‘ra hikoyatda naqshbandiylikning yana bir tamoyili bozgashtga ham to‘xtalib o‘tiladi. Unga ko‘ra o‘zining har bir nafasini nazorat qilgan orif uning biror lahzasi, hattoki, nafas olish va chiqarishning orasidagi onlardan biri ham, g‘aflat bilan behuda o‘tgan bo‘lsa bozgasht qilishi, ya’ni g‘aflatda kechgan har bir ishini qaytadan bajarishi lozimligini ta’kidlaydi.

Zero, ahli Haq – Allohning oshiqlari shu tariqa o‘z vujudini inkor etib, shu sabab bilan budini – borligini nabud – yo‘qlikka almashtiradiki, shoir bu o‘rinda kitobxonlarni naqshbandiylikning yana bir rashhasi “vuqufi qalbiy” – “qalbdan ogoh bo‘lish”ga qaratadi. Bu rahshaga ko‘ra solik hamisha o‘z qalbidan ogoh bo‘lishi, unda kechayotgan har bir o‘y-fikrlarni tartibga solib, hatto xayolan bo‘lsa-da, kibru havoga, manmanlikka yo‘l qo‘ymasligi kerak.

Alisher Navoiy Bahouddin Naqshband hazratlari umrlarining oxirigacha o‘zlarida mujassam bo‘lgan fazilatlarni tark etmaganligi va shu tariqa fano bo‘lganliklarini aytib, shunday yakunlaydi:

Bo‘yla oshom ettilar jomi fano,
Qolmog‘ondin so‘ng asar o‘zdin yano.

Haq vujudidin baqoye topmayin,
Jomi vahdatda liqoye topmayin,

Chun fano xayliga doxil bo‘ldilar,
Boqiyi mutlaqqa vosil bo‘ldilar.

Shoir ta’kidlashicha, Bahouddin Naqshband hazratlari o‘zligidan, ya’ni “men”likning kibru havolaridan kechgan holatda vafot etdilar. U kishining nazarida Haq vujudidan boshqa boqiy bo‘lmadi, o‘zining Haq nazdida hechligini anglab yetdi va fano xayli – ahliga qo‘shilib, boqiyi mutlaq – Alloh visoliga erishdi.

Alisher Navoiyning “Lison ut-tayr” dostonidan olingan hikoyatlar garchi hajman kichik bo‘lsa ham, Bahouddin Naqshband hazratlari ta’limotining eng asosiy tamoyillarini o‘zida aks ettirganligi bilan qadrlidir. O‘ylaymizki, mushtariylar bu asar tahlilini Prezidentimiz farmonlarida aytilgan “tasavvuf ta’limoti tarixi va uning bugungi kundagi ahamiyatini ilmiy tadqiq etish, “Yetti pir” allomalari va aziz avliyolarning boy ilmiy-ma’naviy merosini xalqaro maydonda keng targ‘ib qilish” yo‘lidagi arzimas urinishlarimizdan biri sifatida qabul qiladilar va yo‘l qo‘ygan nuqson-xatolarimizni kechiradilar. Albatta, umid qilamizki, bu borada yanada teranroq qarashlar bilan boyitilgan maqolalar bilan bizni xursand etadilar.

Alisher domla Naimov,
Farg‘ona viloyati bosh imom-xatibi o‘rinbosari

Ibratli hikoyalar

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Muallif

Oʼzbekiston musulmonlari idorasi Matbuot xizmati