O`zbekiston musulmonlari idorasi

"Siz buyuk xulq uzradirsiz"

15.11.2018 9187 15 min.

Bizni O‘zining oxirgi payg‘ambari Muhammad (sollallohu alayhi vasallam) ning ummatlaridan qilgan va «Batahqiq, sizlar uchun – Allohdan va oxirat kunidan umidvor bo‘lganlar uchun va Allohni ko‘p zikr qilganlar uchun Rasulullohda go‘zal o‘rnak bor», degan Alloh taologa cheksiz hamdu sanolar bo‘lsin.

Hayotlarining har bir lahzasi biz uchun ibrat manbai bo‘lgan habibimiz va shafoatchimiz Muhammad mustafo (sollallohu alayhi vasallam) ga batamomu mukammal salovotu durudlar bo‘lsin.

Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi vasallam)ning ulkan va ibratli hayotlarining har bir lahzasini diqqat bilan o‘rganib, kelajak avlodlarga o‘ta aniqlik ila rivoyat qilib qoldirib ketgan sahobai kiromlarga Alloh taoloning roziligi bo‘lsin.
Tunlarni kunlarga ulab, omonat ila Payg‘ambar (sollallohu alayhi vasallam) ning hayot yo‘llari–siyratlari haqida tayyor kitoblar qoldirib ketgan siyrat ilmi ulamolariga Alloh taoloning rahmati bo‘lsin.

Ma’lumki, Rabiul avval oyining 12-kuni janobi Payg‘ambarimiz Muhammad (sollallohu alayhi vasallam) ning tavallud topgan kunlaridir. Muhammad (sollallohu alayhi vasallam) milodiy sananing 571 yilida Makkai mukarramada arablar orasida obro‘li sanalmish Quraysh qabilasida tavallud topganlar. U zotning nasablari Ibrohim (alayhis salom)ga muttasil holda yetib borganligi haqida marhamat qilib:
«Alloh taolo payg‘ambarlik uchun Ibrohim avlodlaridan Ismoilni, Ismoilning avlodlaridan Bani Kinonani, Bani Kinonadan Qurayshni va Qurayshdan Bani Hoshimni, Bani Hoshimdan esa meni tanlab oldi» – deganlar.
Alloh taolo Muhammad (sollallohu alayhi vasallam) ni ana shunday ulug‘ kishilarning pushtida saqlab kelib, otalari Abdulloh va onalari Ominadan tug‘ilishlarini iroda qildi. Tavallud topgan kechalarida bir qancha g‘aroib voqealar sodir bo‘lganligi tarix kitoblarida zikr qilingan.

Jumladan, u zot tug‘ilganlarida bir nur paydo bo‘lib, uning ziyosi Shom diyoridagi qasrlarni yoritib yuborgan. Fors yurtidagi majusiylar sig‘inadigan, ming yillar davomida yonib turgan olov o‘chib qolgan. Mushriklar ibodat qiladigan but va sanamlar yuz tuban qulab tushgan. To‘rt yoshlik chog‘larida Halima as-Sa’diyyaning uyida yashagan vaqtlarida “shaqqi sadr” voqeasi sodir bo‘lib, ikki farishta u zotning ko‘kraklarini yorib, undan shaytonning nasibasini olib tashlaydilar. O‘n ikki yoshlarida amakilari Abu Tolib bilan Shom safariga chiqqanlarida tepalarida bir bulut soya solib borganligi, Busro degan joyga yetganlarida nasroniy rohib Buhayroning Payg‘ambarimiz Muhammad (sollallohu alayhi vasallam) oxirzamon payg‘ambari bo‘lishlarini bashorat qilishi shular jumlasidandir.

Ma’lumki, Islom dini insoniyatni go‘zal xulqu odobga chorlash, ularni chin insoniy fazilatlar egasi qilib tarbiyalash uchun nozil qilingan bo‘lib, uning ta’limoti insoniyat hayotining barcha jabhalarini qamrab olgandir. Muqaddas dinimizning hayotbaxsh va o‘lmas qadriyatlari mana o‘n besh asrdirki, hamon butun bashariyat nazarida hurmat va e’tiborga sazovor bo‘lib kelmoqda. Albatta, bu birinchi navbatda, biz ummati muhammadiyani o‘z dinimizga bo‘lgan muhabbatimizni yanada ziyoda bo‘lishiga sabab bo‘lsa, ikkinchidan, uning ta’limotlariga chin ixlos bilan amal qilmoqlikka undaydi.
Alloh taolo O‘zining eng so‘ngi va komil dinini mukammal axloqi hamida sohibi bo‘lmish sarvari olam Muhammad (sollallohu alayhi vasallam) ga nozil qilishi ham bejiz emas, albatta. Zero, Muhammad (sollallohu alayhi vasallam) dinimizning har bir zamon va makonga munosib bo‘lgan, shuningdek, har bir shaxsning iqtidoriga qarab taklif qilingan ko‘rsatmalarini biz ummatlari uchun o‘zlarining hayotlariga tadbiq qilib ko‘rsatib berdilar.

Muhammad (sollallohu alayhi vasallam) ning hayotlari har bir mo‘min-musulmon uchun ulkan tarbiya maktabidir. U zoti sharifning hayot yo‘llarini qunt bilan o‘rganib chiqqan har bir inson albatta, bunga amin bo‘lmay chorasi yo‘q. Shuning uchun ham Alloh taolo Qur’oni karimda:

«(Ey, imon keltirganlar!) Sizlar uchun – Alloh va oxirat kunidan umidvor bo‘lgan hamda Allohni ko‘p yod qilgan kishilar uchun Allohning payg‘ambarida go‘zal namuna bordir» (Ahzob surasi, 21-oyat) – deb, Muhammad (sollallohu alayhi vasallam) ni barcha mo‘min-musulmonlarga namuna bo‘lishga eng loyiq zot ekanliklarini bayon qilgan.
Yuqorida zikr qilib o‘tganimizdek, muqaddas dinimiz ko‘rsatmalari asosan, insoniyatni go‘zal axloqli bo‘lishga, bandaga Alloh taoloning oldidagi hamda jamiyat oldidagi burchu vazifalarini go‘zal suratda ado etishga, insonlar o‘rtasidagi munosabatlarni samimiy va beg‘araz amalga oshirishga targ‘ib qiladi. Albatta, Payg‘ambarimiz Muhammad (sollallohu alayhi vasallam) bularning barchasida mo‘min-musulmonlarga o‘rnak ko‘rsatganlar.
Sarvari koinot (sollallohu alayhi vasallam) butun olamlarga payg‘ambar bo‘lib kelgan bo‘lsalarda, birinchi navbatda oddiy bir inson edilar. Oddiy kishilar qatori yeb-ichar, bozorga borib ehtiyojlari uchun zarur bo‘lgan narsalarni harid qilar edilar. Aynan mana shu jihatlari hatto ba’zi bir johillarni hayratga solar edi. Ya’ni, payg‘ambardek zotning bunday oddiy insonlar qiladigan ishlar bilan mashg‘ul bo‘lishi ularni ajablantirar edi. Bu haqda Qur’oni karimda: «(Kufrda bo‘lganlar): “Bu qanday payg‘ambarki, (oddiy odamlardek) taom yesa va bozorlarda yursa?! - deydilar...» – deb xabar berilgan (Furqon surasi, 7-oyat).

Oisha onamiz (roziyallohu anho) dan rivoyat qilinishicha: «Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) ga taom keltirilsa, ishtahalari tortsa yer edilar. Agar ko‘ngillari tortmasa yemasdilar, lekin taomning kamchiligini aytib ayblamas edilar» (Imom Muslim rivoyati).
Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) kamtarlik bobida ham nihoyat darajada yuksak o‘rin tutganlar. Buning misoli tariqasida quyidagi rivoyatni ko‘rish mumkin: Alloh taolo U zotga payg‘ambarlik bilan podshohlikni qo‘shib berilishi yoki oddiy banda bo‘lgan holda payg‘ambar bo‘lish ixtiyorini berganda, On hazratlari oddiy banda bo‘lgan holda payg‘ambar bo‘lishni tanlaganlar (Imom Bayhaqiy rivoyati). Muhammad (sollallohu alayhi vasallam) ning duolarini olib xizmat qilgan Anas ibn Molik (roziyallohu anhu) U zotning tavozeliklarini eslab: «Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) ga o‘n yil xizmat qildim. Lekin, menga biror marta ham «Uf» demadilar. Shuningdek, biror narsa qilsam “nima uchun uni qilding?», demaganlar, agar biror ishni qilmasam “nimaga buni qilmading?», deb aytmaganlar» – deganlar.

Demak, On hazratlari hech qachon biror kimsaga qo‘rs va dag‘al muomala qilmaganlar. Shirin so‘zlik va muloyimlik bilan muomala qilganlari uchun ham, insonlar U zotga ergashar, xizmatlarini qilishga oshiqishar edi. Bu haqda Qur’oni karimda ham:
«Allohning rahmati sababli (Siz, ey, Muhammad), ularga (sahobalarga) muloyimlik qildingiz. Agar dag‘al va toshbag‘ir bo‘lganingizda, albatta, (ular) atrofingizdan tarqalib ketgan bo‘lur edilar...» – (Oli-Imron surasi, 159-oyat) deb xabar berilgan.
Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi vasallam) oila ahllari bilan xushmuomalada bo‘lar, uy yumushlari bilan ham shug‘ullanar edilar. Oisha (roziyallohu anhu) dan: «Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) oila ahllari bilan yolg‘iz qolganlarida o‘zlarini qanday tutardilar» – deb so‘rashganda, u kishi: «Juda muloyim muomala qilar, kulib, tabassum bilan boqar edilar. Shuningdek, oila ahllari xizmatida bo‘lar edilar. Hech kim U zotni sahobalari orasida oyoqlarini uzatib o‘tirganlarini ko‘rmagan» – deb javob berganlar.
Ko‘rinib turibdiki, sarvari koinot payg‘ambar bo‘lishlariga qaramay oilaga nisbatan zimmalaridagi burchlarini bekamu ko‘st ado etganlar. Ularning ro‘zg‘or yumushlariga ko‘maklashar, imkoniyatlari darajasida ahli ayollarini nafaqa bilan ta’minlar edilar. Ba’zi bir oila rahbarlari esa, ish va tirikchilikni bahona qilib yoki tarki dunyochilikka berilib oilasi, bola chaqasini nafaqa bilan ta’minlash, farzandlarining ta’lim-tarbiyasi bilan shug‘ullanishni unutib qo‘ymoqdalar. Albatta, bu musulmonchilikka to‘g‘ri kelmaydi. Har bir narsaning, jumladan, ishning ham, ibodatning ham o‘z vaqti bor. Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi vasallam): «Har bir haq egasining haqqini ado eting» – deganlar. Shunday ekan, ahli ayol va farzandlarimiz nafaqasi va ta’lim tarbiyasi bilan shug‘ullanishni ham unutmaylik. Oisha onamiz (roziyallohu anho) yana:
«Husni xulqda payg‘ambar (sollallohu alayhi vasallam) dan o‘tadigan hech kim bo‘lmagan, zero u zot qachon biror kimsa chaqirganda doimo labbay deb javob berar edilar» – deganlar.
Ushbu hadisdan Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi vasallam) ning hushxulqliklari, U Zotga murojaat qilgan kimsaga nisbatan hushmuomalada bo‘lishlarini ko‘rish mumkin. Ko‘rishganda salomlashish, chaqirganda labbay deyish, xayrlashganda esa, omonlik tilash biz mo‘min-musulmonlar uchun odatga aylanmog‘i kerak. Zero, insonlar o‘rtasidagi mehr-oqibat, ahil va inoqlikning ziyoda bo‘lishi birinchi navbatda, hushmuomala va shirin suhanlikka bog‘liqdir.

Muhammad (sollallohu alayhi vasallam) sahobalariga nisbatan yaqin do‘stdek muomalada bo‘lar edilar. Qaysi bir inson bilan suhbatlashsalar unga shunday yaqin munosabatda bo‘lardilarki, hatto hamsuhbatlari xayolida – Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) meni hammadan ham ko‘proq yaxshi ko‘rar ekanlar, degan fikr qolar edi. Sahobalarini toqatlaridan ortiq ishga buyurmas, aks holda ularga o‘zlari yordamlashib yuborar edilar.
Rivoyat qilinishicha, Payg‘ambar (sollallohu alayhi vasallam) safarlarining birida sahobalariga bir qo‘yni so‘yib, taom tayyorlashga buyurdilar. Shunda birlari: Qo‘yni men so‘yaman desa, ikkinchilari, men esa terisini shilib, maydalayman dedi. Uchinchilari, uni pishirib taom tayyorlash esa mening zimmamga, dedi. Shunda Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam): «U holda men o‘tin terib kelaman» – dedilar. Sahobalar: «Yo Rasulalloh! Siz qo‘yavering, o‘zimiz qilaveramiz» – deyishdi. Payg‘ambar (sollallohu alayhi vasallam) esa: «To‘g‘ri, bu ishni ham o‘zingiz uddalaysiz, ammo men sizlardan ajralib turishni xohlamayman. Chunki, Alloh taolo bandasini o‘z birodarlaridan ajralib turgan holda ko‘rishni yoqtirmaydi» – deb javob berdilar.
On hazratlarining ushbu sifatlari ham kamtarlik bobida biz uchun o‘rnak bo‘lmog‘i lozim. Chunki, ba’zi insonlarga obro‘ yoki bir oz mol-dunyo tegib qolsa, o‘zini yo‘qotib qo‘yadi. Boshqalarga nisbatan bepisand nazar bilan boqadi. Xalqimizda «Kamtarga kamol, manmanga zavol» – degan maqol ham bor. Qolaversa, Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi vasallam): «Kimki, Alloh uchun kamtarlik qilsa, Alloh taolo uning qadrini ko‘taradi» – deganlar.
«Shifoi sharif» kitobida keltirilishicha: Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) Habashiston podshohi Najoshiy tomonidan kelgan elchilarga o‘zlari xizmat qilganlar. Sahobalarning, bizlar xizmat qilamiz, siz qo‘yavering, deyishlariga qaramay, U zot xizmatdan to‘xtamadilar va: «Bular mening Habashistonga hijrat qilib borgan sahobalarimga xizmat qilishgan edi. Shuning uchun men ham ulardan o‘z qarzimni uzmoqdaman» – deganlar. Albatta, o‘zgalarning hurmatiga nisbatan hurmat bilan javob qaytarish ham go‘zal fazilatdir. Bizlar bu sohada ham Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) dan o‘rnak olmog‘imiz darkor.

Muhammad (sollallohu alayhi vasallam) xayru saxovat bobida ham barchaga o‘rnak edilar. Ibn Abbos (roziyallohu anhu) dan rivoyat qilinadiki, Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) odamlarning eng saxiyrog‘i edilar. Ayniqsa, Ramazon oyida U zotning saxovatlari yanada ortib ketar edi. Tongi sabo barchaga xush kayfiyat baxsh etgani kabi, Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) ning saxovatlaridan ham barcha bahramand bo‘lar edi (Muttafaqun alayh).

Muhammad (sollallohu alayhi vasallam) ga Hiro g‘orida birinchi bor vahiy kelganda, Jabroil (alayhis salom) ning haybatlaridan qo‘rquvga tushib, uylariga kelib o‘ranib oladilar. Bo‘lgan voqeadan xavotirlanib, uni Xadicha onamiz (roziyallohu anho) ga aytib berganlarida, u kishi Payg‘ambar (sollallohu alayhi vasallam) ning go‘zal xulqlari tufayli U zotga hech qanday ofat va balo yetmasligini aytib, ko‘ngillarini ko‘taradilar va:
«Allohga qasamki, U Sizni hech qachon xorlab qo‘ymaydi. Chunki, Siz qarindoshlik rishtasini bog‘laysiz, doim rost gapirasiz, muhtoj odamlarning og‘irini yengil qilasiz, mehmonni izzat-ikrom qilasiz, haqiqatparvarlarga yordam berasiz» – deydilar.
Albatta, bu borada ham biz Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi vasallam) dan ibrat olmog‘imiz darkor. Afsuski, hozirgi kunimizdagi ba’zi kishilar qarindoshlar bilan silai rahm qilish, muhtojlarga yordam qo‘lini cho‘zish, rostgo‘ylik, insof, adolat kabi fazilatlarga ham bee’tibor bo‘lib qolmoqdalar. Ba’zi bir kimsalar o‘z aka-ukalari bilan san-manga borishib, o‘rtadagi qarindoshchilikka chek qo‘ysalar, ba’zi birovlar esa, qo‘ni-qo‘shnichilik haqlariga rioya qilmay, ularga ozor yetkazib qo‘yadilar. Ba’zida ko‘cha-ko‘yda yoshlarning kattalarga nisbatan hurmatlarini saqlamasligi, kuzatilmoqda. Albatta, bular musulmonlar sha’niga nomunosib bo‘lgan holatlardir.
Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) Islom dinining mazmun mohiyatini o‘zlarining kundalik hayot tarzlari, amallari va purma’no so‘zlari orqali namoyon qilib berganlar. U zotning:
«Payg‘ambar bo‘lib kelishimning asosiy boisi go‘zal axloqni tamomiga yetkazishdan iboratdir» – degan so‘zlarida Islom dinining asl mohiyati ifodalab berilgandir.
Shunday ekan, Alloh taoloning rizosini istagan, dunyo va oxiratining farovonligini xohlagan har bir mo‘min-musulmon kishi Payg‘ambar (sollallohu alayhi vasallam) ni o‘zi uchun ibrat qilib olmog‘i lozim.

Hayotlarining har bir lahzasi biz uchun ibrat manbai bo‘lgan habibimiz va shafoatchimiz Muhammad mustafo (sollallohu alayhi vasallam) ga batamomu mukammal salovotu durudlar bo‘lsin.

Alloh taolo barchalarimizni go‘zal xulq sohibi bo‘lmoqligimizni nasib qilsin!

Habibulloh ABDURAZZAQOV
«Hazrati Imom» jome masjidi imom-noibi

Siyrat va islom tarixi

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Maqolalar

“Al-Mavohibul latifa” asarida hadislarni sharhlash uslubi

30.05.2025 9357 6 min.

Muhammad Obid Sindiyning “Al-Mavohibul latifa” asari, albatta, Islom hadisi va fiqh fanini o‘rganishda muhim adabiyotlardan biridir. Uning yoritish uslubi o‘ziga xos va ilmiy tafsirga boydir.

Muhammad Obid Sindiy Abu Hanifa rohimahulloh rivoyat qilgan hadisni keltirgach, o‘sha hadisni yana qaysi muhaddislar kitobida zikr qilganini quyidagi tartibda beradi: Imom Buxoriy “Jome’us sahih”da, Imom Muslim “Sahih”da, Imom Molik “Muvatto”da, Abu Dovud, Imom Termiziy, Imom Nasoiy, Ibn Moja, Dorqutniy va Bayhaqiylar “Sunan”larida, imom Shofeiy, Ahmad ibn Hanbal, Dorimiy, Bazzor, Abu Ya’lo Musiliylar “Musnad” larida, Tabaroniy uch mo‘jamida va boshqa zikr qilganlarini sanab o‘tadi. So‘ng rivoyatlarning lafzlaridagi farqlarni zikr qiladi. So‘ng hadisning mazmunida bayon qilingan masalaga oid boshqa lafzlar bilan zikr qilingan hadislarni keltirib, u hadislarni sanadlari va roviylarining ahvolini bayon qilib, hadisning darajasini aytadi.

Shuningdek, Abu Hanifa rohimahullohning musnadida kelgan hadis fiqhiy masalaga hujjat bo‘lishi uchun mutobe’ va shohid hadislarni keltirib o‘tadi. Bu bilan alloma Abu Hanifa rohimahulloh rivoyat qilgan hadis zaifmasligini ko‘rsatib bergan. Shuningdek, alloma hadisni sharhlashda yuqorida sanab o‘tilgan narsalarni zikr qilgach, hadis roviysi bo‘lgan sahobiyga to‘xtalib o‘tadi va uning tarjimayi holini qisqacha keltiradi. Hadis sanadidagi har bir roviyga birma-bir to‘xtalib o‘tadi. Hadisdagi g‘arib (kam uchraydigan) lafzlarni sharhlaydi, undan olinadigan fiqhiy masalani bayon qilishga o‘tadi.

“Al-Mavohibul latifa” kitobni ko‘p olimlar maqtagan. Jumladan, “al-Yani’ al-janiy” kitobining muallifi Muhammad ibn Yahyo Taymiy shunday degan: “Ajoyib kitob bo‘lib, u ham faqih, ham muhaddisga ko‘p foyda beradi”[1].

Muhaddis Shayx Muhammad Rashid No‘moniy: “Al-Mavohibul latifa” asarini o‘qib chiqdim. Hech ikkilanmay shuni aytamanki, Ibn Hajarning “Fath” kitobidan keyin hadis sharhlash borasida bunga o‘xshagan boshqa kitob yo‘q”, degan^{^[2]}.

Hadislarni sharhlash uslubiga qarqalsa, alloma gohida bir hadisni shu darajada uzoq sharhlaydiki, uning sharhini olib alohida kichik bir risola qilsa bo‘ladi. Misol uchun, Haj kitobida kelgan 255-hadisni sharhi 278-betdan boshlanib, 366-betgacha davom etgan. Agar ushbu hadisning sharhini alohida nashr qilinsa, 90-100 betli kichik risola bo‘ladi^{^[3]}.

“Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning “tongni yorug‘latib bomdodni o‘qishning” savobi buyukroq”, degan so‘zlari bomdodni o‘qish uchun belgilangan vaqtda ikki xil savob borligini bildiradi. Chunki, ismi tafzil bo‘lgan “أفعل” siyg‘asi bir sifatda ikki narsa o‘zaro raqobatlashib, biri ikkinchisidan ustun kelganini bildiradi”^{^[4]}.

Muallif bu yerda arab tili gramatikasidagi ismi tafzilning ta’rifidan kelib chiqib, hadisda aytilmagan yangi bir ma’noni ya’ni, bomdod uchun ajratilgan vaqtda o‘qiladigan namozga beriladigan savob ikki xil bo‘lishi mumkinlini aytmoqda.

Sindiy hadis sharhlashda gohida e’tiqodiy masalalarga ham keng to‘xtalib o‘tadi. Misol uchun asarning “Iymon” kitobida u olimlar orasida Iymonga berilgan ta’rif borasidagi ixtilofni bayon qilib shunday deydi:

“Iymonning shar’iy ta’rifi: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Allohdan olib kelgan narsani tasdiqlashdir. Iymoning bu ta’rifiga barcha olimlar ittifoq qilgan. Ixtilof esa, til bilan tasdiqlash iymon ta’rifiga kirish kirmasligi borasida bo‘lgan. Aksar muhaqqiq olimlar va Ash’ariy: “Iymon Nabiy sollallohu alayhi vasallam olib kelgan narsani tasdiqlashdan iborat. Tasdiqlash deganda tafsiliy^{^[5]} masalalarni tafsiliy, ijmoliy^{^[6]} masalalarni ijmoliy tasdiqlash tushuniladi. Rosululloh sollallohu alayhi vasallam olib kelgan narsalarni tasdiqlashda dalili bo‘lishi kerak degan shart yo‘q. Shuning uchun muqallidning iymoni ham iymon hisoblanadi”, deyishgan. Boshqa olimlar esa iymoning ta’rifida: “Iymon til va qalbning ishi, ya’ni qalb bilan tasdiqlab, til bilan iqror qilish”, deyishgan. Ba’zi olimlar: “Aslida dil bilan tasdiqlash kifoya. Til bilan iqror bo‘lish esa, banda bilan Allohning o‘rtasidagi iymonga aloqasi yo‘q. U shar’iy hukmlarni ijro qilish uchun qo‘yilgan shart”, degan. Imom Nasafiy aytadi: “Mana shu gap Abu Hanifadan rivoyat qilingan. Abu Mansur Moturidiy ham shu fikrni ma’qullagan. Ikki rivoyatning sahihrog‘ida aytilishicha Ash’ariy ham shu fikrga borgan”^{^[7]}.

Muallifning yana bir ajralib turadigan tomoni, u ushbu kitobida boshqa kitoblardan bir narsani naql qilganda faqat o‘zi o‘qigan va kitoblarda uchratgan ma’lumotni keltiradi. U hech qachon kitobda o‘qimay, shayxlardan eshitgan ma’lumotni ushbu asarida zikr qilmaydi. Bir masala borasida ma’lumot berayotganda: “Bu masala borasida men ko‘rgan va mendagi kitoblarda uchratgan ma’lumotim shu” iborasini ishlatib, o‘sha masalani qo‘lidan kelgancha, qodir bo‘lgancha yoritganini aytib o‘tadi. Agar biror manbada uchratmagan bo‘lsa, zikr qilmaydi.

Toshkent islom instituti Tillar kafedrasi

o‘qituvchisi Anvarov Elyorbek

[1] Said Bektosh. Imom faqih muhaddis shayx Muhammad Obid Sindiy. – Bayrut: Doru bashoiri-l-islamiya, 1987. – B. 298.

[2] Sayyid Abdulmajid G‘ovriy. Shayx Muhammad Obid Sindiy va juhuduhu fi hadisin nabaviy.- Bayrut: Dorul irfon, 2015. – B. 36.

[3]“al-Mavohibu-l-latifa” kitobining to‘rtinchi juz 278-366 betlariga qaralsin.

[4] Muhammad Obid Sindiy. al-Mavohibu-l-latifa. – Bayrut: Dorun navodir, 2013. 2-juz. – B. 175.

[5] Tafsiliy tasdiqlash deganda, Allohning borligi, birligi va Uning sifatlari hamda Allohga iymon keltirish kerak bo‘lgan boshqa barcha narsalarga alohida iymon keltirish tushuniladi.

[6] Ijmoliy tasdiqlash degani masalan qabr azobiga iymon keltirish. Uning tafsilotiga kirmasdan, qabr azobining haqligiga iymon keltirish tushuniladi.

[7] Muhammad Obid Sindiy. al-Mavohibu-l-latifa. – Bayrut: Dorun navodir, 2013. 1-juz. – B. 70.

Hadisi sharif

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Muallif

Oʼzbekiston musulmonlari idorasi Matbuot xizmati