Yaxshi niyat va ezgu amallar sohibini jannat sari yetaklovchi ishlar ekani ma’lum. Inson niyatini to‘g‘ri qilsa, nafsini turli yomonliklardan poklasa, albatta, u dunyo va oxiratda baxtlilar qatorida bo‘ladi. Alloh taolo: “(Qasamyod etaman), haqiqatan, uni (nafsni) poklagan kishi najot topur”, deydi (Shams, 9). Abdulloh ibn Abbosdan (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilinishicha, Payg‘ambarimiz (alayhissalom) ushbu mazmunli oyatni tilovat qilganlaridan so‘ng, Alloh taologa bunday duo qilar ekanlar: «Yo Alloh, nafsimga taqvo ato et, O‘zing uning Xojasisan va eng yaxshi Poklaguvchisan».
Nafsni poklash Alloh taoloning g‘azabidan qo‘rqib gunohlardan tiyilish, imonni quvvatlantiradigan amallarda davomli bo‘lish va Undan mag‘firat so‘rab, ixlos bilan tavba qilish bilan bo‘ladi. Gunohlardan tiyilmagan bandaning qalbi xotirjam bo‘lolmaydi va ibodati ham halovatsiz kechadi. Hazrat Ali (roziyallohu anhu) bunday nasihat qiladi: «Dunyoga hirs qo‘yishdan qalbda zulmat paydo bo‘ldi. Alloh taolo g‘azabidan qo‘rquv, qanoat, Qur’oni karimga amal qilish va oxiratga tayyorgarlik ko‘rish kabi amallar u (zulmat)ni tarqatib yuboradi».
Shubhasiz, Alloh taologa muhabbat, qo‘rquv insonni kamtarin, sabrli, amallarda, Yaratganni ko‘rmasa ham, U ko‘rib turganini his etadigan qilib qo‘yadi. Hadisda: «Alloh taoloni ko‘rib turganingdek ibodat qil. Garchi sen Uni ko‘rmasang ham U seni ko‘radi» (Imom Muslim rivoyati), deyilgan. Donishmandlar, Haq taolodan qo‘rqqan inson nafsini har soniyada nazorat qilib, xuddi tijoratdagi sherigi bilan hisob-kitob qilganidek, u bilan hisoblashadi, deyishgan.
Gunohlardan saqlanib, yaxshilik qiluvchilarga jannat va’da qilingan. Unga erishish yo‘li esa oson kechmaydi. Qur’oni karimda: «Alloh taqvoli bo‘lganlar va ezgu ish qiluvchilar bilan (hamisha) birgadir» (Nahl, 128),deyilgan.
Shu bois mo‘min kishi dunyoga mukkasidan ketmagan, qo‘li va tili bilan boshqalarga zararsiz, yomon so‘z va ishlarni qilmaydigan, ibodatlarda g‘ayratli bo‘lmog‘i lozim. Qiyinchilik va kenglik kunlarida ham saxiy, qalbi keng bo‘lish qo‘rquvning belgisi, deb bayon qilingan. Rasulullohdan (sollallohu alayhi va sallam) kishilarning hurmatlisi kim, deb so‘rashganida, u zot: «Ulardan eng taqvolisi», deb aytganlar (Imom Buxoriy va Muslim rivoyati). Qur’oni karimda taqvodorlar uchun tayyorlangan kengligi osmonu yerga teng jannatga shoshilishga buyurilgan. Mufassirlar, jannatga shoshilish bu ibodatlarni vaqtida ado etish, jamoatni tark etmaslik, tavba va ixlosda davomli bo‘lish kabi amallardir (Nasafiy tafsiri, 1 jild, 182 bet), deydi. Demak, jannatga erishishning eng oson yo‘li ezgu niyat va yaxshi amallar bo‘ladi. Shunda nafs ham poklanadi va inson najot topadi.
Katta-kichik, ahamiyatli-ahamiyatsiz demasdan har bir ishda, kundalik turmushimizda niyatimizni o‘nglab ish tutishimiz kerak bo‘ladi. Masalan, ko‘chaga chiqish oldidan o‘zingizga xushbo‘y atir sepmoqchi bo‘ldingiz. Agar  bundan odamlar sizdan ozorlanmasliklarini, balki xushbo‘ylikdan qalblari sururga to‘lishini niyat qilgan bo‘lsangiz, ana shu niyatingiz savobga sazovordir. Bordi-yu, uni boshqa g‘arazli niyatda yoki kibrlanish uchun sepgan bo‘lsangiz, mukofotga erishish tugul, gunohkor bo‘lasiz. Rasululloh sollallohu alayhi va sallam bunday deganlar: “Kim Alloh roziligi yo‘lida xushbo‘y narsa surtsa, uning hidi qiyomat kuni mushk-anbar hididay bo‘lur, kim Allohdan o‘zganing roziligi niyatida xushbo‘ylansa, qiyomat kuni uning hidi o‘laksanikidan ham jirkanch bo‘lur”.
Niyatning makoni qalbdir. Shuning uchun amallarimiz qabul bo‘lishi uchun qalbdan niyat qilish, har bir ishni chin ixlos bilan kirishish zarur bo‘ladi. Ayni paytda niyatni til bilan izhor etish yanada yaxshidir. Niyat qilingan zahoti uni amalga oshirish lozim. Agar boshlashning vaqtini aniqlash qiyin bo‘lsa, imkon topilganda niyat qilinadi. Har bir narsaga alohida niyat qilgan ma’qul.
Shuning uchun mo‘minning niyatsiz amali savob kasb etmaydi. Rasululloh sollallohu alayhi va sallam aytganlarki: “Niyatsiz bajarilgan amal uchun ajr yo‘qdir”.
Beniyat amal mashaqqatdir. Ixlossiz niyat riyodir, ro‘yobga chiqmagan ixlos bekordir. Sidq va ixlos bandaning najot topishi uchun vasiladir. Bu ikki narsa haqiqatini bilganidan keyin u amal bilan niyatni to‘g‘rilaydi.
Bir hadisi sharifda bunday deyilgan: “Mo‘minning niyati uning amalidan yaxshidir” Imom Bayhaqiy rivoyati.
O‘tmishdagi solihlardan biri: “Men har bir narsada niyatim bo‘lishini juda ham yaxshi ko‘raman. Hatto taom yeyish, suv ichish, uyquga ketishda niyatim bo‘lishini istayman”, degan. Kim taom tanovul etishdan ibodatga quvvat bo‘lishini, uylanishdan dinini mustahkamlashni va o‘zini gunohdan tiyishni hamda o‘zidan  keyin salohiyatlik farzand ato etilishini niyat qilsa, bu niyatlariga yarasha savob oladi. Harakatlaringiz, so‘zlaringizdan biror narsani kichik, arzimagan narsa deb hisoblamang. Hisob berishdan oldin hisob-kitobingizni ehtiyot qiling. Qiladigan amalingizdan oldin niyatingizni to‘g‘rilang. Xalqimizda “Niyatingni yaxshi qil”, degan hikmatli so‘z bor. O‘zingizdan keyin tark etadigan narsalar borasidagi niyatingizga ham e’tibor bering.
Shuning uchun ham yurtimizdagi har bir ota-ona yetuk va komil  farzandlar tarbiyalashni hayotdagi  eng ulug‘ niyat va muqaddas maqsad deb biladi. Boshlangan “Sog‘lom avlod” yilida yaratganning o‘zi ana shu ezgu niyat va  orzularimizga yetishishda hammamizga yoru-madadkor bo‘lsin. Yaxshi niyatli, yaxshi amalli va ixlosli bandalari jumlasidan aylasin!

A.Boboyev
Shovot tumani “Vayangan bobo” masjidi imom-xatibi

O‘MI matbuot xizmati