Ibn Qayyim rahimahulloh aytadi: “Sahobai kiromlar urushda Rasululloh sollallohu alayhi vasallamni o‘z tanalari bilan himoya qilar edilar. Ular u zot alayhissalomning atroflarida urushib, o‘ldirilardilar”.
Banu Diynor qabilasidan bo‘lgan bir ayol. Uning eri, akasi va otasi Uhudda shahid bo‘ldi. Unga yaqinlari halok bo‘lgani haqida xabar berilganda, u “Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga nima bo‘ldi?” deb so‘radi. Odamlar “Ey Ummu Falon, u zot yaxshilar” deyishdi. Ayol odamlardan “U zot alayhissalomni menga ko‘rsatinglar. Ko‘zim bilan ko‘rayin” deb iltimos qildi. Ular Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga ishora qilishdi. Ayol sevikli Payg‘ambarimiz alayhissalomni ko‘rgach, “Siz (ni ko‘rganim)dan keyin boshqa barcha musibatlar arzimasdir” dedi.
Ibn Murdavayhi rahimahulloh Oisha onamiz roziyallohu anhodan rivoyat qiladilar: “Bir kishi Nabiy sollallohu alayhi vasallamning huzurlariga keldi va “Ey Rasululloh, albatta, siz men uchun o‘zimdan ham sevikliroqsiz. Siz men uchun ahli oilamdan ham sevikliroqsiz. Siz men uchun bolamdan ham sevikliroqsiz. Men uyda o‘tirgandim. Sizni esladim. Sizni ko‘ray deb sabrim chidamay, huzuringizga keldim. Endi sizga nazar solay” dedi”.
Abu Bakr Siddiq roziyallohu anhu aytadilar: “Jonim qo‘lida bo‘lgan Zotga qasamki, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga yaqin bo‘lish men uchun oilam, qarindoshlarimga yaqin bo‘lishdan ko‘ra mahbubroqdir”.
Ibn Murdavayhi rahimahulloh rivoyat qiladilar: “Umar ibn Xattob roziyallohu anhu Nabiy sollallohu alayhi vasallamning amakilari Abbosga qarata: “Islomni qabul qiling! Allohga qasamki, sizning islomni qabul qilishingiz men uchun Xattobning musulmon bo‘lishidan ko‘ra mahbubroqdir” dedilar.
Umar roziyallohu anhu bu gapni aytishlariga sabab shuki, Nabiy sollallohu alayhi vasallamning amakilari Abbos roziyallohu anhuning musulmon bo‘lishlari Rasululloh sollallohu alayhi vasallamni ko‘proq xursand bo‘lishlariga sabab bo‘lardi.
Imom Muslim rahimahulloh Amr ibn Oss roziyallohu anhudan rivoyat qiladilar: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan ko‘ra biror kishi men uchun sevikliroq emas va ko‘zimga ulug‘vorroq bo‘lib ko‘rinmaydi ham. U zot alayhissalomni ulug‘laganimdan biror marta ko‘zim bilan u zotning yuzlariga tikilib qaray olmaganman. Agar mendan u zotni vasf qilib berishni so‘ralsa, bu ishni qilolmayman. Chunki men u zotning yuzlariga tikilib qaray olgan emasman”.
Is'hoq Tujaybiy rahimahulloh aytadilar: “Nabiy sollallohu alayhi vasallam Rafiyqul A’loga ko‘chganlaridan so‘ng sahobai kiromlar qachon u zotni eslasalar, boshlari egilib, badanlari titrab, barchalari yig‘lab yuborar edilar”.
Qozi Iyoz rahimahulloh aytadilar: “Shuningdek, tobeinlardan ham ko‘plari shunday edilar. Ba’zilari u zot alayhissalomni yaxshi ko‘rganlaridan, sog‘inganlaridan shunday bo‘lsalar, ba’zilari u zot alayhissalomning haybat va viqorlaridan shunday qilishardi”.
Mus’ab ibn Abdulloh rahimahulloh aytadilar: “Agar imom Molikning huzurida Nabiy sollallohu alayhi vasallam zikr qilinsalar, u kishining ranglari o‘zgarar, egilib qolar edilar. Hatto bu hol birga o‘tirganlarga og‘ir kelardi. Bir kuni Imom Molik rahimahullohga shu ishlari haqida aytildi. Shunda u zot “Agar sizlar ham men ko‘rgan narsani ko‘rganingizda, mendan sodir bo‘lgan ish uchun meni koyimagan bo‘lardingiz.
Muhammad ibn Munkadirni ko‘rganman. U qurrolarning sayyidi edi. Agar undan biror hadis so‘rasak, u shunaqa yig‘lardiki, bizning rahmimiz kelib ketardi.
Ja’far ibn Muhammadni ko‘rganman. U sertabassum, hazilkash odam edi. Agar uning yonida Nabiy sollallohu alayhi vasallam zikr etilsalar, rangi sarg‘ayib ketardi. Uning faqatgina tahoratli holdagina Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan hadis rivoyat qilishini ko‘rganman. Bir muddat uni ziyorat qilganimda, uni faqat uch xislatdan biri ustida ko‘rganman: yo namoz o‘qiyotgan, yo sukut qilib o‘tirgan yoki Qur’on o‘qiyotgan holatda bo‘lardi. Foydasiz gaplarni umuman gapirmas edi. U Alloh azza va jalladan qo‘rqadigan olimlar va obidlardan biri edi.
Abdurrohman ibn Qosim Nabiy sollallohu alayhi vasallamni zikr qilgan paytda, yuziga nazar solinsa, uning yuzidan xuddi qon chiqayotgandek bo‘lardi (ya’ni qizarib ketardi). Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning haybatlaridan uning og‘zidagi tili qurib qolardi.
Omir ibn Abdulloh ibn Zubayrning ziyoratiga bordim. Uning oldida Nabiy sollallohu alayhi vasallam zikr qilinsalar, yig‘layverib, hatto ko‘zida yosh qolmas edi.
Zuhriyni ko‘rdim. U odamlarga ulfat, qadrdon kishi edi. Agar uning huzurida Nabiy sollallohu alayhi vasallam zikr qilinsalar, go‘yo u seni, sen esa uni tanimaydigandek bo‘lib qolar edi.
Safvon ibn Sulaymning oldiga borib turardim. U g‘ayratli obidlardan edi. Agar Nabiy sollallohu alayhi vasallam zikr qilinsalar, yig‘lardi. Yig‘isi davom etaverganidan odamlar o‘rnilaridan turib, uning oldidan ketardilar”.
Imom Molik rahimahulloh Hadisi sharif o‘qiyotganlarida ranglari o‘zgardi. O‘qib bo‘lganlaridan keyin shogirdlari “Boya hadis o‘qiyotganingizda yuzingizda biroz o‘zgarish bo‘ldi. Buning sababi nima, ustoz?” deb so‘rashdi. Imom Molik rahimahulloh “Chayon chaqib oldi” deb javob berdilar. Shogirdlari hayratlarini yashirolmay, “Nega unda hadis o‘qishni to‘xtatmadingiz?” deb so‘rashganda, buyuk imom mana bu olamshumal javobni bergan ekanlar: “RASULULLOH SOLLALLOHU ALAYHI VASALLAMNING SO‘ZLARINI BO‘LGIM KЕLMADI!”
Alloh taolo bizga ham shunday muhabbat ato etsin! Qiyomatda, Jannatda u zot alayhissalom bilan birga bo‘lishimizni nasib etsin!
Internet ma’lumotlaridan
Nozimjon Iminjonov tarjimasi
Islom shariati taloqni zarurat holatlarida qo‘llaniladigan oxirgi chora sifatida belgilab, uning noto‘g‘ri qo‘llanilishidan ehtiyot bo‘lishni ta’kidlaydi. Asossiz taloq qilish nafaqat oilaviy hayotga, balki jamiyatga ham salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
Islomda taloq muhim masala bo‘lib, uni shoshqaloqlik bilan emas, balki o‘ylab amalga oshirish tavsiya etiladi. Qur’onda Alloh subhanahu va taolo bunday marhamat qiladi: “Agar ular orasida nizolashishdan qo‘rqsangiz, unda erning oilasidan bir hakam va ayolning oilasidan bir hakam tayinlang. Agar ular (hakamlar) yarashishni xohlasalar, Alloh ularning orasini totuv qiladi. Albatta, Alloh (hamma narsani) biluvchi va (hamma narsadan) xabardor Zotdir”.
Mazkur oyatdan anglashiladiki, shariatimiz nizolarni hal qilish uchun qadam-baqadam choralar ko‘rishni talab qiladi va darhol taloqqa murojaat qilishdan qaytaradi.
Shu bilan birga shariatimizda taloq erkakning qo‘lida bo‘lganligining hikmati odatda er kishilar oqilona qarorlar qabul qiladilar. Shuning uchun taloq ishi er kishini qo‘liga topshirilgandir. Hidoya kitobida bu borada bunday deyiladi: “Taloq erning qo‘lida bo‘lishi uning oqibatlarni ko‘proq tushunishi va hissiyotlardan uzoqroq bo‘lishi sababli afzalroqdir”.
Asossiz taloq qilishning oilaviy va ijtimoiy zararlarini quyidagicha izohlash mumkin:
Oila barqarorligiga zarar bo‘lishi asossiz taloq qilish oilaviy barqarorlikni yo‘qotishga olib keladi. Bu haqida “Hidoya”da bunday deyiladi:
“Nizo yuz berganida, taloq qilishga faqat dalillar tasdiqlangandan keyin ruxsat beriladi”.
Taloq farzandlarning ruhiy holatiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Bolalar uchun ota-onaning birligi hayotiy muhim omildir. "Muxtasar"da bunday ta’kidlanadi:
“Ajralish farzandlar va jamiyat uchun jiddiy zarar keltiradi”.
Ota-onalarning ajralishi jamiyatda yangi muammolarni keltirib chiqaradi. Asossiz taloq orqali bolalarning tarbiyasi buzilishi va oilaviy qadriyatlarning yo‘qotilishi kuzatiladi.
Taloqning iqtisodiy zararlari shuki, ajralish oilaning iqtisodiy barqarorligiga putur yetkazadi. “Inoya”da bu haqda bunday deyiladi: “Taloq oilaning moliyaviy barqarorligini yo‘qotadi”.
Ajrimda ayollarning obro‘siga zarar yetishi turgan gap. Chunki ajralish ko‘pincha jamiyatda noto‘g‘ri tushuniladi. “Hidoya”da bu borada bunday deyiladi: “Ayolni taloq qilish uni odamlar orasida gap-so‘zlarga duchor qiladi”.
Ajrimlarning bolalar tarbiyasiga ta’siri shuki, bolalar kerakli tarbiyadan mahrum bo‘lishi mumkin. “Muxtasar”da bunday deyiladi: “Taloqning salbiy ta’siri bolalar tarbiyasida yaqqol namoyon bo‘ladi”.
Demak taloqni amalga oshirishdan oldin vaziyatni to‘liq baholash va maslahatlashish zarur ishlardan hisoblanar ekan. “Inoya”da bu borada bunday deyiladi: “Er taloq qarorini qabul qilishdan oldin yaxshilab o‘ylab ko‘rishi lozim”.
Shu bilan birga shariatimiz nizolarni hal qilishda bosqichma-bosqich yondashuvni tavsiya etadi: nasihat qilish, vaqtinchalik alohida yashash va hakamlar tayinlash. “Inoyada bu haqda bunday deyiladi: “Taloq faqat yarashish imkonsiz bo‘lgandagina ruxsat etiladi”.
Qolaversa taloqni faqat zarurat holatida amalga oshirish kerak. Taloq faqatgina muhim sabablar mavjud bo‘lgandagina qo‘llanilishi kerak. Shariat ko‘rsatmalariga amal qilish orqali oilani saqlab qolish mumkin. Hamda oilaviy maslahatchilar yordamidan foydalanish ham zarurdir. Nizolarni hal qilish uchun maslahatchilarga murojaat qilish shariatda ma’qullangan amaldir.
Asossiz taloq qilish nafaqat oilaviy hayotga, balki jamiyatga ham salbiy ta’sir qiladi. Islom shariati taloqni zarurat holatida va faqat mas’uliyat bilan qo‘llashni ta’kidlaydi. Bu borada shariatning ko‘rsatmalariga amal qilish oilalarni saqlab qolishda va jamiyatdagi barqarorlikni ta’minlashda muhim ahamiyatga ega.
Shamsiddin BURHONIDDINOV,
Toshkent Islom instituti 4 kurs talabasi.