Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning muborak ravzalarini ziyorat qilayotgan kishining dimog‘iga juda yoqimli hid urildi. U ziyoratdan chiqib do‘konga bordi va attorga: «Menga muborak ravzada dimog‘imga urilgan atirdan bering», dedi. Sotuvchi hayron bo‘lib, xaridorga qaradi va: «Siz Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamni yaxshi tanimas ekansiz. Dimog‘ingizga urilgan hid biror do‘konda sotiladigan atir hidi emas. U hid Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning qabrlaridan chiqadi. Alloh taolo o‘sha hidni olamlarga rahmat qilib yuborgan Payg‘ambarining muborak badanidan taraladigan qilib qo‘ygan. Hayotlik chog‘larida qaysi ko‘chadan o‘tsalar, o‘sha ko‘chada hidlari qolar, kimning boshini silasalar, o‘sha kishining boshidan ancha vaqtgacha o‘sha ifor taralib turardi. Mana, vafotlariga necha asrlar bo‘lganiga qaramay, o‘sha hid qabrlaridan taralib turibdi» deb javob berdi.
Allohumma solli va sallim va baarik ala Muhammad va ala olihi va as'habihi ajma’iyn.
Nozimjon Iminjonov tayyorladi.
O‘MI matbuot xizmati
Savol: Ba’zi yemakxonlar taom yetkazib berishni kechiktirgani uchun buyurtmadan tashqari qo‘shimcha taom taqdim etar ekan. Shu ish joizmi? Agar reklamada qo‘shimcha bepul taom berish emas, balki yetkazib berilgan taomning pulini olmaslik aytilgan bo‘lsa, hukm qanday bo‘ladi?
Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym.
1. Taomga buyurtma berish bitimi shariatdagi istisno’, ya’ni buyurtma asosida ma’lum mahsulotni tayyorlab berish shartnomasiga to‘g‘ri keladi. Agar savoldagi shart faqat reklamada aks etib, buyurtma jarayonida alohida bunday shart qo‘yilmasa, sotuvchi tarafidan berilgan bu va’da joiz hisoblanadi va unga vafo qilishi kerak bo‘ladi.
Agar buyurtma berishda yetkazib berish kechikishi sababli qo‘shimcha taom berish sharti qo‘yilsa, bu shartnomaning bir qismiga aylanadi. Bitimdagi bunday shart moliyaviy jarima sanaladi. Mahsulot tayyorlab berish (istisno’) bitimida sotuvchiga nisbatan moliyaviy jarima qo‘llashga ruxsat etiladi.
Demak, qo‘shimcha bepul taom berish va’da ko‘rinishida bo‘lsa ham, shartnomada aks etgan bo‘lsa ham joiz ekan.
2. Yetkazib berish kechiksa, buyurtma qilingan taomning pulini olmaslik faqat reklamada aks etib, buyurtma jarayonida bunday shart qo‘yilmasa, bu ham sotuvchi tarafidan berilgan va’da bo‘ladi va joiz hisoblanadi. Ammo buyurtma berish jarayonida yuqoridagi shart qo‘yilsa, bu shartnomaning bir qismiga aylanadi. Shartnomada esa buyurtma summasidan voz kechish shartini qo‘yish durust emas.
Demak, buyurtma qilingan taomning pulini olmaslik va’da ko‘rinishida bo‘lsa joiz, bitimda shart qilinsa, joiz emas. Vallohu a’lam.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi